De druk op de zorg neemt onverminderd toe als gevolg van de coronapandemie. Zorgmedewerkers dragen al ruim een jaar deze last op hun schouders. De hoge werkdruk en overuren zorgen voor een scheve werk/privébalans. De Sociaal Economische raad stelde onlangs nog dat veel zorgmedewerkers lijden onder regeldruk. Het is volgens deze deskundigen belangrijk dat zij zelf meer te zeggen hebben over hun tijdsverdeling.
De arbeidsproductiviteit is in de Nederlandse zorg daarnaast de laatste 30 jaar met zo’n twee procent gedaald. Onderzoekers stellen dat de zorg productiever moet om nog een groot personeelstekort te voorkomen. Een van van de dingen die werkgevers kunnen doen om de werkdruk evenwichtiger te verdelen onder werknemers, en zo ook de productiviteit en efficiëntie te verhogen, is het invoeren van zelfroosteren.
Populariteit zelfroosteren tegen werkdruk
Zelfroosteren wint dan ook steeds meer aan populariteit in de zorgsector, mede om werkdruk te verminderen. Veel organisaties vinden het alleen nog lastig om de eerste stap te zetten en werkgevers denken dat zelfroosteren betekent dat ze de controle volledig loslaten. Maar dat is zeker niet altijd het geval. Zelfroosteren betekent simpelweg dat werknemers zelf invloed kunnen uitoefenen op hun rooster en hun werkdruk. Er zijn verschillende vormen mogelijk:
- De meest extreme vorm is volledig zelfroosteren, waarbij de werknemers het rooster volledig onderling bepalen binnen bepaalde kaders. Deze vorm wordt daarom vooral ingezet bij organisaties die al werken met zelfsturende teams. De meeste organisaties in de zorg zijn hier nog niet aan toe, maar het is wel een stip op de horizon.
- Een tweede vorm is participerend roosteren. Hierbij kunnen werknemers zelf aangeven wanneer ze wel en niet kunnen werken. De werknemer kan bijvoorbeeld aangeven dat hij op woensdag altijd vrij wil zijn of dat hij op een specifieke datum niet beschikbaar is. De planner kan hier vervolgens rekening mee houden.
- Werken met open diensten. De werkgever maakt een rooster waarin (een deel van) de diensten wel zijn vastgelegd, maar nog niet zijn ingevuld. Het rooster is dus volledig open, of de planner bepaalt (op basis van beschikbaarheid) deels wie de diensten gaan invullen. Een aantal diensten staan nog open, bijvoorbeeld de dienst van een zieke werknemer. Of bijvoorbeeld extra diensten in een drukke periode.
- De minst vergaande manier van zelfroosteren is diensten ruilen. Wanneer een werknemer niet kan werken, kan diegene zelf vervanging zoeken.
Voor iedere organisatie is een andere vorm van zelfroosteren geschikt. Het is voor werkgevers dan ook belangrijk om goed uit te zoeken welke vorm het beste past en de voor en nadelen tegen elkaar afwegen.
Voordelen zelfroosteren
- Hogere betrokkenheid
Zelfroosteren zorgt voor een hogere betrokkenheid van werknemers. Ze krijgen meer verantwoordelijkheid en hebben inzicht in het grotere plaatje. Daarnaast draait de ene medewerker wellicht liever avonddiensten, terwijl de ander een voorkeur heeft voor een feestdag of het weekend. Door hier inzicht in te krijgen kunnen de roosters ingevuld worden naar de wensen van individuen. - Hogere tevredenheid
Organisaties die in een bepaalde mate gebruik maken van zelfroosteren zien vaak een stijging in de tevredenheid van de werknemers. Ze kunnen hun werk/privébalans beter in de gaten houden en voelen zich meer in control. Daardoor kan ook het ziekteverzuim dalen. - Makkelijker open diensten invullen
Het scheelt tijd en gedoe als werknemers zelf een deel van de verantwoordelijkheid dragen. Het ruilen van diensten hoeft niet meer via de planner te verlopen en de planner ziet direct wie de open diensten willen invullen.
Nadelen zelfroosteren
- Suboptimale inzet van personeel
Het optimaal inzetten van personeel is belangrijk voor het succes van een organisatie, zeker in de zorg. De juiste persoon, met de juiste skills, op het juiste moment, op de juiste taak. Zo kunnen werkgevers ook grip houden op personeelskosten. Wanneer het roosteren wordt overgelaten aan werknemers is dit lastiger te realiseren. De juiste roostersoftware kan hier sturing aan geven. - Juridische problemen
Voor sommige diensten zijn specifieke skills of certificaten nodig, bijvoorbeeld het toedienen van injecties of het uitdelen van medicatie. Door zelfroosteren is de kans op fouten groter, waardoor er juridische problemen kunnen ontstaan. Ook hier kan software een rol spelen. - Stress of ontevredenheid bij werknemers
Onzekerheid over het rooster door een overvloed aan keuzes via zelfroosteren kan zorgen voor stress onder werknemers. Afhankelijk van hoe het zelfroosteren wordt geïmplementeerd kunnen er ook oneerlijke situaties ontstaan. Daarom is het fijn als er toch een bepaalde mate van sturing gegeven wordt.
Kortom: het is belangrijk om goed na te denken welke vorm van zelfroosteren het beste past het beste bij een situatie. Hoe specialistischer de zorg is en hoe groter de organisatie, hoe ingewikkelder het rooster wordt. Het is altijd mogelijk om eerst klein te beginnen en zelfroosteren verder uit te bouwen. Zo heeft een team rustig de tijd om aan deze nieuwe werkvorm te wennen en kan er tussendoor worden bijgestuurd.
Meer lezen over roosteren en digitalisering? Zie onder meer: Philadelphia komt met digital human Sophi voor medewerkers.
