Smart glasses in de palliatieve terminale zorg: de heilige graal?

Videocommunicatie met behulp van smart glasses kan interdisciplinaire samenwerking in de zorg verbeteren, ook in de palliatieve terminale zorg. Waarom wordt het dan nog maar zo weinig ingezet? Dit artikel geeft inzicht in de mogelijke meerwaarde voor inzet van slimme brillen, maar ook welke uitdagingen er liggen voor succesvolle inzet ervan.

Sinds de covid-19 pandemie is de bekendheid met videocommunicatie enorm gegroeid, ook in de palliatieve zorg (Evering et al, 2022a). Even beeldbellen met een collega om de situatie bij een patiënt te kunnen zien, of om een document samen door te nemen, het kan allemaal. 

Ook is er meer bekendheid gekomen over beeldbellen met de opkomst in gebruik van smart glasses (Evering et al, 2022b). Met dergelijke slimme brillen is beeldbellen net even iets anders dan beeldbellen met een laptop, tablet of smartphone. 

Deze brillen bevatten veelal een camera en een schermpje: zo kan via videoverbinding een specialist op afstand meekijken terwijl de gebruiker zijn handen vrij houdt. Daarnaast kan het schermpje gebruikt worden voor het beeldbellen of om bepaalde documenten open te hebben tijdens het werk. De inzet van smart glasses biedt specifieke voordelen, ook in de palliatieve terminale zorg. Maar wat zijn dan potentiële voordelen van deze brillen? En in hoeverre zien we de toepassing ervan terug in de praktijk?

Voordelen smart glasses

In onderzoek naar videocommunicatie in de palliatieve terminale zorg onder enkele huisartsen, verpleegkundigen en vrijwilligers is een aantal voordelen naar voren gekomen voor het verbeteren van de interdisciplinaire samenwerking (Evering et al, 2023). Zo kan videocommunicatie helpend zijn in interdisciplinaire samenwerking doordat verpleegkundigen en huisartsen snel(ler) kunnen afstemmen. Daarnaast kunnen naasten die ver weg wonen gemakkelijker betrokken worden bij het zorgproces (Evering et al 2022a).

Specifiek voor inzet van smart glasses worden voordelen gezien in (Evering et al, 2023): 

1. Het delen van de situatie van de patiënt met een zorgprofessional op afstand voor een klinische/medische beoordeling. Hierdoor kunnen zorgprofessionals snelle keuzes maken. Een huisarts kan met smart glasses bijvoorbeeld op afstand de situatie inschatten en beslissen of een huisbezoek direct nodig is, of dat het ook later op de dag kan plaatsvinden.
   
   
   
2. Het laten zien hoe een handeling op een specifieke, gepersonaliseerde wijze uitgevoerd dient te worden. Een waardevolle eigenschap van smart glasses is dat de handen vrij blijven tijdens het gebruik. Zo is het bijvoorbeeld mogelijk dat een professional in het ziekenhuis demonstreert hoe een bepaalde handeling bij de patiënt uitgevoerd wordt. De thuiszorgprofessional en eventueel huisarts kijken mee en kunnen deze kennis toepassen zodra de patiënt onder hun zorg valt.
   
   

Toepassing in praktijk

Ook anderen in de zorg zien meerwaarde in het toepassen van smart glasses. Zo zet zorginstelling Treant smart glasses in voor het op afstand mee laten kijken van een zorgprofessional in wondzorg bij cliënten thuis. Treant verwacht tevens toekomstige inzet van smart glasses in de samenwerking tussen specialisten ouderengeneeskunde en triageverpleegkundigen¹. 

Een belangrijke factor voor Treant om smart glasses in te zetten, is het verminderen van reistijd. Maar ook aanvullende opties van de slimme bril levert de zorgprofessional op afstand een compleet beeld voor een gericht behandeladvies. Denk daarbij aan het delen van een foto, in kunnen zoomen op de wond, omcirkelen van het wondgebied op een gedeelde foto. Bijkomend voordeel is dat er beter wordt samengewerkt doordat kennis wordt gedeeld tussen wondzorgverpleegkundigen en verzorgenden, wat mogelijk maakt dat verzorgenden taken (deels) kunnen overnemen van wondzorgverpleegkundigen.

Ook verzorgingshuis Margaretha van zorginstelling IJsselheem is smart glasses gaan inzetten. Het betreft inzet in een intramurale verpleeghuissetting, waar afstanden in het gebouw soms te groot zijn om elkaar even snel te kunnen helpen². Regieverpleegkundigen zien meerwaarde in met name de avond- en nachtdiensten. Kortom, de slimme bril wordt steeds vaker ingezet. Maar toch blijft grootschalige inzet achter. 

Voorwaarden en belemmeringen

Naast de beschreven voordelen voor inzet van smart glasses in de interdisciplinaire samenwerking worden er ook uitdagingen gezien (Evering et al., 2022a; Evering et al., 2023). Zo gaven zorgprofessionals die werkzaam zijn in de palliatieve terminale zorg aan dat het belangrijk is om de patiënt en naasten op een adequate wijze vooraf te informeren over inzet ervan (Evering et al, 2023). 

Inzet van smart glasses heeft als gevolg dat er tegelijkertijd verschillende communicatielijnen zijn, waarbij de patiënt en naaste niet (goed) direct betrokken zijn bij de communicatielijn die gelegd wordt tussen verschillende zorgprofessionals middels inzet van de slimme bril. Het niet goed kunnen volgen van een interdisciplinair groepsgesprek door de patiënt en diens naasten geldt zeker ook in de palliatieve terminale zorg. Denk aan factoren zoals de aanwezigheid van emoties en invloed van medicatie op bewustzijn van de patiënt, die de aandacht voor het kunnen volgen van het gesprek negatief beïnvloeden. Het houden van een nagesprek (na afloop van inzet van smart glasses) met de patiënt is dan ook aan te bevelen. 

Naast de voordelen voor nadere focus op bijvoorbeeld persoonlijke wensen van de terminale patiënt voor hoe een bepaalde zorghandeling wordt uitgevoerd, biedt videocommunicatie op afstand in zijn algemeenheid minder zicht op wat zich nog meer afspeelt in de woonomgeving van de patiënt. Denk aan non-verbale reacties en hygiëne in huis. Ook is er vanuit professionals aangegeven het gevoel te willen hebben ‘er te zijn’ voor de terminale patiënt en dat dit gevoel niet wordt bereikt door op afstand aan te sluiten middels videocommunicatie (Evering et al, 2023). Specifiek voor inzet van smart glasses zijn te maken kosten³ en benodigde scholing voor vaardig gebruik ervan drempels om het toe te passen.

Conclusie

Inzet van smart glasses biedt kansen voor de zorg in het verbeteren van interdisciplinaire samenwerking, ook in de terminale zorg. Maar er is wel een aantal uitdagingen die overwonnen moeten worden. Ontwikkeling van nadere richtlijnen over hoe en waarvoor smart glasses ingezet kunnen worden kan helpen om interdisciplinaire samenwerking in de zorg te verbeteren.