Staatssecretaris Vincent Karremans (Jeugd, Preventie en Sport) heeft deze week stevige maatregelen aangekondigd om de druk op de geestelijke gezondheidszorg (ggz) te verlichten. Ondanks een stijging van de uitgaven aan de ggz naar 5,5 miljard euro in 2024 en een toename van het aantal professionals, blijven de wachttijden, vooral voor ernstige aandoeningen zoals persoonlijkheidsstoornissen, eetstoornissen en trauma's, onacceptabel lang met gemiddeld 25 weken.
Vergeleken met vijf jaar geleden (2019) zijn de kosten voor de ggz in Nederland met bijna 40 procent gestegen. Ondanks meer personeel en geld, zijn de gemiddelde wachttijden in vijf jaar tijd met 30 tot 50 procent gestegen. Voor de hierboven genoemde stoornissen lagen die eind 2019 nog tussen de 13 (eetstoornissen) en 18 (persoonlijkheidsstoornissen) weken.
Hulp buiten de ggz
Karremans benadrukt dat lichte mentale problematiek vaak beter buiten de ggz kan worden aangepakt, bijvoorbeeld via schuldhulpverlening, om zo de druk op de ggz te verminderen en de wachttijden voor ernstige gevallen te verkorten. “Op dit moment wordt er simpelweg veel te snel psychologische hulp voor lichte mentale problematiek aangeboden, waar eigenlijk een andere oplossing beter is. Hierdoor moeten mensen met zware en complexe psychische problematiek te lang wachten op hulp”, aldus Karremans.
In lijn met het Integraal Zorgakkoord zet hij in op de uitbreiding van laagdrempelige steunpunten, waarvan er momenteel 278 in Nederland zijn, die bijdragen aan het herstel en de maatschappelijke participatie van mensen met mentale gezondheidsproblemen. Daarnaast streeft hij naar verbeterde data-uitwisseling binnen de ggz, zodat verzekeraars patiënten effectiever kunnen koppelen aan beschikbare zorgaanbieders, en onderzoekt hij de benodigde wetgeving hiervoor.
Behandelduur optimaliseren
Samen met aanbieders en patiëntenorganisaties wil de staatssecretaris de behandelduur optimaliseren, om te voorkomen dat langdurige behandelingen zonder significante verbetering worden voortgezet. Voor de acute ggz, essentieel voor een kleine groep patiënten, overweegt Karremans de marktwerking te beperken om de beschikbaarheid van deze zorg te waarborgen.
“Soms behandelen we in de ggz heel lang door, zonder dat het voor de patiënt nog enige betekenisvolle verbetering oplevert. Dan moeten we op een gegeven moment zeggen: deze oplossing werkt niet, we gaan het anders aanpakken”, zegt Karremans.
Gezien de toename van mentale klachten onder jongeren, van 20 procent vijf jaar geleden naar 30 procent nu, zal hij voor de zomer aanvullende maatregelen presenteren om de mentale gezondheid, met name van jongeren, te verbeteren. Eerder kondigde hij al aan te werken aan richtlijnen voor gezond scherm- en socialemediagebruik, die eveneens voor de zomer worden verwacht.
Wachttijden ggz
De ggz kampt al jaren met lange wachttijden. In de zomer van 2023 startten het Nivel en het Trimbos-instituut een tweejarig evaluatieonderzoek gestart naar de aanpak van wachttijden in de geestelijke gezondheidszorg (ggz). Samen met ervaringsdeskundigen en cliëntvertegenwoordigers van InBegrepen en MIND onderzoeken zij welke regionale initiatieven effectief zijn in het terugdringen van deze wachttijden. Als alles volgens planning verloopt worden de eerste resultaten van dat onderzoek later dit jaar verwacht.
Natuurlijk kijken (ggz) zorginstellingen en -verzekeraars zelf ook naar oplossingen om de lange wachttijden in de ggz aan te pakken. Zo stimuleert zorgverzekeraar Zilveren Kruis het gebruik van e-health om wachttijden te verkorten. Verzekerden kunnen, indien gewenst en passend bij hun zorgvraag, direct online met hun behandeling starten. Dit initiatief wordt ook ondersteund door patiënten- en familiekoepel MIND. Zij benadrukken wel dat er altijd aandacht moet zijn voor de ernst en complexiteit van de klachten in samenspraak met de patiënt.
