Escaperoom leidt tot bewustwording en gedragsverandering op ICT-gebied

Niet iedere huisarts is even ver gevorderd met het digitaliseren van zorgtaken. Naast de koplopers zijn er praktijken waar de ICT nog in de kinderschoenen staat. “Het gat tussen wat er allemaal mogelijk is op ICT-gebied en de mate waarin de toepassingen daadwerkelijk worden gebruikt, wordt steeds groter”, vertelt huisarts en voorzitter van CMIO Netwerk Eerste Lijn, Willemijn Edel. “Daarom hebben wij in de regio Rijnmond in 2020 de ICT Praktijkscan voor huisartsenpraktijken ontwikkeld. Inmiddels hebben we ook meerdere spelvarianten bedacht die nut en noodzaak van digitaliseren aan het licht brengen.”

Samen met haar collega’s van het digitaliseringsteam bezocht Edel de huisartspraktijken in de regio om samen te kijken wat het niveau van digitalisering is, wat er nog te doen staat en waaraan er behoefte is. De betreffende zorgverzekeraar in de regio juichte het initiatief toe en stelde budget beschikbaar voor huisartsen om te gaan investeren in digitalisering. 

“Je staat er niet altijd bij stil maar in de huisartsenzorg wordt er nog altijd veel gebeld of met papieren gewerkt”, stelt Edel. “Zeker als je dat vergelijkt met bedrijven zoals KLM of bol.com die online hun klanten verder helpen. Dat zou in de huisartsenzorg ook best kunnen. We kunnen het werken in de zorg zoveel eenvoudiger maken voor zowel de zorgverlener als voor de patiënt door te gaan digitaliseren. Maar dat betekent dan wel dat je in je huisartsenpraktijk de basis-ICT goed op orde moet hebben. Ook moet je anders gaan werken. Je kunt bijvoorbeeld een deel van je spreekuur loslaten en vervangen door het afhandelen van de e-consulten. Digitaliseren betekent ook gedragsverandering.” 

Focus ICT Praktijkscan

Inmiddels hebben ruim 200 huisartsenpraktijken in de regio Rotterdam een bezoek gehad van het digitaliseringsteam van Rijnmond Dokters. Het inventariserend onderzoek door het team zit nu in de afrondende fase. De ICT Praktijkscan richtte zich op hardware en op software. Maar ook ogenschijnlijk simpeler kwesties werden aan de kaak gesteld. 

Edel: “Er werd bijvoorbeeld ook de vraag gesteld of het personeel met tien vingers kan typen. Of bijvoorbeeld: liggen er overal wachtwoordbriefjes in de praktijk? Het is zeker goed dat we ook dit soort basale vragen hebben gesteld want één van de conclusies uit het onderzoek is dat er best huisartsen en praktijkmedewerkers zijn die gebaat zijn bij het verbeteren van hun digitale vaardigheden.”

De huisarts kan zich meer richten op patiëntenzorg

Het digitaliseringsteam merkte dat als het goed zit met de basisbeginselen van ICT, de huisartsen en hun medewerkers ook enthousiaster worden over de inzet van het gebruik van digitale middelen. Zo werd het e-consult nog relatief weinig ingezet vanwege het gebrek aan digivaardigheid. Een ander aspect dat uit de praktijkscan naar voren kwam, is dat huisartsen en hun medewerkers weinig oog hebben voor cybersecurity. Een niet onbelangrijk onderwerp nu in de tweede helft van 2025 de Europese wetgeving, de Cyberbeveiligingswet, in werking treedt. 

Vervolgstappen

Redenen genoeg voor het digitaliseringsteam van Rijnmond Dokters om een vervolg te ontwikkelen op de ICT Praktijkscan. “We hebben momenteel meerdere projecten lopen op het gebied van ICT-ontwikkeling, waaronder de Virtual Reality-experience en de Cyber Escaperoom. In de VR-experience staan de deelnemers met een VR-bril op in een digitale huisartsenpraktijk voor allerlei uitdagingen. In verschillende scenario’s die ze te zien krijgen, moeten ze zelf met een oplossing komen voor de problemen. En de sleutel tot een succesvolle oplossing is uiteraard een digitale oplossing en niet eentje waarbij de gebruikelijke, verouderde werkwijze een oplossing is”, lacht Edel. 

