Dat de smartphone niet meer weg te denken is uit ons dagelijks leven, daarover bestaat nauwelijks nog enige twijfel. Vragen die ons, en onderzoekers, al jaren bezighouden zijn ‘Hoe (on)gezond is een smartphone, met name ook voor jongeren?’ en ‘Kun je er verslaafd aan raken?’ Welnu, die laatste vraag is deels beantwoord door een nieuw onderzoek. Althans, onderzoek heeft aangetoond dat jongeren die gedwongen worden hun smartphone minder intensief te gebruiken, na drie dagen hersenactiveit vertonen die overeenkomt met afkickverschijnselen van een verslaving.
Aan het smartphone onderzoek deed een groep van 25 jongvolwassenen tussen de 18 en 30 jaar mee. Zij kregen gedurende drie dagen (72 uur) de opdracht hun smartphonegebruik tot een minimum te beperken. Niet meer van het ochtendgloren tot avondrood turen naar het smartphone scherm, maar het toestel alleen nog gebruiken voor strikt noodzakelijke taken, zoals werk en communicatie met familie of collegae.
Hersenscan toont afkickverschijnselen
Voorafgaand aan het onderzoek werd van elke deelnemer een hersenscan, functional MRI, gemaakt. Ook werden de deelnemers gescreend op de ernst van lichamelijke, psychologische en sociale problemen die samenhangen met smartphonegebruik en computergamen, en werd gecontroleerd of ze geen bestaande psychische aandoeningen hadden.
Na de drie dagen werd een nieuwe fMRI hersenscan gemaakt. Vervolgens werden de twee scans met elkaar vergeleken om te bepalen of daarop effecten van het ‘gedwongen’ beperkte smartphonegebruik te zien waren. Wat bleek, de scans toonden aan dat het beperken van smartphones leidde tot veranderingen in hersenactiviteit in gebieden die geassocieerd worden met dopamine en serotonine - neurotransmitters die stemming, emoties en ook verslaving reguleren.
Met andere woorden, het beperken van smartphonegebruik lijkt in sommige opzichten op het afkicken van verslavende middelen of het hunkeren naar voedsel. Dit was zowel merkbaar bij deelnemers die hun smartphones overmatig veel gebruikten (excessive smartphone useage, of ESU) als deelnemers met een gematigd, of normaal smartphonegebruik.
Smartphoneverslaving?
De term smartphoneverslaving duikt steeds vaker op in psychologische tests. Experts zijn het daar echter nog niet over eens met elkaar. De discussie die daarbij gevoerd wordt, is dat deze term een onjuist beeld zou kunnen geven van de complexe emotionele, mentale en sociale aspecten die samenhangen met overmatig smartphonegebruik. Toch is er binnen de neurowetenschappen ook steeds meer aandacht gekomen voor overmatig smartphonegebruik (ESU) vanwege de associatie met negatieve lichamelijke en geestelijke gezondheidseffecten en de verbanden met verslavend gedrag.
Daarbij komt dat steeds meer landen overwegen om het gebruik van social media voor met name jonge kinderen te beperken. Behalve dat het urenlang, in extreme gevallen zelfs tot diep in de nacht, naar hun smartphone scherm te turen, zijn jonge kinderen en jongvolwassenen ook veel gevoeliger voor alles wat zij via social media kanalen, influencers en bedrijven, voorgeschoteld krijgen.
Smartphone niet meer weg te denken
Ook in de zorg is de smartphone al schier onmisbaar geworden. Of het nu gaat om het raadplegen van medische gegevens via een patiëntenportaal-app of het invullen van vragenlijsten en het communiceren met artsen. De smartphone is voor deze taken soms veel handiger en sneller te gebruiken dan een ‘ouderwetse’ computer. Een ontwikkeling die over het algemeen toegejuicht wordt, maar onderzoeken zoals deze laten zien dat het goed is om na te denken over eventuele negatieve gevolgen.
De smartphone wordt binnen de zorg veelal gezien als een tool die bijdraagt aan het verlichten van de werkdruk, en administratielast, maar het zal natuurlijk nooit de bedoeling zijn dat hierdoor weer andere problemen opduiken.
