Preventie voorkomt en vermindert het optreden van ziekten en is vele malen goedkoper dan curatie. Kortom het wordt tijd om grootschalig op slimme preventie te gaan inzetten. E-health biedt daartoe ruim voldoende kansen en mogelijkheden. Je moet ze echter wel effectief, duurzaam en op maat toepassen.
Vormen van preventie
Preventie kent de vormen primair, secundair en tertiair. Primair is het voorkomen van ziek worden. Maar ook het er voor zorgen dat degeneratieve verschijnselen en leefstijlziekten zo lang mogelijk wegblijven. Bij secundair is er al sprake van een (beginnende) ziekte of kwaal. En bij tertiaire preventie proberen we verergering van een al gevorderde aandoening te voorkomen.
Alle drie de preventievormen zijn geschikt om aan te pakken met e-health voor leefstijl en coaching, het tijdig signaleren van kwetsbare personen, het opsporen van ziektepotentie en het door behandeling opmaat indammen van ontstane ziekteprocessen. Slimme apps, voorspellende DNA-analyses, Lab en Organ(s) On a Chip (LOC, OOC), moleculaire farmaca, kunstmatige intelligentie et cetera kunnen efficiënt preventief werken.
Primair op leefstijl en gedrag
De primaire preventie bestrijkt een heel groot areaal. Te beginnen met leefstijl en gedrag. Tal van volksziekten, degeneratieve aandoeningen en kankervormen zijn duidelijk gerelateerd aan de gedragingen van mensen. De preventieve aanpak hier berust op het tussen de oren krijgen van ziekmakende factoren en de gevolgen van een verkeerde leefstijl plus coaching die blijft hangen. Ideaal voor afvallen, gezond bewegen, het vermijden van ziekmakend voedsel en schadelijke verslavingen (zoals roken, drinken, misbruik medicatie).
Dat is het domein van slimme apps, wearables en AI-gestuurde persoonlijke coaching plus influencers op social media. Allemaal voorhanden en niet duur of regelmatig gratis. Het is wel een kwestie van aan de mens brengen. Dat kan bijvoorbeeld middels ‘beleef het eigen lichaam en ziekmakende factoren’-concept via VR/AR/MX en Volumetric video. Deze virtuele vormen worden regelmatig verpakt in slimme gezondheidsgames (serious gaming) , simulaties en enerverende documentaires. Daarnaast helpt het delen van de succes en methoden met lotgenoten. Zelfs TikTok kan primaire preventie bewerkstelligen.
Primair uit de omgeving
We sluiten er regelmatig de ogen voor, maar veel ziekmakende invloeden komen uit onze (leef-)omgeving. (Ultra-)fijnstof, microplastics, stikstof (N, NO, NH3), CO2 (verzuring), ozon, oplosmiddelen, weekmakers en vele duizenden giftige chemicaliën. Klimaatveranderingen helpen niet mee: hitte, droogte, voedselschaarste, het oprukken van tropische ziekten en het verdwijnen van biodiversiteit. Om het over geopolitieke oorlogen en vluchtelingen nog maar niet te hebben.
Het gaat hierbij echt om biljarden aan schade voor onze gezondheid. Nu preventief ingrijpen voorkomt straks een ramp, is vele malen goedkoper en levert zelf banen en geld op. Burgers en politiek moeten dit wel willen. Hopelijk gaan de uitkomsten van de verkiezingen voor Provinciale Staten en Waterschappen hierbij helpen.
E-technieken zijn bij uitstek geschikt om de te verwachten schade, het effect van ingrijpen en de financiële gevolgen inzichtelijk te maken. Een app voor vieze lucht maakt de bevolking al bewust van de gezondheidsrisico’s.
Primaire vroegdiagnostiek
Ziekten al voorspellen voordat zij ontstaan? Een reële mogelijkheid voor een snel groeiend aantal aandoeningen. Genetische-analyses (DNA in kaart brengen), enzymbepalingen, orgaanfuncties beproeven in LOC en OCC, neurologische netwerken testen en AI visuele herkenning van lichaam specifieke gedragingen bij potentiële ziekten.
