De cruciale rol van GeoHealth in de moderne geneeskunde

Geografische informatie en geospatiale technologieën gebruiken om gezondheidsziekten en gezondheidsrisico's in kaart te brengen en te analyseren. Dat is wat professor Justine Blanford doet. Blanford bekleedt de leerstoel GeoHealth aan de Faculteit Geo-Informatiewetenschappen en Aardobservatie van de afdeling Aardobservatiewetenschap van de Universiteit Twente. Zij onderzoekt hoe geografische factoren van invloed zijn op gezondheidsresultaten, hoe hierop kan worden gereageerd en hoe erover kan worden gecommuniceerd via kaarten. Naarmate de geneeskunde en de samenleving digitaler worden, wordt het steeds belangrijker om samen te werken met wetenschappers van het Technisch Medisch Centrum (Universiteit Twente), zodat we de relatie tussen onze omgeving en onze gezondheid beter kunnen begrijpen, stelt Blanford.

Al het onderzoek waarbij Blanford betrokken is, heeft betrekking op de menselijke gezondheid, vaak in relatie tot klimaat en klimaatverandering. "Mijn doctoraat ging over biologische bestrijding. Ik bracht in kaart waar en wanneer je een biopesticide kunt gebruiken in plaats van chemicaliën tegen landbouwplagen. De gebruikte methoden kunnen zich vertalen naar mensgerelateerde onderwerpen, waarbij de omgeving de uitkomsten van de ziekte kan beïnvloeden. De relatie tussen temperatuur en malariarisico bijvoorbeeld." 

Dat laatste is slechts een van de voorbeelden van onderzoek op het gebied van GeoHealth waaraan Blanford momenteel werkt aan de Universiteit Twente. "Het is een unieke plek om dit te doen," zegt ze, "omdat het de enige plek ter wereld is met zo'n hoge concentratie GIScientists (GIS: geo-informatiesystemen, red.) , waardoor het gemakkelijk is om een expert te vinden op een van de onderdelen van dit diverse vakgebied." 

Kennis beschikbaar

GeoHealth is een vakgebied dat geografie integreert met epidemiologie en datawetenschap, naast andere computationele technische vaardigheden. "Het is interdisciplinair", zegt Blanford. “Daarom heb je misschien, afhankelijk van de focus van de ziekte of het gezondheidsonderwerp, professionals nodig met kennis over verschillende gezondheidssystemen. Of over het milieu of een proces in de omgeving. Die hebben we hier.”

Zo beschikt de vakgroep over een promovendus die werkt aan een beter begrip van de geestelijke gezondheidseffecten van overstromingen op oudere volwassenen. Hiervoor is het volgens Blanford nodig om mensen met expertise in de lokale gemeenschap bij elkaar te brengen, aangevuld met eigen wetenschappers. “Mensen die specifieke kennis hebben over werken met gevaren, of toepassing van participatieve methoden om met lokale gemeenschappen om te gaan.” 

Oorzaken achterhalen

Voor het analyseren van een gezondheidsprobleem kunnen meerdere soorten informatie nodig zijn. "Een goed voorbeeld is een recente analyse die we deden over de verspreiding van malaria en hoe deze in de loop van de tijd is veranderd", vertelt Blanford. "We brachten in beeld waar terugkerende brandhaardgebieden waren over twee perioden van tien jaar. Daarbij zagen we dat de verdeling van de brandhaardgebieden gedurende die twee tienjaarperiodes is veranderd. Om te begrijpen wat dit verklaart, voegden wij aanvullende informatie toe over het klimaat, verandering van landgebruik, stedelijke ontwikkeling en andere kenmerken van de omgeving. Door in en uit te zoomen op de kaart en lagen in en uit te schakelen, kwamen we meer te weten over wat er lokaal zou kunnen gebeuren in deze brandhaardgebieden. Satellietbeelden bieden de informatie die ons helpt om hierover een breed overzicht te krijgen."

Nog een voorbeeld, dichter bij huis. In samenwerking met TechMed Centrum en een lokaal microbiologisch laboratorium is onderzoek gedaan naar verschillende knaagdier- en tekenoverdraagbare ziekten in deze regio en hoe deze verband hielden met het klimaat. Financiering hiervoor kwam van het Klimaatcentrum, vertelt Blanford: "We hebben hiervoor in kaart gebracht waar de ziekten voorkwamen, om te zien of er een patroon was dat verband hield met hun voorkomen. Vervolgens onderzochten we of dit verband houdt met landgebruik en klimaat." 

In kaart brengen van hittegolven

Een derde voorbeeld is het in kaart brengen van hittegolven in Nederland. "Op dit moment hebben we verschillende projecten lopen op het gebied van warmte. Voor een daarvan onderzochten we twintig jaar aan temperatuurgegevens. We gebruikten hiervoor de hittegolfdefinitie die in Nederland wordt gebruikt en ontdekten dat de meeste hittegolven optreden tussen de periode 15 juli en 15 augustus. We gebruikten ook satellietinformatie om het hitterisico op stadsniveau verder te onderzoeken. Hiermee identificeerden we wie het meest kwetsbaar kan zijn op deze warme dagen."

