Stijgende zorgkosten, toenemende vergrijzing en oplopende arbeidstekorten vragen al decennia om een fundamentele transitie van ons gezondheidssysteem. De coronapandemie komt daar bovenop. Daardoor is des te zichtbaarder geworden dat er een veerkrachtiger systeem nodig is, dat zich focust op het voorspellen en proactief voorkomen van ziekte op gemeenschapsniveau. De publieke gezondheid is een publiek-private verantwoordelijkheid, die we gezamenlijk moeten dragen en die iedereen iets moet opleveren.
De coronapandemie heeft pijnlijk duidelijk gemaakt dat de sociale omgeving waarin iemand opgroeit, op de lange termijn veel meer implicaties heeft voor zijn gezondheid dan genetica. Door COVID-19 werden mensen op grote schaal ziek en is goed zichtbaar dat sociale determinanten als afkomst en economische positie van invloed zijn op het ziekteverloop.
In de Verenigde Staten is die correlatie nog veel sterker, zo blijkt uit het recent verschenen rapport 'The future of the public’s health'. Daar is de ongelijkheid groter dan bij ons in Nederland omdat iedereen hier in principe toegang heeft tot de zorg. Het rapport gaat niet zo zeer over de zorgsector, maar juist over de gezondheid van de populatie. Het laat zien hoe kwetsbaar ons gezondheidssysteem is en hoe belangrijk het is dat we ons realiseren dat factoren als afkomst en sociaaleconomische achtergrond bepalen hoe iemands gezondheid zich ontwikkelt.
Gezonde community
De coronacrisis kan de benodigde transformatie van ons gezondheidssysteem versnellen omdat we nu meer dan ooit met het thema gezondheid bezig zijn. Daarbij is het nodig dat we onze focus op medische zorg voor het individu omzetten naar een focus op de gezondheid van een community, met oog voor de langetermijndoelen voor toekomstige generaties.
Net als in de VS is het zorgsysteem in Nederland gericht op 'pleisters plakken': we steken veel energie en geld in reactieve zorg wanneer mensen ziek worden. We kunnen ons echter beter focussen op het voorspellen en proactief voorkomen van ziekte op gemeenschapsniveau. Zo verminderen zowel de uitgaven voor de gezondheidszorg als het optreden en de ernst van de ziekte.
‘The future of the public’s health’ stelt dat elke dollar die je steekt in positieve gezondheid en vroegtijdige interventie, de maatschappij op de lange termijn vier dollar oplevert. Investeren in zaken als het creëren van een gezonde leefomgeving, toegang tot onderwijs en gelijkheid in inkomen zijn dus de sleutel naar een veerkrachtiger gezondheidssysteem.
Denk hierbij ook aan de plek waar mensen leven. Want of je in de stad of op het platteland woont, is ook zo'n belangrijke sociale determinant. Naast een grootindustrieel heb je een grotere kans op bepaalde ziektes dan tussen de boerderijen in de Achterhoek.
Hier ligt een belangrijke taak voor overheden. Er is politieke druk nodig om ervoor te zorgen dat we zoveel mogelijk mensen een gezonde leefomgeving kunnen bieden. Steden moeten daar hun verantwoordelijkheid nemen en manieren zoeken om bij te dragen aan gezondheid in plaats van dat zij de oorzaak zijn van gezondheidsklachten.
Gelijkheid onder druk
In Nederland is de economie en politieke agenda altijd op gelijkheid gericht geweest, maar dat is geen garantie voor de toekomst. We zien nu al gebeuren dat de toegang tot sociale voorzieningen lastiger wordt, zowel op het gebied van onderwijs als de toegang tot de gezondheidszorg. Op een zeker moment krijg je dan de situatie dat degene met de dikste portemonnee zelf de beste zorg inkoopt en de rest afhankelijk is van wat er publiek wordt aangeboden.
Om een veerkrachtig systeem te creëren dat nieuwe crises in de toekomst het hoofd kan bieden, is het belangrijk dat gezondheid een gezamenlijke verantwoordelijkheid wordt van het publieke, private én het non-profit domein, en dat het voor iedereen iets oplevert.
Zoals ook in ‘the future of the public’s health’ wordt beschreven, zien bedrijven gezondheid lang niet altijd als een interessante business case. Vanuit het verleden leeft de gedachte dat de behoefte van de consument vooral om pleasure draait. En iemand proberen te bewegen om zijn levensstijl te veranderen, valt niet in die categorie.
