Het Europese voorstel voor de European Health Data Space (EHDS) gaat niet leiden tot één systeem voor Europese zorgdata. Wel moet de EHDS patiënten waar ze ook in de EU zijn meer controle geven over zorggegevens en het recht bieden op effectieve dataportabiliteit. Dat laatste is een verbetering ten opzichte van de AVG.
Dit zijn enkele antwoorden op ruim honderd vragen over de EHDS die volgens het programma ‘Gegevensuitwisseling in de Zorg’ binnen kwamen voor een EHDS-webinar op 19 juli. Op de website van het programma zullen de komende tijd antwoorden geplaatst worden op vragen die tijdens de webinar niet behandeld konden worden, verdeeld over vier rubrieken: algemeen, primair gebruik van data, secundair gebruik van zorgdata en zorg-ICT-markt.
Ontstaan EHDS
Het concept van de European Health Data Space bestaat al langer. Het maakte deel uit van de ambities van de Europese Commissie zoals vastgelegd in het Gezondheidsprogramma 2020. In 2021 werd het programma TEHDAS (Towards European Health Data Space) ingesteld waarbinnen 25 EU-landen samenwerkten om het hergebruik van gezondheidsgegevens te faciliteren en bevorderen.
Op 3 mei van dit jaar kwam de Commissie het daadwerkelijke voorstel voor EHDS. Doel is de opzet van een gemeenschappelijke Europese dataruimte voor gezondheidsgegevens om grensoverschrijdende uitwisseling van deze gezondheidsgegevens makkelijker en toegankelijker te maken. Dat komt zowel de gezondheidszorg (primair gebruik) ten goede, als secundair gebruik zoals onderzoeken, innovaties en beleidsvormingen.
De dataruimte dient bovendien als wettelijke basis voor datagebruik. Bij de opzet van de dataruimte moeten verschillende infrastructuren en IT-systemen technisch en semantisch interoperabel zijn. Ook moeten de gezondheidsgegevens FAIR zijn: vindbaar, toegankelijk, interoperabel en herbruikbaar (findable, accessible, interoperable and reusable).
Uitstel Wegiz
Kijkers naar de EHDS-webinar vroegen vooral naar algemene kennis over EHDS, de grote lijnen en wanneer het van kracht wordt. Wanneer de EHDS van kracht wordt, is nog ongewis, omdat onderhandelingen politiek lastig zijn te plannen, aldus Roger Lim, senior-adviseur internationaal. Wel is in het kader van het EHDS-voorstel de behandeling van het Nederlandse wetsvoorstel Wegiz voor verplichte digitale gegevensuitwisseling uitgesteld.
Lim wilde tijdens het webinar de vrees wegnemen dat EHDS één systeem wordt voor Europese zorgdata. Het Europees voorstel voorziet volgens hem in geen enkel opzicht in één centraal Europees systeem voor de uitwisseling van zorggegevens voor de levering van zorg. De EHDS gaat juist uit van een federatief stelsel met een netwerk van nationale contactpunten voor e-health (NCPeH).
Iedere EU-lidstaat dient op nationaal niveau één NCPeH in te richten die de grensoverschrijdende uitwisseling van zorggegevens faciliteert. Deze NCPeH’s staan vervolgens in verbinding met het nationale zorginformatiestelsel. Zo kunnen én grensoverschrijdend zorggegevens worden uitgewisseld voor de levering van zorg én het nationale zorginformatiestelsel grotendeels ongemoeid worden gelaten.
EHDS biedt meer controle
Volgens Hugo van Haastert, als Nationaal Expert gedetacheerd bij het DG SANTE van de Europese Commissie, biedt EHDS biedt patiënten meer controle over zorggegevens en geeft het recht op effectieve dataportabiliteit. De burger/patiënt kan in andere woorden zelf bepalen welke gegevens worden gedeeld met welke zorgverlener in een ander EU-land. De zorgaanbieder krijgt meer toegang tot zorggegevens van burgers, mits deze burgers daarmee instemmen of anderszins is voorzien in nationale wetgeving.
Verder zou de administratieve lastendruk voor zorgverleners moeten afnemen wanneer zorgdata makkelijker tussen zorginformatiesystemen uitgewisseld worden. Zij zijn zo minder tijd kwijt aan het overtypen van zorgdossiers van het ene naar het andere systeem. Ook komt meer toegang tot zorggegevens de kwaliteit van de zorg ten goede, stelt Van Haastert. “Met de juiste informatie over medicatie, allergieën en medische voorgeschiedenis kan een arts medische missers makkelijker voorkomen.”
Effectieve dataportabiliteit
Veel vragen betroffen de samenhang tussen de EHDS en privacywet GDPR (AVG in Nederland). Lim stelde in de webinar dat de EHDS voortbouwt op de AVG. De privacywet geeft burgers al recht op toegang tot zorggegevens, maar schrijft niet voor in welke vorm en geeft ook geen recht op eenvoudige, effectieve dataportabiliteit. EHDS doet dit wel.
Dat betekent dat een zorgverlener onder de AVG een burger of patiënt toegang tot diens gegevens kan geven via data op een dvd of USB-stick, wat dataportabiliteit beperkt. De EHDS schrijft voor dat zorggegevens gestandaardiseerd en elektronisch kunnen worden uitgewisseld. “Ook voor het secundair gebruik van zorggegevens werkt EHDS op basis van de AVG, door een juridische grondslag te creëren voor hergebruik van zorggegevens onder strikte voorwaarden.”
Lees meer over wat de EHDS betekent voor de regierol van de patiënt in het artikel ‘Geeft European Health Data Space patiënt straks regierol?’, in ICT&health 4 (26 augustus).
