Het kabinet heeft voor volgend jaar 109 miljard euro beschikbaar voor de zorg. Dat is bekend gemaakt tijdens de presentatie van de Miljoenennota op Prinsjesdag. De regering wil in 2025 aan de slag gaan om de zorg voor alle Nederlanders toegankelijker en gelijkwaardiger te maken. Burgers moeten zo lang mogelijk in goede gezondheid kunnen leven en mogelijkheid hebben om (mentaal) gezond en fit te zijn en te blijven. Op digitaal gebied mikt het kabinet vooral op het beperkt houden van personeelstekorten door met voorrang randvoorwaarden te regelen voor onder meer gegevensuitwisseling en de inzet van generatieve AI. Brancheorganisaties NVZ, NFU en Actiz reageren met gemengde gevoelens.
De NVZ roept het kabinet en de Tweede Kamer in reactie op de Miljoenennota op om in het komende jaar stevige stappen te zetten om de mogelijkheden van innovatie en digitalisering in de zorg te benutten. Volgens de brancheorganisatie voor algemene ziekenhuizen, revalidatiecentra en categorale zorginstellingen in Nederland ontbreken momenteel nog de middelen om de tekorten op de arbeidsmarkt terug te dringen.
Randvoorwaarden regelen
Om te voorkomen dat de door NVZ genoemde personeelstekorten in de zorg onbeheersbaar worden, regelt het kabinet komend jaar naar eigen zeggen met voorrang de randvoorwaarden voor de inzet van generatieve AI, digitalisering, standaardisering, automatisering en gegevensuitwisseling met in acht neming van privacy. In 2025 is hier 162 miljoen euro voor beschikbaar. Ook komt er een campagne tegen agressie richting hulpverleners zoals zorgprofessionals: 'Agressie tegen hulpverleners, dat doe je niet!'
In de VWS-begroting over 2025 wordt nadruk gelegd op een gelijkwaardige toegang tot zorg voor de patiënt, zo stelde VWS eerder deze maand al. Daarbij focust het kabinet ook op het beheersbaar maken van het arbeidsmarkttekort in de zorg. Het kabinet zet verder in op een halvering van de administratietijd en wil het Integraal Zorgakkoord (IZA) aanvullen, waarin goed zorgaanbod in de regio verder wordt onderstreept.
NVZ: extra stappen
NVZ-voorzitter Ad Melkert benadrukt dat iedereen moet kunnen rekenen op de beste zorg en ondersteuning. De komende jaren daarom alle zeilen bijgezet worden om de groeiende zorgvraag het hoofd te bieden. Daarom versterken ziekenhuizen, huisartsen en ouderenorganisaties de samenwerking in de regio.
"De NVZ is blij met de steun van het kabinet voor het Integraal Zorgakkoord", stelt Melkert. "Om de sector hierbij te helpen, vragen wij het kabinet daarom extra stappen te zetten op het gebied van zorginnovatie, de arbeidsmarkt en het vergroten van de financiële slagkracht van de ziekenhuissector om de groeiende zorgvraag het hoofd te bieden."
Enorm personeelstekort voorkomen
VWS schreef onlangs te beseffen dat er ondanks al gezette stappen om meer patiënten te helpen per medewerker, er voor 2033 een enorm personeelstekort in zorg en welzijn verwacht wordt van bijna 200.000 medewerkers. Het kabinet wil dit 'ondenkbare scenario langs drie lijnen voorkomen:
- Binnen vijf jaar de administratietijd halveren naar 20 procent
- De juiste inzet van medewerkers.
- Het vergroten van vakmanschap.
Met generatieve kunstmatige intelligentie (gen AI-toepassingen zoals ChatGPT) kan administratietijd in de zorg drastisch naar beneden worden gebracht, zo is de verwachting. Ook wordt gewerkt aan digitalisering, standaardisering, automatisering en het verbeteren van de gegevensuitwisseling (met inachtneming van privacy).
Ruimte voor meer innovatie
De NVZ stelt tevreden te zijn dat het kabinet inzet op het benutten van de kansen van digitalisering en middels versterking van het IZA in te zetten op meer samenwerking in de regio. Dit is volgens NVZ-voorzitter Melkert de basis voor blijvend toegankelijke en goede zorg in de toekomst. Belangrijk is volgens hem ook dat instellingen zelf de ruimte krijgen om te investeren in deze veranderingen en innovaties.
"De afgelopen jaren was hier onvoldoende ruimte voor. Als we dus echt willen dat deze initiatieven sneller gaan vliegen moet het kabinet hiervoor financiële ruimte maken. En dan gaat het over de optelsom van verschillende opgaven waar ziekenhuizen voor staan. Denk aan de ambities rondom AI, digitalisering, duurzaamheid, het aanbieden van passende zorg en de arbeidsmarkt."
Belangrijke opdracht
Het halveren van de administratietijd voor zorgprofessionals is volgens Melkert een belangrijke opdracht waar de achterban van de NVZ graag mee aan de slag gaat. In de tussentijd is het echter wel een must dat het kabinet zelf ook blijft investeren in de zorgmedewerkers.
