Dat voor innovaties rondom zorg en gezondheid altijd samenwerking nodig is, is voor Karen van Ruiten glashelder. Duidelijk is ook dat die samenwerking niet altijd vanzelf komt, weet de nieuwe commissievoorzitter van het programma Citizen Science voor Gezondheid en Zorg. Het programma is opgezet door ZonMW en Health~Holland.
“Samenwerken leidt tot innoveren en innoveren leidt tot samenwerking,” stelt Van Ruiten. “Bij innovaties in de zorg en rond gezondheid en vitaliteit is vaak domein-overstijgende samenwerking nodig.” In de zorg kan dat multidisciplinair zijn, zoals combinaties van specialismen of de inzet van nieuwe technologie. Maar ook innovatie zoals het gebruik van mindfulness voor oncologie-patiënten, waarbij hun gevoel van welzijn en gezondheid toeneemt. “En nieuwe samenwerkingen kunnen soms veel vragen: het vraagt om lef, vertrouwen en ook geduld.”
Samenwerking en innoveren
Samenwerken in gezondheid en zorg gaat vaak over mensen: patiënten, verzekerden, cliënten. Professionele samenwerking staat hier vaak centraal, ziet Van Ruiten. “Maar je wil zo’n samenwerking vooral richten op het gebied waarom het draait. Binnen Citizen Science proberen we nieuwe samenwerkingen te organiseren of bestaande te bevorderen, waarbij samenwerking en innoveren hand in hand gaan.”
Daarbij krijgt de patiënt vaak een gelijkwaardiger positie ten opzichte van de zorgprofessional. Er wordt stilgestaan bij diens behoeften. Of er wordt volgens de principes van design thinking gewerkt, met een focus op de behoeften van gebruikers. Bij diabetes of COPD, waarbij veel van gedrag en zelfmanagement van de patiënt afhangt, is die samenwerking cruciaal. Maar ook in de langdurige zorg kan volgens Van Ruiten design thinking benut worden.
Co-creatie met eindgebruiker
Samenwerking tussen zorgprofessionals is niet altijd vanzelfsprekend: co-creatie of verbeteren met de eindgebruiker is dat nog minder. Van Ruiten hierover: “Een gelijkwaardig partnerschap of in samenwerking innoveren tussen patiënten, de ‘citizens’ en professionals, is er veelal nog niet. En dat is tussen zorgverzekeraars en gemeenten ook nog niet altijd het geval. We zien dat iedereen met de beste bedoelingen werkt aan zorg en gezondheid, maar dat doet vanuit zijn eigen domeinvisie, kennis en kunde. Jammer, want vernieuwing ontstaat vaak pas als verhalen en ideeën samen komen. De zorg maakt nog te weinig gebruik van de patiëntervaring.”
Het nut van een innovatie moet natuurlijk in onderzoek zijn aangetoond en jarenlang getest worden, voordat het in de praktijk wordt toegepast. Logisch, maar niet meer erg actueel in de huidige tijd waarin kennisuitwisseling via netwerken en ‘wisdom of the crowd’ zo normaal is.
Praktijknut waardevol
“In de praktijk aangetoond nut kan ook heel waardevol zijn”, stelt Van Ruiten. “Zo kan de praktijk meer of sneller kennis en wetenschap benutten en de wetenschap kan beter gebruikmaken van kennis en kunde van de praktijk. Daarvoor zou je bijvoorbeeld een laagdrempelige ‘kennisrotonde’ kunnen organiseren, zoals al gebruikt in het onderwijs. Daar kunnen wetenschappers en mensen uit de praktijk elkaar makkelijk vinden en vragen stellen. We kunnen de kracht en kennis van de ‘massa’ dan veel beter benutten. Een mooi voorbeeld daarvan vind ik 1Sociaaldomein.nl, waar bijna 11.000 mensen elkaar gemakkelijk tips en antwoorden geven.”
Voor wetenschappers is het wellicht makkelijker om naar de burger te luisteren dan dat dat andersom gebeurt. Hoe zorgt de burger ervoor dat hij wordt gehoord? “Het is volgens mij slimmer om dat in een bredere groep te doen: een collectieve ervaring te gebruiken,” stelt Karen. “En ook: als je goede ideeën voor verbetering heb, staan mensen daarvoor meer open. Het is voor een ziekenhuis, gemeente of de wetenschap veel leuker om met een mooi verbeterplan aan de slag te gaan dan met een klaagzang. Bijvoorbeeld zoals door een oorspronkelijk kleine groep aandacht werd gevraagd voor de spierziekte ALS: de Ice Bucket Challenge op YouTube. Dat belang benadrukken gebeurde op een innovatieve manier.”