Dat is een misvatting: wat bedrijven moeten gaan ervaren, is dat een succesvolle business case goed kan samengaan met het leveren van een positieve bijdrage aan zowel de individuele levens van mensen als aan een collectief doel als de volksgezondheid.
Drie basisprincipes
Welke elementen daarbij vooral van belang zijn, worden in het rapport besproken aan de hand van een aantal basisprincipes, waaraan een aantal adviezen is gekoppeld. Hieronder volgen de principes die het meest relevant zijn voor de Nederlandse markt. Deze drie basisprincipes hebben invloed op de Nederlandse volksgezondheid en kun je niet los van elkaar zien, ofwel: je zult overal tegelijkertijd in moeten investeren.
Zoek een gedeelde waarde binnen de publieke, private en non-profit sector
Binnen de publieke, private en non-profit is het van belang een gedeelde waarde op te stellen om de economische en sociale gelijkheid te creëren, die een positieve invloed heeft op langdurige gezondheid. Een gedeelde waarde zorgt er bovendien voor dat alle partijen iets uit deze samenwerking halen.
De overheid wil er bijvoorbeeld voor zorgen dat mensen zo lang mogelijk gezond blijven. Private organisaties kunnen daarop inspelen door de aankoop van gezonde producten te bevorderen, onderwijs en voorlichting te geven of wat er dan ook past bij de activiteiten die je al ontplooit. Belangrijk is dat de bijdrage die je levert, moet passen bij dat wat je al goed kunt. De retailer die boodschappen levert, kan zijn klanten bijvoorbeeld advies geven over gezonde producten. De architect die huizen bouwt, kan nadenken over meer groen in zijn ontwerp. En de zorgprofessional die gastlessen geeft op scholen, kan vertellen over hoe je gezond leeft.
Maak data vindbaar, toegankelijk en uitwisselbaar binnen het hele ecosysteem
We doen veel onderzoek naar wanneer en hoe mensen ziek worden, maar het is veel interessanter als we binnen het ecosysteem van private, publieke en non-profit partijen informatie uitwisselen die samenhangt met de vraag: hoe ontwikkelt gezondheid zich op basis van sociale determinanten zoals sociaaleconomische positie en afkomst? Welke invloed hebben persoonlijke leefomgeving, inkomensklasse en onderwijs op de lange termijn op gezondheid?
Daarvoor is het nodig dat al die informatie uitwisselbaar en beschikbaar komt voor onderzoek. Dit vraagt om samenwerking rondom thema's als data-uitwisseling en standaardisering van gegevensuitwisseling. Uiteraard moet alles rondom de privacy en veiligheid van de gegevens vooraf goed worden geborgd.
Motiveer jonge mensen al vroegtijdig voor nieuwe functies binnen de gezondheidszorg
De switch van een gezondheidsvisie die focust op medische zorg naar een bredere visie op gezondheid, waarin wordt gewerkt aan een gezonde leefomgeving voor mensen vraagt om andere rollen binnen het ecosysteem dan die we nu kennen. We hebben niet alleen artsen en verpleegkundigen nodig, maar bijvoorbeeld ook data-analisten en gedragsdeskundigen. Dit betekent dat er onderwijsprogramma's moeten komen waarin jonge mensen al vroegtijdig in aanraking komen met deze nieuwe banen van de toekomst, waarmee zij een bijdrage kunnen leveren aan gezonde populaties.
In ‘the future of the public’s health’ wordt benadrukt dat het allesbehalve een donkere tijd is voor de volksgezondheid. Het wordt zelfs hét tijdperk genoemd, waar we ons sinds de start van de volksgezondheid op voorbereiden. Positief is dat er nu veel aandacht is voor het thema gezondheid, al gaat dat nog vooral over de coronagedragsregels die je als individu in acht moet nemen om te voorkomen dat je ziek wordt of een ander ziek maakt. Dit rapport laat juist zien hoeveel meer factoren er van invloed zijn op de gezondheid van de bevolking op de lange termijn. En bovenal dat volksgezondheid iets is waar we allemaal een bijdrage aan moeten leveren, als individu, maar ook collectief.
Download het hele rapport ‘the future of the public’s health’
Deloitte wil een actieve rol spelen in het gezondheidsecosysteem en samen met andere partijen maatschappelijke oplossingen versterken en versnellen. Met een toenemende vraag naar zorg rondom de patiënt, voortdurende digitale transformatie en de zoektocht naar nieuwe verdienmodellen bovenaan de agenda, moeten zorgaanbieders hun manier van werken opnieuw inrichten.
Deloitte is lid van de ICT&health Innovation Partner Group.