Hier is allerminst sprake van een kristallenbol-visie. De kans op het ontstaan van ziekten en kwalen valt met een hoge mate van accuratesse te voorspelen. Ingrijpen en/of behandelen alvorens het kwaad kan is dan het advies. Uiteraard niet reactief overdrijven en alleen doen wat noodzakelijk is.
Slimme secundaire preventie
Bij secundair gaat het om een ziekte die nog in een pril stadium verkeert. Dan is het tijdig opsporen een eerste vereiste. De vraag rijst waar wij dat dan slim gaan doen? Thuis bijvoorbeeld. Zelfanalyse van bloed, urine, ontlasting, zweet en ademlucht komt binnen ieders bereik. Ook het aantal detecteerbare determinanten stijgt jaarlijks. Een goede manier om het (ziekte)tij te keren voordat het echt toeslaat.
AI kan met slimme chatbots en vragenlijsten aan de slag. Wat duidt op een mogelijke lichamelijke of geestige ziekte? Wanneer naar de dokter of een deskundige verwijzen? Na thuis komen de huisarts, het diagnostisch centrum en de ziekenhuispoli aan bod. Dit echt in de tweede instanties anders dreigt het geval van alles maar testen of scannen want je weet het immers nooit. Dan stijgende kosten als nog. Weer kan AI hierbij helpen om verstandige keuzes te maken.
Familiair en aan bepaalde bevolkingsgroepen gebonden ziekten lenen zich goed voor secundaire preventie. In geval van een verhoogde kans rendeert secundaire preventie in de vorm van vroegtijdige opsporing regelmatig. Wel dient de kans op fout positief of negatief goed in de gaten gehouden te worden. Anders staat er de onterechte illusie van veilig zijn of niet echt ziek.
Tertiair indammen
Is de ziekte of aandoening eenmaal ontstaan, dan valt verergering vaak nog te voorkomen. Tertiaire preventie richt zich op het indammen van de al aanwezige (gevorderde) ziekte of aandoening. Voor de hand liggen het monitoren van de ziekteverschijnselen en meetbare waarden. Dat gaat slimme e-apparatuur en kunstmatige intelligentie goed en nauwkeurig af. Bovendien precies op maat van de patiënt en aandoening. Bij diabetes verloopt zelfmonitoring met e-health prima.
Ook adequate behandeling kan onder de tertiaire preventie vallen. Speciaal voor deze patiënt ontwikkelde medicatie, implantaten, bestraling, neuro- en fysiotherapie voorkomt overshoot en onnodige bijwerkingen. De behandelresultaten gaan er aanmerkelijk op vooruit.
Een aparte categorie vormen de degeneratieve aandoeningen zoals wij bijvoorbeeld bij de vergrijzende bevolking vinden. Dat proces valt vaak nog geruime tijd te remmen met de juiste diagnose en ondersteunende behandeling. Tevens steeds slimmere hulpmiddelen en alarmsystemen voor deze categorie. Het slimme verzorgingshuis vormt een oplossing voor het langer met voldoende kwaliteit van leven thuis blijven wonen.
Preventie op personeel
Een leger van zorgrobots of hologrammen lijkt in menige utopische visie de oplossing voor de oplopende personeelskosten en het gebrek aan menskracht in de zorg. Zo ver zijn wij echter nog lang niet. Meer dan fysieke ondersteuning, AI coaching en slimme surveillance zit er niet in. Niettemin biedt dit wel een ontlasting van de zorgwerkers, evenals extra aandacht voor de patiënt. En de bewaking op bijvoorbeeld vallen, vitale functies, medicijngebruik kan preventief veel erger voorkomen.
Preventie is onvermijdbaar om een onbetaalbare gezondheidszorg te voorkomen. De benodigde e-middelen zijn voldoende beschikbaar. Toch schort het nog te vaak aan de wil of belang voor een doeltreffende preventieve aanpak. Dat zal echt moeten veranderen.
