Financiën en personeelstekort: het blijven de twee zaken die Léon Kempeneers, managing director Philips Benelux, bij elk gesprek met zorgbestuurders hoort terugkomen. De echo hiervan ziet Kempeneers in de meest recente Future Health Index van Philips, gehouden onder beslissers in de zorg in 14 landen waaronder Nederland. Duurzaamheid en het gebruik van nieuwe technologie zoals AI worden ook als belangrijk gezien, maar altijd in combinatie met die eerste twee vraagstukken. “De bottom line is: als zorgbeslisser moet je omdenken, anders blijf je vastlopen in die vraagstukken en kom je niet verder.”
Kempeneers ziet zowel in zijn eigen gesprekken met bestuurders als in de FHI (zie ook bijlage op pagina 90-99) een meer positieve blik van zorg-beslissers dan in voorgaande jaren, zo wil hij voorop stellen. “Bestuurders hebben het idee dat hun zorgorganisatie meer voorop is gaan lopen als het gaat om innovatie en toekomst vaste zorg bieden. Ik denk dan wel: practice what you preach. De antwoorden van beslissers betekenen een goede ambitie, maar je moet deze ook wel in de praktijk brengen.”
Duurzaamheid
Een goed voorbeeld is duurzaamheid. Kempeneers kent eigenlijk geen zorgbeslisser die niet zegt een duurzame ontwikkeling van zijn of haar organisatie belangrijk te vinden. In de Nederlandse FHI geeft 90-95 procent aan dit van belang te vinden voor de eigen organisatie. “Heel bemoedigend, want dit is belangrijker dan kijken naar wat de ander – zoals de overheid of zorgverzekeraars – kan doen. Maar vaak blijkt onder de streep het financiële aspect toch zwaarder te wegen. Men vindt duurzaamheid geweldig, zolang het geld oplevert.”
En dat is weer heel begrijpelijk, zeker voor een zorgsector die financieel onder druk staat. Prima als beide zaken hand in hand kunnen gaan. Maar het zou bijvoorbeeld al een flinke stap vooruit zijn wanneer je duurzaamheidscriteria ook meer als knock-out criteria in tenders gaat gebruiken, denkt Kempeneers. Momenteel strookt dit nog niet met de uitspraken van zorgbeslissers over het belang van duurzaamheid in de Future Health Index.
“Zulke knock-out criteria helpen ook aanbieders van technologie die voorop lopen met duurzaamheid. Dit is bij Philips al langere tijd het geval, durf ik onbescheiden te zeggen. Denk aan onze MRI met veel minder helium, waarbij de helium in een gesloten systeem zit en niet meer uit de scanner kan. Dat is duurzamer en bespaart daarnaast gewoon veel geld, omdat MRI-scanners niet meer bijgevuld hoeven te worden. En wij kijken daarnaast ook naar onszelf. Zo opereren we sinds 2020 volledig CO2-neutraal.”
Financiën
Financiële druk, het was al genoemd. Er zijn ziekenhuizen die een paar procent winst draaien, maar het merendeel zit op break-even, en een groeiend aantal zakt daar zelfs onder. Uit de Nederlandse FHI blijkt onder meer dat volgens 37 procent van de ondervraagde bestuurders de negatieve financiële situatie invloed heeft op de geleverde zorg, op innovatie. En 83 procent stelt dat (gebrek aan) ruimte in budgetten directe invloed heeft op hun patiënten: langere wachtlijsten, minder behandelopties of -locaties, afname van kwaliteit.
“Het gevolg is dat investeringen in apparatuur, automatisering en onderhoud hier vaak onder lijden”, ziet Kempeneers. “Wij zien zelf de uitdagingen die ziekenhuizen hebben zowel bij geplande investeringen als bij nieuw soort apparatuur. Maar langdurig gebrek aan onderhoud van apparatuur treft op langere termijn vooral de ziekenhuizen en andere zorgaanbieders zelf.” Hetzelfde geldt voor gebrek aan innovatie: ziekenhuizen moeten blijven investeren voor de toekomst.
Personeel
Die groeiende neerwaartse druk op de budgetten heeft ook direct invloed op het (schaarse) personeel. Artsen en vooral verpleegkundigen werken nu vaak in deeltijd (28-32 uur). Meer uren draaien zou in theorie een deel van het personeelstekort kunnen oplossen. Men gaat nu weg uit de zorg omdat de werkdruk te hoog is, of wordt zzp’er en laat zich inhuren (wat weer extra drukt op de personeelsbudgetten).