Wat Blanford het leukst vindt aan dit werk, is wanneer de resultaten leiden tot inzicht in iets onverwachts. "Bijvoorbeeld voor het malariaonderzoek", zegt ze. "We hadden niet verwacht dat we de verschillen in de verspreiding van malaria zouden zien die we hebben gezien en onderzoeken dit nu in meer detail. Dit doen we om te kunnen begrijpen wat die verschillen verklaart.”

Overheid en zorgprofessionals

Vanuit een gezondheidsperspectief kan er meer worden gedaan om geospatiale gegevens voor gezondheid te benutten, meent Blanford. "Er wordt veel gedaan om de verspreiding van ziekten beter te begrijpen. Maar er zijn tal van infrastructuren nodig om de enorme hoeveelheden gegevens die we verzamelen vast te houden. Het beheren en onderhouden van datasets is kostbaar, maar waardevol, vooral als je gegevens hebt die inmiddels al tientallen jaren beslaan. Niet alleen voor malaria, maar ook voor andere ziekten. Veranderende trends kunnen volgen, is handig voor het beheren van middelen."

Er kunnen ook stappen worden ondernomen om de kennis over de toepassing van GeoHealth te vergroten, benadrukt Blanford. "Het kost tijd om GIS in de workflow te krijgen en de juiste balans te vinden tussen behoefte en gebruik. Bovendien weten we dat zorgprofessionals een grote werkdruk hebben. We moeten dus onderzoeken hoe we GeoHealth-informatie kunnen aanbieden op een manier die toepasbaar en nuttig is voor verschillende gezondheidswerkers. We werken aan bewustwording.”

Zo werd uit een van de eigen onderzoeken duidelijk dat de meeste gevallen van tekenencefalitis in Nederland, een door teken overdraagbare ziekte, werden opgelopen tijdens reizen binnen Europa. “Weten dat deze ziekten worden geïmporteerd, helpt bij een betere diagnose, maar ook bij het vergroten van het bewustzijn. En het helpt bezoekers zich beter voor te bereiden op een bezoek aan deze risicogebieden."

Cursus en boek

Bewustwording creëren is een belangrijk thema voor Blanford. Niet voor niets heeft de UT een eigen cursus GeoHealth opgezet. Blanford hierover: “Dit vult een leemte. Niet alleen voor GeoHealth, maar ook voor de gezondheid van de planeet. Het doel is om geospatiale tools en analyses toegankelijker te maken voor zorgprofessionals, maar ook om specialisten op het gebied van geozorg en gezondheidszorg met elkaar te verbinden. We hebben hierbij nog steeds veel uitdagingen vanwege de complexiteit van de software en data,"

De opleiding telt vaak een mix van zorgprofessionals en masterstudenten, wat volgens Blanford erg leuk is. De zorgprofessionals leren van de GIScientists, terwijl de GIScientists leren van de gezondheidswetenschappers. Ze geven elkaar feedback tijdens kleine discussiegroepen. “De belangrijkste elementen zijn nu vastgelegd in het boek Geografische informatie, geospatiale technologie en ruimtelijke datawetenschap voor gezondheid. Het is geweldig om deze vaardigheden en kennis onder de aandacht te kunnen brengen bij een breder publiek." 

Planetary Health

De faculteit ITC is de Faculteit der Geo-informatiewetenschappen en Aardobservatie van de Universiteit Twente. De missie van de ITC is om capaciteit op te bouwen, vooral in de landen met een meerderheid van de wereld, en geospatiale oplossingen te gebruiken om nationale en mondiale problemen aan te pakken. Een van de onderzoeksgebieden van het ITC is GeoHealth. Hierin wordt een onderzoeks- en leeromgeving ontwikkeld die ons in staat stelt om verschillende gezondheids- en ziektevraagstukken over de hele wereld aan te pakken.

De faculteit ITC werkt ook samen met onderzoekers van andere faculteiten binnen onder andere het strategische impactprogramma 'Planetary Health'. Dit programma wordt geleid door zowel het TechMed Centrum als het Klimaatcentrum van de Universiteit Twente. Het programma richt zich op de impact van de zorgsector op het klimaat, maar ook op de invloed van klimaatverandering op onze gezondheid.

Bekijk ook het aanbod van programma's binnen de Universiteit Twente (TechMed Centrum) die zich richten op het verbeteren van de zorg door middel van technologie:

1. Biomedische technologie.
2. Gezondheidswetenschappen.
3. Technische Geneeskunde.

De Universiteit Twente (faculteit ITC) biedt ook een tienweekse cursus GEO-Health aan. Deze cursus is online en bedoeld voor professionals in de volksgezondheid en iedereen die geïnteresseerd is in ruimtelijke epidemiologie en in het in kaart brengen van gezondheid en ziekten.