Het UMC Utrecht start een nieuw onderzoek om de MR-Linac verder te ontwikkelen. Het gaat om een effectief technologisch hoogstandje, waarbij een MRI-scanner en een bestralingsapparaat worden gecombineerd. Het project, gesteund met een NWO-subsidie van 1,7 miljoen euro, streeft naar kortere en gerichtere behandelingen van slechts 15 minuten. Het onderzoek richt zich op real-time tumorbehandelingen, waardoor de therapie niet alleen efficiënter maar ook minder belastend wordt.
Door twee technologieën, bestraling en beeldvorming, te combineren, is de MR-Linac in staat om radiotherapie beter te personaliseren. Via deze werkwijze kan de bestraling bijvoorbeeld nog tijdens de behandeling worden aangepast aan de ligging van de tumor bij een individuele patiënt. Wel duurt een sessie nu, met 45 minuten tot 60 minuten, nog best lang.
Associate professor Martin Fast, die het nieuwe onderzoeksproject coördineert, vertelt op de website van UMC Utrecht: “Een MR-Linac-behandeling duurt drie keer zo lang als conventionele bestraling. Dat komt natuurlijk omdat veel meer stappen moeten worden doorlopen. Maar 45 minuten stil moeten liggen kan oncomfortabel zijn. En het verhoogt ook de kans dat de patiënt tussentijds toch gaat bewegen. We willen elk aspect van het proces gaan versnellen. Meer patiënten kunnen dan ook met de MR-Linac worden behandeld.”
Martin Fast gaat het proces proberen te versnellen, samen met onder meer mede-coördinator Bas Raaymakers, hoogleraar experimental clinical physics en één van de uitvinders van de MR-Linac.
Beeldvorming en behandeling combineren
Het onderzoek naar het verkorten van de behandelings- en scanningstijd kan straks ook belangrijk zijn voor andere ziekenhuizen waar ze de MR-Linac inzetten. Zo is deze combinatieapparatuur al langere tijd te vinden in het Catharina Ziekenhuis en het Radboudumc. Tevens zijn er andere MRI-scanners waarin beeldvorming met weer andersoortige behandelingen wordt gecombineerd. In Maastricht staat bijvoorbeeld sinds eind 2022 een MRI waarbij ablatietherapie voor patiënten met hartritmestoornissen mogelijk is, terwijl de patiënt in een MRI-scanner ligt.
Behandeltijd in MR-Linac verkorten
De specifieke MR-Linac, een innovatieve uitvinding van het UMC Utrecht, combineert bestraling met MRI-scanning om kanker nauwkeuriger en met minder belasting te behandelen. Met de financiering van NWO wordt gewerkt aan het verkorten van de behandeltijd naar 15 minuten en het mogelijk maken van real-time aanpassingen aan het behandelplan. Martin Fast: “Op dit moment wordt de patiënt gescreend aan het begin van de procedure. MRI-scans worden gemaakt aan het begin van elke sessie, en het behandelplan van die dag wordt daarop gebaseerd. Dat plan wordt geüpload, en het controlesysteem van MR-Linac neemt het over.”
Dat is natuurlijk preciezer dan bij conventionele bestraling, want de scans zijn net gemaakt. Maar het is volgens Fast nog steeds niet ‘in real time’. "En dat is jammer, want in 45 minuten tijd kan er best wat veranderen. In het geval van een longtumor, bijvoorbeeld, kunnen patiënten bijvoorbeeld plots hun ademritme of -tempo aanpassen, doordat ze ontspannen of juist meer gespannen raken. Dan veranderen de ligging en de beweging van de tumor, en zijn er eigenlijk nieuwe scans nodig waarmee we het behandelplan aan kunnen passen.”
Behandelplan real time aanpassen
De onderzoekers streven er dus naar dat het behandelplan continu, in ‘real time’, kan worden aangepast. Het vijfjarige project, uitgevoerd binnen het ART-PIVOT-consortium, maakt naar verwachting de weg vrij voor snellere, adaptieve behandelingen in de klinische praktijk. ART-PIVOT zelf is geen klinische trial, maar in het UMC Utrecht is er wel veel ervaring met het toepassen van dit soort technische innovaties in de dagelijkse ziekenhuispraktijk.
Fast besluit: “Parallel met ons project zullen de verbeteringen dan ook geleidelijk klinisch worden geïntroduceerd, zodra dat mogelijk is. Natuurlijk niet vanaf dag één maar wel ongeveer halverwege het project, denken we. Ons doel is in elk geval om de behandeltijd van 15 minuten standaard te maken in vijf jaar tijd.”
