Er is momenteel veel te doen over besmetting met SARS COV-2 door aerosolen in besloten ruimten. Ook zou een slechte luchtkwaliteit in het algemeen invloed hebben op het eerder besmet raken met virale of bacteriële ziekten. Daarnaast hebben we nog fijnstof en stikstof(oxyden) plus andere ongezonde deeltjes die luchtwegklachten, astma, COPD-aandoeningen en longkanker veroorzaken.
Volgens het Longfonds sterven in Nederland jaarlijks 12.000 mensen als gevolg van slechte luchtkwaliteit en heeft 1 op de 5 kinderen astma (de meest voorkomende ziekte onder kinderen) gerelateerd aan luchtvervuiling. Dat ziek worden komt uiteraard deels door de vervuilde buitenlucht. Maar ook het binnenklimaat speelt een belangrijke rol. En binnen komt e-health met slimme ventilatie om de hoek kijken.
Slimme ventilatie?
Smart ventilatie is al lang een belangrijk item bij het slimme huis, kantoor en vervoer (auto) maar ook in zorginstellingen. Nu kent dat slim twee kanten. Aanvankelijk ging het om groen, (energiezuinig) op maat ventileren. Daarvoor werden regulerende en programmeerbare apps en intelligente devices ingezet.
Bij de e-health gaat het om de pure kwaliteit van de lucht zelf: klimaatcontrole (temperatuur en vochtigheid) het weren van fijnstof, pollen, allergenen en ziektekiemen. Wat dat laatste betreft, staat overdracht via vochtdruppeltjes van corona-, griep- en verkoudheidsvirussen midden in de belangstelling. Slim investeren in interne luchtbeheersing betaalt zich dubbel en dwars uit in meer welbevinden, betere prestaties en minder ziekteoverdracht.
Sensoren helpen zintuigen
Onze zintuigen zijn niet getraind om constant luchtkwaliteit te monitoren. Een droge mond of ogen, geprikkelde keel en kuchen, hoofpijn of een benauwd gevoel komen als waarschuwing vaak te laat. Om het over na de incubatietijd uitbrekende besmettelijke zieken nog maar niet te hebben. Sick buildings en homes, onverklaarde luchtwegklachten en de recente corona-pandemie zijn een teken aan de wand.
Een slimme aanpak voor beheer van de luchtkwaliteit thuis, op kantoor in zorgcentra en ook ziekenhuizen kan echter veel onnodig leed voorkomen. Gezonde automatisch en constant smart beheerde lucht is essentieel voor thuis en op kantoor maar ook in het vervoer en in zorginstellingen. De aanschaf van sensoren en luchtbeherende systemen wordt steeds meer een must voor de gezondheid.
Goede sensoren of meters voor fijnstof, temperatuur & luchtvochtigheid zijn al vanaf € 30,- te koop. Bij N(O) is dat wat lastiger. Lucht behandelende systemen die echt hun werk goed doen starten rond de 1.000 euro.
CO2 en VOC’s
CO2 is een noodzakelijk, maar in te hoge mate ook gezondheid aantastend gas. CO2 zorgt er voor dat wij blijven ademen. En de planten zijn er dol op. Te veel werkt prikkelend en op den duur zelfs verstikkend. Een te hoog percentage kan zorgen voor lichamelijke klachten zoals hoofdpijn, slechte slaapkwaliteit, concentratieverlies. Het CO2-percentage vormt een goede maat voor verontreiniging of onvoldoende ventilatie van intern luchtklimaat en valt met intelligente sensoren eenvoudig te meten.
Voor de leek vrij onbekende stoffen en agentia zijn de VOC’s - vluchtige organische stoffen. Dat zijn gassen uit spuitbussen, schoonmaakproducten, de uitstoot van meubels, lijm of andere bouwmaterialen. Zij veroorzaken een scala aan gezondheidsproblemen. Van irritaties van luchtwegen of slijmvliezen tot kanker aan toe. Er zijn twee oplossingen om deze stoffen kwijt te raken:
- De toepassingen van deze stoffen zelf te beperken of geheel te vermijden.
- Deze door wegzuigen en filtering via een ventilatiesysteem weg te vangen.
Fijnstof en vocht
Fijnstof is een beruchte luchtbederver. Het dringt diep de longen in en veroorzaakt daarbij zowel schade aan de longen zelf als via opname in het bloed aan andere organen (hart, hersenen, lever, bloed etc.). Er zijn tal van veroorzakers van fijnstof, waaronder het verkeer, bouw en industriële processen. Slim wegfilteren vormt de meest efficiënte oplossing.
Zowel bewoners en hun acties (zoals koken, wassen, douchen) als industriële processen geven water af in de omgeving. Thuis gaat het om een liter of 10 per dag. In een grotere kantoorruimte is dat tot honderden liters. Aan de ene kant is een normale luchtvochtigheid van 40-60 procent dringend gewenst om als mens en plant of dier niet uit te drogen. Ook vangt een wat hogere luchtvochtigheid rondzwevende virusdruppeltjes weg. Ze komen niet ver, vallen op de grond en hun vettig omhulsel gaat kapot.
Te veel vocht geeft echter schimmelvorming, veroorzaakt een muffe geur en kan benauwdheid veroorzaken. Bij een verkeerde luchtvochtigheid wordt hitte als meer drukkend ervaren Een combinatie van luchtbevochtiging en het teveel weg ventileren verdient de voorkeur voor het smart home en office.
