De gezondheidszorg staat voor grote uitdagingen, van personeelstekorten tot complexere zorgvragen door multimorbiditeit en vergrijzing. Hoe kunnen zorginstellingen ondanks deze druk toch hoogwaardige zorg blijven leveren? Dit vraagt om een verandering van de businesscases, waarin tijd in plaats van geld centraal staat.
De gezondheidszorg staat voor ongekende uitdagingen die voortkomen uit een combinatie van demografische, economische en technologische factoren. Het personeelstekort in de zorg is de afgelopen jaren fors toegenomen en is uitgegroeid tot een structureel probleem. Terwijl de vraag naar zorg door vergrijzing en een toenemende prevalentie van chronische aandoeningen blijft stijgen, neemt het aantal mensen dat werkzaam is in de zorg af. Volgens prognoses van de Sociaal Economische Raad (SER) zal de zorgsector in 2040 meer dan twee miljoen mensen nodig hebben. Dit komt neer op een kwart van de werkzame bevolking.
Impact multimorbiditeit
Daarnaast speelt de stijgende complexiteit van zorgvragen een belangrijke rol. Multimorbiditeit, waarbij een patiënt meerdere chronische aandoeningen heeft, wordt steeds vaker de norm in plaats van de uitzondering. Dit vraagt om multidisciplinaire samenwerking, intensieve communicatie en meer tijd per patiënt. De traditionele modellen van resourceallocatie, waarin financiële maatstaven centraal staan blijken in deze context steeds minder effectief en zelfs hinderend aan de levering van goede zorg.
De uitdaging wordt verder vergroot door een groeiende vraag naar kwalitatief hoogstaande zorg. Patiënten verwachten niet alleen efficiëntie, maar ook empathie en persoonlijke aandacht. Dit maakt de noodzaak voor een paradigmaverschuiving in de manier waarop zorg wordt georganiseerd des te urgenter.
Veranderende zorgvraag
De aard van de zorgvraag in Nederland verandert ingrijpend. Waar zorg vroeger vooral gericht was op acute aandoeningen, is de focus nu verschoven naar chronische zorg. Multimorbiditeit vormt hierbij een van de grootste uitdagingen. Volgens cijfers van het RIVM heeft meer dan een derde van de Nederlandse volwassenen te maken met twee of meer chronische aandoeningen, en deze trend zal naar verwachting alleen maar toenemen.
Deze veranderende zorgvraag stelt zorginstellingen voor nieuwe organisatorische en logistieke vraagstukken. Multimorbiditeit betekent dat patiënten vaker en langer zorg nodig hebben. Dit leidt tot een verhoogde werkdruk en complexere behandeltrajecten. Deze meer complexe behandeltrajecten vereisen toenemende coördinatie tussen verschillende zorgverleners en uitgebreidere communicatie met patiënten. Dit leidt tot een grotere administratieve last.
Een ander cruciaal aspect is de toename van patiënten door vergrijzing. In Nederland groeit het aandeel van 65-plussers gestaag. Deze groep maakt relatief meer gebruik van de zorg. Tegelijkertijd verkleint de beroepsbevolking, wat de druk op de zorgsector verder verhoogt. De dynamiek van minder personeel, meer vraag en complexere, multidisciplinaire behandelingen vraagt om efficiëntie in tijdsbesteding.
Technologie katalysator voor tijdwinst
In een tijdperk waarin tijd schaars is geworden, biedt technologie veelbelovende oplossingen, zoals ook VWS-minister Fleur Agema schreef in een recente Kamerbrief over de aanpak van personeelskrapte. Artificial Intelligence (AI), Robotic Proces Automation (RPA) en ander digitale innovaties worden steeds vaker ingezet om processen te optimaliseren en zo tijd vrij te maken voor de zorgverlener. Denk bijvoorbeeld aan AI-gedreven systemen die tijdens het gesprek met de zorgverlener meeluisteren en vervolgens dit gestructureerd in het EPD zetten. Of aan software-robotjes die administratieve taken zoals declaraties of dossierbeheer automatiseren. Dit kan tientallen uren tijdsbesparing per zorgverlener per maand opleveren.
Een concreet voorbeeld is het gebruik van spraakherkenningstechnologie voor het vastleggen van patiëntgegevens. Traditioneel kost het documenteren van een consult 5 tot 10 minuten. Door gebruik te maken van spraakherkenningssoftware kan dit teruggebracht worden tot enkele minuten. Daarnaast kunnen slimme planningssystemen bijdragen aan een efficiëntere inzet van personeel en middelen. Deze systemen gebruiken algoritmen om dienstroosters te optimaliseren, rekening houdend met patiëntenstromen. Zowel voor de kliniek als voor de spoedeisende hulp zin dit soort systemen beschikbaar.
Tijdgerichte businesscases
Uit onderzoek blijkt dat zorgverleners gemiddeld 36 procent van hun werktijd besteden aan administratieve taken. Het verminderen van deze tijdslast kan direct bijdragen aan een hogere kwaliteit van zorg en een betere werkervaring voor zorgprofessionals.
Door politieke keuzes en financiële krapte richten de businesscases in de zorg zich vooral op kostenbesparingen. Hoewel dit belangrijk blijft is het in de huidige context noodzakelijk om een verschuiving te maken naar tijdgerichte businesscases. Tijd is een schaars goed in een sector waar personeelstekorten en werkdruk een dagelijkse realiteit zijn.
Deze nieuwe benadering vraagt om een integrale visie waarin de waarde van tijd expliciet wordt erkend. Zorgorganisaties moeten nauw samenwerken met technologische partners, beleidsmakers en zorgprofessionals om oplossingen te implementeren die daadwerkelijk tijdwinst opleveren. Een tijdgerichte businesscase beoordeelt oplossingen dan ook niet alleen op hun financiële impact, maar ook op de tijdswinst die zij opleveren voor zorgprofessionals.
Tijd als strategische waarde
Naast de directe voordelen van tijdwinst op de patiëntenzorg heeft het centraal stellen van tijd ook strategische gevolgen. Organisaties die tijd als een waardevolle resource erkennen, kunnen beter inspelen op onverwachte situaties zoals crisissen of piekbelasting en kunnen meer patiënten helpen, terwijl de ervaren werkdruk bij de zorgverlener niet stijgt en mogelijk zelfs daalt. Hierdoor zijn zij een aantrekkelijkere werkgever voor zorgverleners.
Stakeholders en implementatie
Het succes van tijdgerichte innovaties hangt in grote mate af van de betrokkenheid van alle stakeholders. Zorgprofessionals, patiënten, beleidsmakers en technologieleveranciers moeten samenwerken om ervoor te zorgen dat nieuwe oplossingen aansluiten bij de behoeften van de praktijk. Dit betekent dat zorgverleners actief betrokken moeten worden en dat patiënten goed moeten worden geïnformeerd.
Tijdwinst stelt zorgverleners in staat om zich te richten op taken die een grote toegevoegde waarde hebben voor zowel de organisatie als het zorgproces. Denk hierbij aan meer tijd voor persoonlijke zorg en ruimte voor innovatief denken. Dit draagt niet alleen bij aan patiënttevredenheid maar verhoogt ook de werktevredenheid van medewerkers.
Een cultuur waarin tijd optimaliseren centraal staat, bevordert creativiteit en samenwerking wat uiteindelijk leidt tot een duurzamere zorgsector. Door businesscases te richten op tijdwinst gaan zorginstellingen niet alleen efficiënter werken, maar kunnen zij ook beter inspelen op de groeiende en veranderende zorgvraag.
