Hoe e-health helpt bij het maken van gezonde snackkeuzes

Veel opleidingen eindigen met een afstudeeronderzoek. Dit geldt ook voor de master Advanced Health Informatics Practice¹ (AHIP) van hogeschool Inholland. Studenten van deze deeltijdmaster kunnen doorgaans op de eigen werkplek een onderzoek uitvoeren. Soms lukt dit niet, of kiest een student een andere onderzoeksrichting dan bij de werkgever mogelijk is. Dit was bij Femke Dekema, AHIP-student, het geval. Laurence Alpay, associate lector bij het lectoraat Medische Technologie van hogeschool Inholland en lid van de stuurgroep van MetaHealth², schakelde haar graag in om een bijdrage te leveren aan het onderzoek.³ Dekema’s bijdrage aan MetaHealth bestond uit een kwalitatief onderzoek naar het maken van gezonde snackkeuzes door het gebruik van e-health.

"Een ontwerp maak je niet vóór, maar mét de doelgroep"

Het onderzoeksconsortium MetaHealth doet langjarig onderzoek naar ‘Gezondheid in een microbiële, socioculturele en zorgcontext’. Het richt zich op het samen met betrokkenen communiceren, verspreiden en implementeren van kennis over het behoud van mond- en stofwisselingsgezondheid gedurende de eerste 1000 dagen van het mensenleven, via zowel digitale als niet-digitale middelen.

Het is niet vanzelfsprekend dat het goed gaat met de gezondheid en het welzijn van kinderen. Het samenspel tussen overgewicht, tandbederf en een lage sociaaleconomische positie heeft een negatieve invloed hierop, die kan doorwerken tot op hogere leeftijd. Meta-Health stelt graag een positieve bijdrage te leveren aan de gezondheid en het welzijn van deze jonge kinderen door onderzoek te doen. De taak van Dekema was om te kijken naar informatiebehoefte van de ouders van deze jonge kinderen, en dan vooral door middel van e-health-gebruik. 

Soft skills

Dekema’s achtergrond ligt in social work, waarbinnen ze tot twee jaar geleden werkzaam was. Binnen MetaHealth kon zij in haar kwalitatief onderzoek naar het maken van gezonde snackkeuzes via e-health, goed gebruik maken van haar social work achtergrond en werkervaring in de GGZ. Haar 'soft skills' kwamen haar goed van pas in de gesprekken die zij met potentiële gebruikers van e-health voor gezonde snackkeuzes heeft gevoerd. 

Hierover zegt ze zelf: “Ik heb een hoop geleerd, een hoop vaktermen ook voorbij horen komen die ik nog steeds niet allemaal kan plaatsen. Maar mijn onderzoek heeft zich in die zin wel op de cross over tussen social work en AHIP gericht, omdat ik mij gefocust heb op de uitvraag van de informatiebehoefte bij de gebruikers van een e-health applicatie voor gezonde snackkeuze, in de wijk Amsterdam Geuzenveld. Niet alleen het onderwerp mondzorg, maar ook voeding speelt een rol binnen het project, dus in overleg met Laurence heb ik mij vooral gericht op snacks.” 

De doelgroep, families met een lagere sociaal-economische positie, wordt vaak omschreven als moeilijk bereikbaar. Misschien komt dat ook omdat onderzoekers gewend zijn om direct informatie te komen halen en niet zozeer om eerst een band op te bouwen, meent Dekema. Als er een band is, wordt het volgens haar makkelijker om informatie op te halen.

“Ik ben daarom eerst drie keer naar de onderzoekslocatie geweest - een buurthuis - zonder iets te moeten of te willen van mensen, en zonder dat zij iets van mij moesten. Ik deed mee, was gast en dat geeft een andere dynamiek. De groep in de wijk Geuzenveld is een groep waarin de wij-cultuur en saamhorigheid heel belangrijk is.  Dan is het nóg belangrijker om je open te stellen en mee te doen zodat ze je leren kennen en je een beetje een relatie opbouwt, voor zover dat kan binnen drie contactmomenten. Wanneer je geen achtergrond hebt binnen de zorg of als social worker, is het misschien lastiger en nog meer van belang om eerst vooral te luisteren en vragen te stellen.” 

Waarde van e-health

Laurence Alpay geeft aan dat een groot onderzoeksconsortium als MetaHealth vaker gebruik maakt van studenten, bijvoorbeeld studenten mondzorgkunde. Bij dit project zag zij ook een rol weggelegd voor een student van de master AHIP. Als e-health-specialist kent zij de waarde van een goede e-health applicatie bij het informeren van mensen over gezondheidsonderwerpen. 

Alpay, voormalig docent bij de master AHIP zegt hierover: “Ik ben op zoek naar verbinding en de link met onderwijs. De vakken die ik heb gedoceerd bij de master AHIP hadden betrekking op e-health, dus voor hulp bij de vraag naar Informatiebehoefte via een e-health applicatie dacht ik dat dit interessant zou zijn voor een student bij de master.” 

Dekema vult aan: “Wat ik tijdens de master heb geleerd over de rol van informatieanalist, en over adviseren over e-health heb ik goed kunnen gebruiken. Je leert om door te vragen, te luisteren en dat te vertalen naar waar de behoefte ligt. Dat is in de beginfase van het onderzoek belangrijk geweest. Later zijn de rol van ontwerper en informatiemanager meer naar voren gekomen, en praktijkgericht onderzoeker.”

Dit laatste zit natuurlijk door het hele onderzoek wel verweven, benadrukt Dekema: je komt er iets doen en je moet de vertaalslag maken van de theorie en vaktermen naar de praktijk. Je stemt voortdurend af op je omgeving. “Het is belangrijk om wanneer je een ontwerp maakt, je dit niet vóór de doelgroep doet, maar mét de doelgroep. Ook bijvoorbeeld taalgebruik moet je afstemmen. Ik heb daarom mijn vragen en het gebruik van de technische termen die ik heb geleerd bij de master AHIP gebracht op B1 taalniveau⁴ zodat de vragen door alle deelnemers te begrijpen waren.”

Voortgang project

Alpay: “Het MetaHealth-project is een langdurig project van acht jaar. Er worden verschillende maatschappelijke vraagstukken opgepakt om antwoord op te geven.  Het onderzoek en de interventie is onderverdeeld in zes werkpakketten die onderling weer verbanden hebben met elkaar, omdat ze allemaal uiteindelijk samen de overkoepelende onderzoeksvraag beantwoorden. Wat Femke heeft gedaan, is een onderdeel van wat we nodig hebben in het grotere geheel.”

Op basis van haar onderzoek heeft Dekema advies gegeven over het ontwerp van een eventuele e-health applicatie voor het maken van gezonde snackkeuzes. Binnen MetaHealth wordt nu verder gekeken hoe op basis van de aanbevelingen de applicatie kan worden vormgegeven. 

Alpay geeft aan dat voor de daadwerkelijke ontwikkeling van een applicatie nog andere mensen kunnen worden betrokken, bijvoorbeeld een informaticastudent of een docent/onderzoeker. Dekema zelf heeft inmiddels haar onderzoek en daarmee haar masteropleiding AHIP succesvol afgerond, waarmee haar rol binnen het onderzoeksconsortium beëindigd is.