Er zijn geen politieke of juridische belemmeringen om medische dataregistratie in te voeren voor kwaliteitsverbetering van operaties. Dat bleek afgelopen woensdag tijdens het congres OK Transparant in Amsterdam UMC-locatie AMC. Cultuurverandering om tegenstand tegen technologische ondersteuning van dergelijke verbetering voor meer patiëntveiligheid blijkt het grootste struikelblok te zijn. Emoties staan hier vaak tegenover argumenten.
In Nederland zijn het
AMC, het Radboudumc en het UMCG al enige jaren aan het experimenteren met medische dataregistratie, waarbij een operatie in een debriefing nabesproken wordt. Het doel is om objectieve informatie toe te voegen en daarbij te leren van eventuele fouten zoals miscommunicatie. Het Nijmeegse Radboudumc beperkt zich momenteel tot audiovisuele opnames. Het AMC gebruikt een Black Box die ook andere medische data meeneemt.
Ministerie ondersteunt dataregistratie
Secretaris-generaal Erik Gerritsen gaf aan dat het ministerie het gebruik van dergelijke medische dataregistratie toejuicht. "Het is heel belangrijk om van fouten te leren. Falen moet je zien als de eerste stap in een leerproces." Gerritsen ziet dat er vaak nog vrees is voor het melden van of toegeven van fouten uit vrees voor een afrekencultuur waarbij iemand 'gepakt' wordt na een fout. Zeker waar het gaat om levens, is leren van fouten echter een must. "Daarom hebben concepten zoals de Black Box de volle steun van het ministerie."
Er werden tijdens het congres diverse voorbeelden gegeven van hoe de medische sector kan leren van
de aanpak in de luchtvaart, waar openheid en leren van fouten een afrekencultuur al decennia geleden vervangen heeft. Volgens Marlies Schijven, chirurg in het AMC en initiatiefnemer van het gebruik van de van oorsprong Canadese Black Box, kan technologie vermijdbare sterfte verder terugdringen. "Het is dan ook goed dat deze innovatie breder gedragen wordt in Nederland, zoals in Nijmegen en Groningen."
Vrees voor misbruik dataregistratie
Er is veel vrees voor het gebruik of misbruik van door een medische datarecorder opgeslagen gegevens. Vrees
voor vervolging door toezichthouder IGJ bijvoorbeeld. Door patiënten en nabestaanden die na een medische fout een proces beginnen. Door de werkgever die de data wil gebruiken om een gemaakte fout af te straffen. Ook is er vrees voor privacy-problemen en het hacken van opgeslagen data.
Ian Leistikow van de IGJ benadrukte dat hoewel de toezichthouder behalve voor monitoring ook voor vervolging verantwoordelijk is, de nadruk ligt op het stimuleren van kwaliteitsverbetering. "Wanneer er nadrukkelijk sprake is van nalatigheid, kan er eventueel vervolging plaatsvinden, maar dat gebeurt nu ook al. Dat verandert niet wanneer er een medische datarecorder gebruikt wordt."
Noodzaak van toestemming
Er was ook veel discussie over de noodzaak van uitdrukkelijke toestemming van patiënten en betrokken medewerkers voor het gebruik van medische datarecorders. In het Nijmeegse Radboudumc zorgde weerstand op dit punt voor het tijdelijk stopzetten van het experiment - inmiddels weer met nieuwe energie herstart. In het kielzog van Leistikow stelde Johan Legemaate, onder meer hoogleraar gezondheidsrecht, dat de huidige wetgeving geen juridische drempels opwerpt. Ook privacywet AVG doet dit niet.
Legemaate gaf aan dat wetgeving zoals op het gebied van kwaliteitsverbetering toestaat dat herleidbare gegevens met impliciete toestemming gebruikt mogen worden, mits er afdoende informatie gegeven wordt dat dit gebeurt. "Dat is ook heel goed toepasbaar op dataregistratie in de OK."
Legemaate vindt het wel van groot belang dat 'blame free' rapporteren goed geborgd wordt, zodat het voor zorgprofessionals duidelijk is dat zij niets hoeven te vrezen wanneer zij fouten rapporteren of wanneer hun werk geregistreerd wordt. "Alleen moet beleid hier niet op afgestemd worden. Je kunt niet alle risico's afdekken. Beleid moet niet gemaakt worden op die ene uitzondering."
Openingsmanifestatie van de e-healthweek 2019
Meer weten over hoe, waarmee en met wie de zorg haar toekomst implementeert? Bezoek dan op 21 januari 2019 de jaarlijkse ICT&health Openingsmanifestatie van de e-healthweek. Entreekaarten zijn gratis, dus wacht niet en meld u snel aan want op is op!