Covid-19 en andere ziekteverwekkers
Het nut van ventilatie bij corona is momenteel ‘top of mind’. Het virus verspreidt zich net zoals griep en verkoudheid via uitgehoeste of door zang en spreken uitgestoten druppels. Dat kunnen kleine of grotere druppels zijn. Verspreiding via druppelwolken betreft aerosolen. Het inademen zorgt dan voor besmetting. Ook kunnen druppeltjes zich aan contactoppervlakten hechten. Dan komt het virus via de handen of aanraken binnen.
De hele 1,5 meter economie of samenleving is gebaseerd op het bereik van de druppeltjes en het vermijden van contact. Middels ventilatie uit de lucht vangen van de virusdruppeltjes kan de kans op overdracht / besmetting aanzienlijk verkleinen. Dan komt slimme ventilatie om de hoek kijken.
Dat levert twee vragen op:
- Zijn de huidige ventilatiesystemen zoals airco’s wel veilig?
- Zijn er betere slimmere ventilatiesystemen in te zetten?
Een schone airco is doorgaans altijd beter dan geen. Als de besmette lucht maar wordt weggezogen. Teruggave aan het binnenklimaat mag alleen na afdoende filtering op virussen en bacteriën. Daarnaast kan je natuurlijk ook gewoon de ramen gedoseerd open zetten. Het CIBSE (Het Chartered Institute of Building Services Engineers) adviseert om in ieder geval meer en langer te ventileren. Daarnaast kan de inzet van filters, HEPA (High Efficiency Particulate Air) en MERV (Minimum Efficiency Reporting Value) helpen.
Bij de aanleg van nieuwe ventilatiesystemen verdient het aanbeveling om deze pandemie-proof te maken. Oudere exemplaren zijn regelmatig aan te passen. Zorg voor goed onderhoud, want een vervuild ventilatiesysteem maakt juist ziek.
Bij mobiele airco’s, niet zijn aangesloten op een centraal afzuigsysteem, gelden andere zaken. Waar gaat de afgevoerde lucht naar toe en waar komt de ingevoerd lucht vandaan? Voor richtlijnen in deze kan je onder meer terecht bij de WELL Building Standard met een eigen WELL-certificaat.
Hoe te ventileren?
Er zijn twee belangrijke uitgangsprincipes:
- Alle eerdergenoemde interne luchtbedervers zijn met slim ventileren op te lossen.
- De buitenlucht is doorgaans vijfmaal minder vervuild dan het milieu-interieur.
Daaruit volgt dat het naar binnenzuigen van de schonere en gezondere buitenlucht plus het lozen van vervuilde binnenlucht op straat een prima oplossing is. Dit geldt niet als de buitenlucht van slechtere kwaliteit is. Dan is interne reiniging van de lucht nodig.
Waaraan dient smart ventileren in dit opzicht te voldoen? Voorop staat het snel en efficiënt aanpassen van de benodigde ventilatie aan aanwezigen en hun leef- of werkpatroon. Thuis bijvoorbeeld bij het koken en douchen. Op kantoor bij een vergadering in een kleinere ruimte. Het systeem dient programmeerbaar te zijn voor een zo optimaal mogelijke luchtkwaliteit. Steeds meer ventilatiesystemen kan je per app via de smartphone of tablet bedienen.
Duurzame aanpak
Eenvoudigs smart ventilatie bespaart op energie en warmte-uitstoot door alleen te werken wanneer en waar dat nodig is. De moderne systemen in deze zijn behoorlijk duurzaam. Zie hiervoor de keurmerken.
Echt slimme ventilatoren richten zich op minimaal drie aspecten van luchtkwaliteit. Doorgaans op vocht, geur en aantal aanwezigen. Door koppeling aan smart sensors voor CO2, pollen, VOC’s en fijnstof is de aanpak van het luchtklimaat verder te verfijnen.
Een andere slimme manier is direct ventileren via de gevel. Dat bespaart op buizensystemen. Tot slot werken slimme ventilatiesystemen zo stil mogelijk en blijven ze zoveel mogelijk uit zicht.
Kortom, slim ventileren houdt veel meer in dan een ventilator plaatsen. In de praktijk gaat het om een optimaal op elkaar ingesteld systeem dat naadloos integreert in de elektronica / hub van het smart home of building. Desgewenst kan je kiezen voor losse, dedicated ventilatoren. Zoals voor de keuken, badkamer of computerruimten.
Een airco die de lucht goed bevochtigt, heeft ook een ander antiviruseffect. In voldoende vochtige lucht komen aerosolen en uitgehoeste druppels niet ver. Zij worden afgeremd door waterdruppeltjes en de waterdamp tast de vetmantels van de virusdeeltjes aan.
Nanotechnologie en radicalen
Een bekende techniek is het ‘afschieten’ met radicalen of ionen van virussen, bacteriën, pollen, schimmels en andere ongewenste deeltjes. Tegenwoordig ook op nano-niveau (5-20 nanometer) en hydroxyl-radicalen. Een voorbeeld is het Nanoe X-systeem van Panasonic.
Hoe werkt dat nu? De naam radicaal staat voor het een heftige reactie aangaan. Het gaat hier om OH-radicalen die waterstof uit bacteriën, virussen en andere deeltjes weg reageren (= Denaturatie). Er ontstaat water en de aangevallen deeltjes gaan kapot. Het proces verloopt continu, past zich aan op het aantal aanwezigen en is niet schadelijk voor de mens.
Naast in huis ook toepasbaar in de auto. Bij corona kan je ook denken aan kleinbehuisden waar iedereen bovenop elkaar zit.
Slim ventileren is geen gimmick maar een geducht e-health-wapen tegen allerlei prikkelende stoffen en besmettelijke agentia. Gezien de grote aantallen ziektegevallen door slechte lucht en de Corona-pandemie het nader onderzoeken van effecten zeker waard.