"In de begroting zien wij nog geen middelen terug voor de salarissen van de middengroepen en de gelden voor ondersteuning van het arbeidsmarktbeleid zijn in de begroting in rook opgegaan. Dit moet echt anders. Wij vragen de Tweede Kamer hier tijdens de begrotingsbehandeling verandering in te brengen. Het behouden van goede zorg voor de patiënt valt of staat met het behoud van goede medewerkers."
NFU: gemengde gevoelens
De NFU heeft gemengde gevoelens bij het voorgenomen kabinetsbeleid. Zo vindt de brancheorganisatie voor academische ziekenhuizen de blijvende bezuiniging van 1 miljard euro op onderzoek en onderwijs desastreus voor Nederland. Investeren in wetenschappelijke kennis en innovatie is namelijk hard nodig om antwoorden te vinden op de meest prangende uitdagingen voor de zorg en gezondheid van burgers en patiënten. Het behoud van de sectorplannen noemt NFU-voorzitter Helen Mertens (bestuursvoorzitter Maastricht UMC+) een 'doekje voor het bloeden'. Dit behoud maakt het mogelijk dat de ruim 1200 onderzoekers die op basis van deze middelen zijn aangenomen, hun onderzoek kunnen voortzetten.
"De gigantische bezuiniging op de starters- en stimuleringsbeurzen en de graai uit het Fonds Onderzoek en Wetenschap en het Nationaal Groeifonds raakt de samenleving ongekend hard", stelt Mertens. Dit vertaalt zich één op één door in minder onderzoek naar nieuwe kankermedicijnen of innovatieve behandelingen voor zeldzame ziektes. Ook kunnen de umc's minder oplossingen onderzoeken om administratieve lasten te verminderen, de zorg betaalbaar te houden en gezondheidsverschillen in de wijk te verminderen.
Meer aandacht voor IZA positief
Het regeerprogramma heeft wel terecht aandacht voor het goed, betaalbaar en toegankelijk houden van de zorg, mede gezien de vergrijzing van de bevolking en krapte op de arbeidsmarkt. Het is volgens de NFU belangrijk dat alle zorgpartijen samenwerken om de zorg toekomstbestendig te maken, ook samen met het sociaal domein in de regio's. De umc’s zien het dan ook als een positieve ontwikkeling dat dit kabinet het Integraal Zorgakkoord (IZA) verbreedt en concretiseert in een aanvullend zorg- en welzijnsakkoord en zo belangrijke uitdagingen in de zorg samen met de zorgpartijen wil aanpakken.
De toenemende druk op de zorg en groeiende gezondheidskloof vragen echter ook om een stevige inzet op preventie en gezondheid, iets waar de NFU juist forse bezuinigingen voor ingepland ziet. "Dit is verbazingwekkend en getuigt van kortetermijndenken", meent Mertens. "Vanuit de umc’s doen we veel onderzoek naar preventie en weten we dat de inzet op preventie bewezen effectief is: het redt levens, houdt de zorg betaalbaar en behoudt mensen voor de arbeidsmarkt. Het is een no-brainer om te investeren in preventie."
Samen databeschikbaarheid versnellen
De ambities van dit kabinet op databeschikbaarheid en AI zijn dan weer veelbelovend. De NFU stelt deze ambitie te delen en werkt graag samen met het kabinet aan de versnelling van de databeschikbaarheid en gegevensuitwisseling - onmisbaar voor goede, persoonlijke en toekomstbestendige zorg. Databeschikbaarheid en kennisontwikkeling zijn bovendien belangrijke voorwaarden om de inzet van AI in de zorg te versnellen.
De umc’s werken volop aan innovatieve AI-toepassingen in de zorg, aldus de NFU. Inzet van AI-instrumenten maakt het bijvoorbeeld mogelijk de tijd die chirurgen in de OK doorbrengen te verkorten; artsen kunnen ziektes nauwkeuriger vaststellen of het ziekteverloop beter voorspellen. 'Zo maken we de zorg voor patiënten beter en veiliger en brengen we de administratieve lasten voor zorgmedewerkers omlaag'.
Actiz: haal drempels weg
Anneke Westerlaken, voorzitter van ActiZ branchevereniging van zorgorganisaties, ziet in het kabinetsbeleid veel ambitie voor de ouderenzorg, met concrete maatregelen waar de sector al mee aan de slag is. De vermeende grootste inzet van kabinet Schoofs-I op instrumenten zoals gen AI om de administratieve last in de zorg drastisch te verminderen, roept bij Actiz echter de vraag op of dit misschien wensdenken is, en of de beloften daadwerkelijk waargemaakt kunnen worden.
Westerlaken is het ermee eens dat er een transitie nodig is in hoe we werken in de ouderenzorg en dat technologische innovatie daarin een cruciale rol speelt. "Maar zoals het regeerakkoord terecht stelt, blijft zorg mensenwerk." Het is dan ook een gemiste kans dat het regeerakkoord geen aandacht besteedt aan het dichten van de loonkloof in de ouderenzorg om de komende tijd voldoende medewerkers in de zorg te behouden en aan te trekken.
