“Op een zieke planeet kan de mens onmogelijk gezond leven,” vertelt Schelto Kruijff tijdens zijn oratie op 19 januari. De oncologisch chirurg, en kersverse UMCG-professor of sustainable surgical oncology, stelt dat de zorgsector zich ondanks technologische hoogstandjes heeft ontwikkeld tot een van de grootste maatschappelijke vervuilers. Tijdens zijn oratie ‘Duurzaam innoveren is groen opereren’ legt hij uit op welke manier de zorg duurzamer móet en kan worden.
Duurzaamheid is tegenwoordig, naast het chronische personeelstekort, één van de belangrijkste thema's in de bestuurskamers van zorgorganisaties. Parallel aan het Integraal Zorgakkoord (IZA) en de Green Deal 3.0 voor de zorg, is inmiddels ook op Europees niveau werk gemaakt van de verplichting voor organisaties om aan de slag te gaan met duurzaamheid. Hoewel de verplichtingen voor zorginstellingen op dit gebied (nog) niet zo ver gaan als voor bedrijven, krijgen ze ongetwijfeld te maken met deze Europese sturing. Gespecialiseerde hoogleraren zoals Kruijff kunnen de zorgsector helpen om de verduurzaming steeds beter op de rit te krijgen.
8% van de CO2-uitstoot
De zorgsector kan en mag in ieder geval niet meer weg kijken van de rol die ze zelf speelt bij vervuiling. Inmiddels draagt de zorg bij aan acht procent van alle CO2-uitstoot in Nederland. Schelto Kruijff vertelt op de website van Rijksuniversiteit Groningen: “De zorg is nu verantwoordelijk voor een grotere CO2-uitstoot dan de vliegindustrie, en produceert jaarlijks een afvalberg van 328 miljoen kilo. Deze zorgvervuiling heeft door klimaatverandering nu juist een negatieve invloed op de volksgezondheid. Ook als oncologisch chirurg, terwijl ik mijn best doe de patiënt te helpen, draag ik bij aan dit enorme maatschappelijke probleem. Dat voelt niet goed.”
Planetaire geneeskunde
De sector moet volgens de professor meer leren om te kijken door de bril van planetaire geneeskunde. Zijn aanbevelingen passen goed bij de visie van de Gezondheidsraad, die al eerder heeft geadviseerd om duurzaamheid op te nemen binnen de kaders die worden gebruikt voor het definiëren van goede zorg, naast criteria zoals veiligheid, effectiviteit, doelmatigheid en patiëntgerichtheid. Kruijff stelt onomwonden: “Op een zieke planeet kan de mens onmogelijk gezond leven. Dus door de druk op onze planeet te verkleinen, kunnen we in een betere gezondheid leven.” Een belangrijk thema, waar onder meer Pim Martens, hoogleraar Planetary Health en Duurzame Ontwikkeling aan de Universiteit van Maastricht zich óók mee bezighoudt.
Green Deal
Sprekend over de Green Deal vertelt Kruijff: “Vorig jaar is er in het zorgveld de Green Deal getekend om in 2030 het CO2- en grondstofverbruik in 2050 tot 0% te reduceren. Dat is een grote klus en omdat we tegelijkertijd te maken hebben met uitdagingen als een gebrek aan personeel, een oplopend zorgbudget en een teruglopende efficiëntie, kan dit alleen bereikt worden met duurzame zorginnovaties. Dit zijn innovaties die met minder grondstoffen en minder menskracht uiteindelijk meer maatschappelijke gezondheid genereren. Het belangrijkste is daarbij om geen medische behandelingen te verrichten die weinig aan gezondheid bijdragen. Wanneer we toch tot behandeling overgaan, zal er bij gelijkwaardigheid in die behandelopties, ook steeds naar de footprint gekeken moeten worden om te kunnen bepalen welke behandeling de voorkeur verdient.”
Duurzaam innoveren
Volgens Kruijff zijn duurzame zorginnovaties nodig om meer maatschappelijke gezondheid te genereren met minder grondstoffen en menskracht. Moderne technologie zoals gerichte bestraling, immunotherapie en geavanceerde scans verminderen bijvoorbeeld de noodzaak voor grote operaties bij bepaalde kankers, zoals endeldarm- en prostaatkanker. Op die manier kan het middelengebruik aanzienlijk afnemen. Maar ook het beperken van afval, zoals het verminderen van het gebruik van vervuilende anesthesiegassen, wegwerpoperatiematerialen, medicijnresten in afvalwater en energie-intensieve luchtverversingssystemen, zijn belangrijk.
Green teams
In het UMCG stimuleren tegenwoordig meerdere green teams op afdelingen duurzame initiatieven, maar er is volgens de professor meer actie nodig. Er is zonder meer veel potentieel voor verbetering en investeringen zijn noodzakelijk. De focus ligt op het zoeken naar de juiste balans tussen beschikbare middelen en de maatschappelijke eisen. “Er zijn ontzettend veel green teams op afdelingen actief, die van onderaf de duurzame beweging in gang zetten. Dat is geweldig, maar nog niet genoeg. Er is nog steeds veel laaghangend fruit dat ontzettend veel kan opleveren, als we er werk van maken en durven te investeren. Daar lobby ik continu voor en ik zie ook dat de geesten daarvoor rijp zijn. De tijd van onbeperkte middelen is voorbij."
