De inzet van robottechnologie in ziekenhuisapotheken biedt nieuwe kansen voor efficiëntere, veiligere en duurzamere bereiding van chemotherapie. Ziekenhuisapotheker Tjerk Geersing onderzocht in zijn promotieonderzoek de meerwaarde van geautomatiseerde bereidingen ten opzichte van handmatige processen. Zijn bevinding: robots zoals de APOTECAchemo presteren minstens even goed én leveren voordelen op het gebied van arbeid, kosten en duurzaamheid.
De apotheek van het OLVG was in 2017 als eerste in de Benelux uitgerust met deze innovatieve bereidingsrobot. In cleanrooms bereiden deze robots steriele chemotherapie met grote precisie, essentieel voor veiligheid van patiënten én personeel. “Omdat de medicatie direct in de bloedbaan komt, is absolute steriliteit vereist. Een robot voldoet hier minstens zo goed aan als een mens,” stelt Geersing.
Efficiëntie en veiligheid gecombineerd
Uit het onderzoek blijkt dat robotisering leidt tot nauwkeurige doseringen, minder medicijnafval en een verlaging van directe arbeidskosten tot wel 2,5 keer. Door een hybride aanpak – mens en robot – kan elke medewerker bovendien twee keer zoveel produceren. Ook neemt de kans op menselijke fouten af, doordat het proces grotendeels geautomatiseerd is. “Onze berekeningen toonden aan dat met een combinatie van handmatige en gerobotiseerde bereiding elke medewerker twee keer zoveel kan produceren, terwijl de directe arbeidskosten met een factor 2,5 afnemen”, aldus Geersing.
Een bijkomend voordeel is duurzaamheid. Robots benutten medicijnflacons efficiënter, wat jaarlijks gemiddeld 45.000 euro per geneesmiddel bespaart. Door minder fysiek contact met gevaarlijke stoffen is er bovendien minder persoonlijke beschermingsmiddelen nodig.
Regelgeving en toekomstperspectief
De huidige richtlijnen van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) zijn nog gericht op handmatige bereidingen. Samen met een expertgroep werkt Geersing aan het actualiseren van deze regelgeving, zodat deze beter aansluit op de realiteit van geautomatiseerde processen.
Hoewel robots niet alle bereidingen kunnen overnemen – complexe of kleine volumes blijven mensenwerk – ziet Geersing een duidelijke toekomst voor deze technologie. “Als één op de vier Nederlanders straks in de zorg moet werken, helpt automatisering ons om de zorgvraag beheersbaar te houden. Een bereidingsrobot zou dan in elke ziekenhuisapotheek de norm kunnen worden.”
Robotica in de apotheek
Vorig jaar is in het St. Antonius Ziekenhuis de bereidingsrobot Amico in gebruik genomen voor het nauwkeurig samenstellen van chemotherapieën. Hierdoor hebben apothekersassistenten meer tijd voor complexere taken, terwijl het risico op blootstelling aan gevaarlijke stoffen vermindert. Amico werkt duurzaam door restanten uit medicijnflacons te hergebruiken, wat leidt tot kostenbesparing en minder milieubelasting. Daarnaast draagt de medicatierobot ook bij aan het opvangen van de groeiende zorgvraag en het tekort aan apothekersassistenten.
Al in 2020 werd in de apotheek van het Radboudumc een robot geïmplementeerd die het fysiek belastende werk van medewerkers verlicht door elastomeerpompen voor te bereiden. Door de toegenomen vraag naar deze pompen, van enkele per dag tot honderden per week, biedt de robot aanzienlijke ondersteuning, met voor het zware vulwerk. Voor taken zoals het beladen, wegen en scannen, blijven menselijke handelingen echter essentieel. De robot zorgt er wel voor dat medewerkers in staat zich op andere werkzaamheden te richten.
