Een slimme manier om het tekort aan personeel in de zorg op te lossen is snelle digitalisering. Opties als beeldbellen, thuismonitoring, zelfmanagementapps worden tegenwoordig zelfs al mainstream ingezet. Er zijn echter opvallend veel mensen, te weten 18% van de Nederlanders, die niet of onvoldoende uit de voeten kunnen met al die digitale opties. Expertisecentrum Pharos vraagt daar expliciet aandacht voor en pleit voor betere inclusie.
De snelle opmars van digitale opties in de zorg is voor veel mensen en zorgverleners handig en tijdbesparend. Maar er zijn heel veel mensen beschikken over onvoldoende digivaardigheid om die middelen in te zetten. Medewerkers van expertisecentrum Pharos vinden dat deze groep onvoldoende aandacht krijg en dat ook regelmatig digitale middelen onvoldoende worden uitgelegd door zorgverleners. Ook staan onderzoekers vaak niet stil bij het perspectief van mensen die minder digitaal bedreven zijn of niet zo goed kunnen lezen.
Innovatietrajecten alleen voor de happy few
Marjorie de Been programmamanager Persoonsgerichte Zorg en Ondersteuning van Pharos: “Ik durf de stelling wel aan dat Nederlandse innovatietrajecten op dit moment vooral voor de happy few zijn. Tijdens innovatie- en onderzoekstrajecten wordt te weinig naar de klant te gekeken. En al helemaal niet naar mensen met een lagere of geen opleiding. En wat te denken van de groep mensen die het moeilijk vindt om informatie over gezondheid te vinden of te begrijpen en toe te passen. Het gaat hier concreet om 29% van de volwassenen. Deze groep wordt niet betrokken in onderzoeksprogramma’s want dan moet er geïnvesteerd worden in een goede en begrijpelijke uitleg.”
18% heeft onvoldoende digivaardigheid
Zodoende zijn lang niet alle vernieuwingstrajecten en digitaliseringslagen in de zorg geschikt voor deze groep met weinig digi- en/of taalvaardigheid. Het zijn niet zoals vaak wordt beweerd alleen ouderen die moeite hebben met digitale opties: in totaal mist 18% van de Nederlanders de benodigde vaardigheden. Daaronder zijn vele mensen in diverse leeftijdscategorieën en bijvoorbeeld ook jongeren die zonder startkwalificatie van school komen.
Gudule Boland, strategisch adviseur bij Pharos: “Deze mensen hebben andere leefomstandigheden, minder geld, een ander taalbegrip en minder toegang tot de zorg. Ga eens in gesprek met de mensen die wat verder van je afstaan. Zoals die huisarts in Rotterdam die van deur tot deur gaat met corona-vaccinaties. Of doe het via moskeeën of vrijwilligers die veel mensen kennen in armere wijken. Bij iedere patiënt moet de arts opletten of de informatie wel aansluit.”
Betrek de gebruiker bij ontwikkeling info
Pharos benadrukt expliciet hoe belangrijk het is om samen met de gebruiker informatie over gezondheid, apps en interventies te ontwikkelen. Het zorgsysteem is zeer complex geworden en er moet daarom meer voorlichting, uitleg en hulp voor genoemde groepen komen. Een concreet voorbeeld is de samenwerking van het expertisecentrum met Nivel waarbij een e-learning rond dit thema werd ontwikkeld voor zorgverleners en het medisch onderwijs. In de e-learning leren. zorgverleners en studenten om begrijpelijk te communiceren.
Werk maken van begrijpelijke info en voorlichting
Marjorie de Been wijst er tot slot op dat ook al in de ontwikkelingsfase van technologie rekening moet worden gehouden met mensen met leesproblemen of gebrek aan digivaardigheid. “Of het nu gaat om ICT-productontwikkelaars of ondersteunende instanties die een traplift gaan leveren. Het begint allemaal bij ondernemers die zich goed moeten verdiepen in het perspectief van de patiënt. Op verzoek van, en in samenwerking met patiëntenorganisaties, hebben wij een begrijpelijke, methode met ondersteunende informatie ontwikkeld. Tegen iedere ondernemende partij die zulke informatie ontwikkelt, of het nu een keuzehulp is, beeldmateriaal of patiëntinformatie, zou ik zeggen: lees die methodiek eens en zorg er voor dat het begrijpelijk blijft.”
Digivaardigheid van medewerkers verdient ook aandacht
Niet alleen patiënten hebben regelmatig onvoldoende digivaardigheden, ook bij medewerkers in de zorg ontstaan er door de zeer snelle digitalisering soms achterstanden in kennis en kunde. Isala maakt daarom op structurele wijze werk van het trainen van digivaardigheid bij medewerkers. Hierbij wordt de digiscan als leidraad gebruikt. Op basis van die scans komen leervragen, benodigde leermiddelen en passende leerroutes naar boven. In de nabije toekomst wil de zorgorganisatie de koppeling kunnen maken met andere grote projecten binnen Isala, zoals de implementatie van Office 365 en Teams, Samen Veilig digitaal vooruit en Connected Care.
