Het aanpakken van de personeelskrapte in zorg en welzijn heeft de allergrootste prioriteit van minister Fleur Agema (VWS). Dat schrijft zij in een Kamerbrief over de groter dan verwachte groei van het personeelstekort in de zorgsector. Volgens de nieuwe arbeidsmarktprognose van ABF Research komt het tekort uit op bijna 266 duizend werknemers. Een apart Referentiescenario noemt een tekort in 2033 van 240.000 werknemers. De VVT-sector wordt bovengemiddeld hard geraakt, evenals de beroepsgroepen verzorgenden en verpleegkundigen. Agema herhaalt in de Kamerbrief haar focus op onder meer de inzet van AI om administratielasten voor zorgmedewerkers te verminderen en zo de impact van het tekort aan personeel te beperken.
Het verwachte personeelstekort volgens het Referentiescenario is 45.000 hoger dan de uitkomst van de prognose van vorig jaar, toen een tekort van 195 duizend werknemers werd verwacht. Het tekort valt volgens Agema vooral hoger uit doordat de verwachte arbeidsproductiviteitsgroei naar beneden is bijgesteld (van 0,5 naar 0,3%). Daarnaast spelen ook hogere verwachte verzuimcijfers een rol: de daling van het verzuim uit de voorgaande jaren lijkt niet door te zetten.
Nog niet meegerekend is de impact van bezuinigingen (165 miljoen euro) op de VWS-subsidieregeling Strategisch opleiden medisch-specialistische zorg. Doel van de subsidieregeling is om ziekenhuizen, universitaire centra en zelfstandige klinieken die medisch-specialistische zorg leveren, te stimuleren in het opleiden en scholen van personeel. Deze en andere bezuinigingen, om bezuinigingen op de OCW-begroting te beperken, hebben er onder meer toe geleid dat branche- en beroepsorganisaties NVZ, FMS, NFU, ZKN en V&VN het overleg over vernieuwen van het IZA-akkoord tot een het Integraal Zorg- en Welzijnsakkoord (IZWA) opgeschort hebben. Eerder al stapte de VNG uit dit overleg.
Onverminderde groei
De arbeidsmarktprognose laat zien dat de personeelstekorten de komende jaren onverminderd blijven groeien, onderstreept Agema in de Kamerbrief. 'Het is ondenkbaar dat we dit op zijn beloop laten. Het kan niet gebeuren dat we op enig moment te weinig ambulanceverpleegkundigen hebben die kunnen uitrukken in geval van nood, te weinig operatieassistenten die kunnen worden ingezet bij noodzakelijke operaties of te weinig verzorgenden die onze alleroudsten helpen met zaken als wassen, aankleden, tandenpoetsen en haren kammen. Het aanpakken van de personeelskrapte in zorg en welzijn heeft daarom mijn allergrootste prioriteit.'
Deze aanpak moet kort door de bocht op drie manieren gebeuren:
- Het halveren van de administratietijd onder andere door de inzet van artificial intelligence (AI), het bevorderen van databeschikbaarheid, eenheid van taal, het doorlichten van weten regelgeving en het toetsen van nieuwe wet- en regelgeving op onnodige administratie.
- De juiste inzet van medewerkers onder andere door arbitrage tussen zorgwetten waarbij de minste inzet van medewerkers uitgangspunt wordt en medisch technische zorginnovaties die arbeidsbesparend werken.
- Het vergroten van vakmanschap en werkplezier onder meer via een leidraad die organisaties concrete handvatten biedt om hiermee aan de slag te gaan.
Rode draad
Het afwenden van een onbeheersbaar arbeidsmarkttekort is volgens Agema een rode draad door haar beleid. Vanaf januari voegt zij in elke Kamerbrief een passage toe over de relatie van die brief met het beleid ten aanzien van afwenden van een onbeheersbaar arbeidsmarkttekort. Na het verschijnen van het aanvullend zorg- en welzijnsakkoord (IZWA) organiseert de minister een top specifiek over het afwenden van het onbeheersbaar arbeidsmarkttekort binnen zorg en welzijn.
'Op die top lanceer ik een platform met effectieve initiatieven die een succesvolle bijdrage kunnen leveren aan het verminderen van het arbeidsmarkttekort. Dit levend platform zal voortdurend in ontwikkeling blijven en meebewegen met de tijd en ons inzicht bieden in het effect van die initiatieven op onder andere arbeidsproductiviteit en de formatie-inzet van zorgaanbieders.'
Mogelijkheden van AI
Agema onderstreepte onder meer in september in de Miljoenennota en afgelopen oktober in Nieuwsuur de volgens haar grote mogelijkheden van AI om de zorg significant te verbeteren. Agema, die ook spreker is tijdens de ICT&health World Conference op 28-30 januari 2025, stelt dat zij revolutionaire veranderingen in de zorg verwacht door de inzet van AI-toepassingen. Hierbij zou Agema zich onder meer baseren op een pilot van het ETZ (Elisabeth Tweesteden Ziekenhuis) om middels AI administratielasten te beperken. Het ETZ stelt dat opschaling in de praktijk echter niet zo makkelijk zal zijn.
Om te voorkomen dat de door NVZ genoemde personeelstekorten in de zorg onbeheersbaar worden, regelt het kabinet komend jaar naar eigen zeggen met voorrang de randvoorwaarden voor de inzet van generatieve AI, digitalisering, standaardisering, automatisering en gegevensuitwisseling met in acht neming van privacy. In 2025 is hier 162 miljoen euro voor beschikbaar, zo stond in de Miljoenennota.
Onder meer beroepsorganisatie V&VN ziet vooral bezuinigingen op digitalisering. Waar in Den Haag eerder juist de nadruk werd gelegd op anders werken met meer technologie in de zorg, vanwege onder andere personeelstekort, wordt er de komende vijf jaar ruim een half miljard bezuinigd op digitalisering in de wijkverpleging, verpleeghuiszorg en gehandicaptenzorg, aldus V&VN, voorzitter Bianca Buurman. "De nieuwe digitale manier van werken vraagt veel van verpleegkundigen, verzorgenden en verpleegkundig specialisten. Ze moeten nieuwe vaardigheden aanleren. Dit vraagt om investeren in plaats van bezuinigen."