Tijdens de VR-route worden de deelnemers geïnspireerd om meer digitaal te gaan werken. Het moet volgens Edel binnen de praktijk het gesprek op gang brengen over digitalisering. 

Welkom123

De VR-experience is één manier om bij te dragen aan bewustwording van het belang van digitalisering, in dit geval in de huisartsenpraktijk. De andere tool die tot bewustwording en gedragsverandering moet gaan leiden, is de Cyber Escaperoom. In de escaperoom is het verhaal dat er een huisartsenpraktijk is gehackt. Alle deelnemers in de digitale escaperoom moeten gezamenlijk de hacker opsporen. 

“Je ziet de deelnemers denken: ‘waar moet ik in vredesnaam beginnen om deze hacker te kunnen opsporen’”, schetst Edel. “Daarmee worden ze bij de eerste stap eigenlijk direct al geconfronteerd met de vraag wat te doen wanneer ze daadwerkelijk in hun eigen praktijk worden gehackt. Ligt er dan een draaiboek klaar wat te doen? En wie heeft welke rol in het geval ze worden gehackt? Spelenderwijs worden de deelnemers met dit soort praktische vragen over hun eigen situatie geconfronteerd.”

Uiteraard lopen de deelnemers bij de virtuele zoektocht door de escaperoom tegen veel meer problemen aan die met een goede cybersecurity voorkomen hadden kunnen worden. Zo wordt spelenderwijs nut en noodzaak van cybersecurity duidelijk voor de deelnemers. Edel en haar team zijn blij om te zien dat menig zorgverlener de dienstverlening via de ICT Praktijkscan, de VR-Experience en Cyber Escaperoom op prijs stelt. 

“Wij merken dat huisartsen het altijd wel fijn vinden als de blinde vlekken of de pijnpunten aan het licht komen na het doen van de scan. Dan beseffen ze dat het toch wel tijd woord om het wachtwoord ‘Welkom123’ te veranderen. Of wanneer ze ondervinden hoe makkelijk je in de val van phishing trapt. Niet zelden moeten we toch nog uitleggen wat phishing is en hoe je dat kunt herkennen. De scan wordt door de deelnemers gewaardeerd. Ze zien het niet als controle maar als een moment om zorgvuldig je ICT-beleid eens onder de loep nemen.”  

Wetten, normen, kaders

Phishing, hacken, het instellen van wachtwoorden; een greep uit de basisbeginselen van ICT. Dan is er nog de wereld van wetten, normen, kaders en certificeringen waaraan je als praktijk ook moet voldoen. Het zijn zaken die tijd vraagt van zorgverleners. Volgens Edel is dat een spanningsveld want bovenal heb je zorgplicht. 

“In de huisartsenpraktijk word je vaak geleefd door de waan van de dag. Patiënten helpen en beter maken staat met stip op nummer één. Als je dan ook nog aan allerlei wetten en regels moet voldoen op het gebied van ICT, dan is het toch heel handig wanneer er al voorwerk is gedaan en je wordt meegenomen om je basis-ICT goed op te hebben. Met de ICT-projecten zoals de scan en de escaperoom willen we de zorgverleners ook een goede basis meegeven om te kunnen voldoen aan de wettelijke regelgeving.”

Door de bank genomen vindt Edel dat huisartsen het echt wel goed voor elkaar hebben met de digitalisering in de praktijk. Hoewel er soms wel ruimte voor verbetering is, concludeert ze. “Ik denk dat huisartsen van nature types zijn die heel graag zelf in hun praktijk willen uitvinden hoe een en ander kan worden ingezet op ICT-gebied. Maar als ze eenmaal de praktijkscan hebben gedaan, dan merken ze dat het fijn is als ze daarbij worden ondersteund. De huisarts kan zich dan meer richten op patiëntenzorg.” 

En hoe staat het eigenlijk met de ICT in de huisartsenpraktijk waar Edel zelf werkt? Edel lacht: “Mijn collega’s verzuchten wel eens als ik zeg dat er iets veel makkelijker en beter kan op een digitale manier. ‘Ja hoor, Willemijn heeft weer iets bedacht’, gaat het dan grappend. Maar als ik dan uitleg dat je ook zelf patiënten digitaal een bericht kunt sturen via het portaal, vinden medewerkers het toch wel fijn en handig.”