De zorg bruist van de digitale en technologische innovatie. Slimme hulpmiddelen helpen ons om patiënten vaker thuis te behandelen, processen te vereenvoudigen, behandelingen efficiënter te maken... Kort geleden namen wij in het Albert Schweitzer ziekenhuis een app in gebruik, die tot mijn verbazing via een heel ander mechanisme werkt. De zogeheten #zouikwatzeggen-app blijkt namelijk een knop te kunnen omzetten in ons hoofd!
De app, ontwikkeld in het Amsterdam UMC, is een van de middelen die wij inzetten in de strijd tegen grensoverschrijdend gedrag. Het idee erachter is dat iedere medewerker die iets meemaakt op het gebied van bijvoorbeeld intimidatie, pesten of seksueel getinte aandacht, er steun en handvatten in vindt. Als je de app opent, kun je kiezen uit drie rollen: die van slachtoffer, of van getuige, óf juist de rol van iemand die zelf is aangesproken op een gedraging.
Mogelijke vervolgstappen
Vervolgens word je via een flowchart geadviseerd over de mogelijke vervolgstappen. Bijvoorbeeld hoe je steun zoekt, bewijs kan verzamelen, of een ander kan aanspreken. De app presenteert overzichtelijk de interne vertrouwenspersonen. Via de meldknop kun je bij hen meteen een vertrouwelijke melding maken. Iedereen kan de app downloaden. Honderden collega’s deden dat in de eerste week na de lancering al, misschien preventief, misschien uit interesse.
Niet om meteen massaal meldingen te maken in elk geval, want de vertrouwenspersonen zagen niet plots een piek ontstaan. Maar we hebben geen reden om aan te nemen dat grensoverschrijdend gedrag jegens collega’s bij ons niet voorkomt. Enquêtes onder medewerkers bevestigen dat het wél voorkomt, maar lang niet altijd gemeld wordt. Bijvoorbeeld omdat gedupeerden geneigd zijn om het kleiner te maken dan het is, of zichzelf (mede) de schuld geven.
Aanpak grensoverschrijdend gedrag
Kortom, de reflexen die we ook zagen bij The Voice of NOS Sport. Misstanden konden daar jaren doorgaan. Er zijn blijkbaar veel werkomgevingen waar de ‘machtigen’ zich onaantastbaar wanen en de ‘onmachtigen’ het moeten ondergaan. Wij hebben in 2021 besloten niet zo’n omgeving te willen zijn. We hebben een actieplan opgetuigd. De app is daarin een van de instrumenten, naast onder meer verplichte scholing en een systeem van mentoren en coaches.
Op papier was het er allemaal voorheen ook al: protocollen en procedures en loketten. Maar daar kun je je als organisatie niet meer achter verschuilen. Ik kende die protocollen zelf ook niet. Daar ga je echt niet in graven nadat je een nare of zelfs traumatische ervaring hebt gehad, waar je ook nog onzeker over bent. De app daarentegen is een superhandig en concreet hulpmiddel dat eerst en vooral helpt om je gedachten te ordenen, ofwel de knop om te zetten.
Onbewust van oude patronen
Dat daarbij ook aan de ‘dader’ is gedacht, vind ik heel sterk. Er zullen zeker horken zijn die precies weten wat ze doen en tot hoe ver ze kunnen gaan. Maar het merendeel van de plegers van grensoverschrijdend gedrag, is zich vermoedelijk niet bewust van oude patronen of van veranderende normen. Ook in die positie kun je sturing en advies gebruiken, zodat je niet in schaamte hoeft weg te duiken maar de gevolgen onder ogen kunt zien en je gedrag veranderen.
Onlangs was Mariëtte Hamer bij ons op bezoek, de onafhankelijke regeringscommissaris seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld. Zij kwam bij ons beluisteren hoe er in de zorg wordt gekeken naar, gesproken over en omgegaan met grensoverschrijdend (al dan niet seksueel) gedrag. Ze sprak openhartig met een brede delegatie ziekenhuismedewerkers. Het ging onder meer over waar je de grens trekt en dat die voor iedereen ergens anders ligt.
We concludeerden dat met elkaar in gesprek zijn grensoverschrijdend gedrag, op zichzelf al een effectief wapen blijkt grensoverschrijdend gedrag. Praten stimuleert slachtoffers om zich niet stil te houden en het laat daders inzien wat zij veroorzaken. En onze app – ja, zelfs het simpele feit dat die app er überhaupt ís – brengt dit gesprek op gang en straalt een open, veilige omgeving uit. Doe mij maar meer van zulke ‘psychologische innovaties’!