Meer daadkracht
Westerlaken roept het kabinet verder op tot daadkracht om drempels weg te halen, zoals de huidige complexiteit van het (ouderen)zorgstelsel. Het regeerakkoord spreekt over een ouderenzorg die hopeloos versnipperd is over verschillende zorgwetten. Het kabinet wil daarom de zorgwetten beter op elkaar afstemmen en eventueel samenvoegen, mits dat efficiënter en goedkoper is.
Voor een serieuze AI-revolutie moeten eveneens drempels concreet aangepakt worden, benadrukt Westerlaken. Zorgorganisaties lopen namelijk aan tegen de beperkte beschikbaarheid van mensen en middelen. "Het aantrekken van deskundige mensen vormt momenteel de grootste uitdaging, ook voor grootschalige technologische vernieuwing in de zorg." Westerlaken stelt duidelijk dat de revolutie alleen succesvol kan zijn als die gepaard gaat met de duurzame bekostiging van de digitaliserings- en innovatieopgave.
Cruciale rol eerstelijnszorg
Ook de erkenning van de cruciale rol van de eerstelijnszorg stemt Westerlaken positief: "Steeds meer ouderen wonen langer zelfstandig thuis en gezien de demografische ontwikkelingen is dat ook noodzakelijk.’ Essentiële zorg, zoals wijkverpleging, maakt het mogelijk om zorg dicht bij en in het netwerk van de cliënt te organiseren. Het kabinet wil de samenwerking tussen zorgaanbieders in de eerstelijnszorg versterken en de inkoopeisen harmoniseren."
Westerlaken stelt wel dat de sector al weet waar de knelpunten zitten, "Dus laten we niet weer opnieuw twee jaar onderzoek doen naar de complexiteit van het stelsel, terwijl er al talloze rapporten liggen en de sector nu pragmatisch wil handelen." Een voorbeeld is andere re-ablement, een aanpak die ouderen helpt om zelfstandiger te worden. "De pilots laten mooie resultaten zien, maar het blijkt in de praktijk moeilijk om dit over verschillende zorgdomeinen heen te organiseren."
Andere punten uit de Miljoenennota:
- De zorgpremie stijgt naar gemiddeld 156 euro per maand. Driekwart daarvan komt door de bijstelling van lonen en prijzen in de zorg. De zorgtoeslag gaat met 6,50 euro per maand omhoog. Het eigen risico wordt in 2025 bevroren op 385 euro. In aanloop naar het verlagen van het eigen risico naar 165 euro in 2027 is in 2025 al 2,5 miljard euro beschikbaar gemaakt om de belasting van alle huishoudens te verlagen.
- VWS concretiseert komend jaar met partijen uit de zorgsector het Integraal Zorgakkoord (IZA). De zogeheten beweging naar de voorkant en daarmee het openhouden van de streekziekenhuizen wordt het uitgangspunt. Er moeten afspraken komen om de spoedeisende hulp, acute verloskunde en intensive care uit de marktwerking te halen en te financieren op basis van een beschikbaarheidsbijdrage zoals gebruikelijk in de ambulancezorg. Meerjarige contracten en het niet langer centraliseren van operaties van eenvoudige aard, moeten zekerheid geven om in het streekziekenhuis of kleiner ziekenhuis in de stad te blijven werken.
- Er is een streep gezet door drie maatregelen in de ouderenzorg van het vorige kabinet. Hiermee is de bezuiniging van 615 miljoen euro voor 2025 van de baan. Voor de gehandicaptenzorg is komend jaar 168 miljoen euro extra beschikbaar. Daarnaast wordt vanaf 2027 het beschikbare budget voor de langdurige zorg met 600 miljoen euro verhoogd. De langdurige zorg wordt betrokken bij de concretisering van het IZA.
- Om de gezondheid van kwetsbare groepen beter te beschermen, streeft het kabinet ernaar om in 2025 te starten met het vaccineren van baby’s tegen het RS-virus. Ook is er een nieuw pneumokokkenvaccin voor ouderen beschikbaar. Het verhogen van mentale weerbaarheid en het verminderen van wachtlijsten in de geestelijke gezondheidszorg (ggz) wordt in 2025 verder uitgewerkt in een werkagenda voor mentale gezondheid en ggz. Voor het aanpakken van de wachtlijsten is in 2025 en 2026 30 miljoen euro per jaar extra beschikbaar.
- De VWS heeft als ambitie dat iedereen in Nederland de mogelijkheden heeft om te sporten en bewegen. De VWS-uitgaven aan sport die voor 2025 gepland stonden, blijven gelijk. Er wordt volgend jaar dus niet bezuinigd op sport. Voor 2025 is er 74 miljoen euro beschikbaar voor de verduurzaming van sportverenigingen via de BOSA-regeling. Zo worden de sportinfrastructuur en duurzame samenleving ondersteund die uitnodigen tot bewegen.