Technologie kan helpen door meer efficiënte processen mogelijk te maken, het automatiseren van routinetaken, AI-ondersteunde diagnostiek die leidt tot een snellere keuze voor de juiste behandeling. Kempeneers: “En dat moet ook echt snel gaan gebeuren, voordat de wal het schip keert.”
Meedenken
Dat kán anders, meent Kempeneers. Zo refereert hij aan een overeenkomst met het Zwolse Isala Ziekenhuis begin juli, waarin het ziekenhuis Philips ook heeft gevraagd om structureel mee te denken met de meest zinvolle en kostenefficiënte wijze van innoveren. Op basis van een meerjarenplan kan Isala medische systemen vervangen. De systemen worden bovendien continu geüpdatet waardoor de levensduur van de systemen toe zou moeten nemen.
“Normaal gaat apparatuur zoals een MRI 10 jaar mee. Wij willen daar 15 jaar van maken, waardoor je afschrijvingen over een langere periode kunt uitsmeren. En langer gebruik van dezelfde apparatuur is ook weer positief voor de duurzaamheid. Kortom, we willen meedenken met ziekenhuizen zoals het Isala – dat ons dit zelf gevraagd heeft als onderdeel van het vernieuwde partnership.”
"Dozenschuivers, dat zijn we al heel lang niet meer"
Dezelfde trend – niet alleen apparatuur leveren, maar ook meedenken in vernieuwing en de financiële situatie – ziet Kempeneers gelukkig bij meer zorgorganisaties. Dat kan gaan om betere behandeling of patiëntervaring – zoals monitoring op afstand met slimme sensoren – om het beter verdelen van de beschikbare capaciteit – zoals de virtuele IC-technologie van Philips die onder meer bij het Maastricht UMC+ staat – of om procesverbetering: zoals de inzet van AI-toepassingen om met minder personeel hetzelfde of zelfs meer werk te kunnen doen.
Denk in dat laatste geval aan een MRI die zelf patiënten begeleid en ook het aantal scans die opnieuw gemaakt moeten worden beperkt. Zo kun je met één MRI meer mensen per dag scannen. Zeker is zo’n MRI duurder. Maar wanneer het alternatief een extra apparaat is, wordt het kostenplaatje opeens heel anders. Het gaat dan, benadrukt Kempeneers, om investeringen in de juiste innovatie. “En dat is waar we met steeds meer zorgaanbieders het gesprek over voeren. Want dozenschuivers, dat zijn we al heel lang niet meer.”
Omdenken
Kempeneers wil zeker niet stellen dat er makkelijke antwoorden op complexe problemen zijn. Veel van de bovengenoemde zaken – noodzaak tot verduurzaming, financiële druk, personeelstekort – zijn samengekomen in een soort perfect storm. Dat vraagt nogal wat van de gemiddelde zorgbestuurder. Diens situatie is heel wat complexer geworden dan zeg 20 jaar geleden.
“Dat vergt meer kennis van meer zaken, bijvoorbeeld automatiseringsvraagstukken. Maar het vraagt vooral om de capaciteit tot omdenken. Als je 20 vacatures hebt op een verpleegafdeling, dan heeft het geen zin om 20 vacatures uit te zetten, wetende dat die mensen er niet zijn. Dan moet je kijken naar je werkprocessen, naar slimmere oplossingen en automatisering, om ervoor te zorgen dat dezelfde mensen meer zorg kunnen leveren.”
Focus
Daarbij is ook focus een must, benadrukt Kempeneers. Philips heeft mede door de veiligheidsmelding van slaapapneu- en beademingsapparaten (de Dreamstation slaapapneu-apparaten) de afgelopen jaren geleerd om – soms pijnlijke – keuzes te maken, om meer focus aan te brengen in waar het zich wel of niet (meer) op richt.
“Dat geldt ook voor zorgbestuurders. Je hebt beperkte financiële armslag. Je hebt personeelsgebrek. Dan gaat het niet helpen wanneer je probeert om overal in te innoveren. Zo krijg je je zorgprofessionals ook niet mee. Die hebben het al druk genoeg. Je kunt beter twee succesvolle pilots hebben en op basis daarvan met bewezen voordelen voor professional en patiënt opschalen, dan 15 pilots opstarten die door gebrek aan tijd nergens komen. Wees kritisch en creatief.”
Alles op orde
Want, uiteindelijk, meent Kempeneers, heeft omdenken ook pas zin wanneer je als zorgbestuurder implementatie en adoptie op orde hebt. Als nieuwe werkprocessen, slimmere oplossingen, of monitoring op afstand worden ingevoerd, moeten de mensen die ermee moeten werken er ook in geloven dat het voordeel oplevert, ze moeten het bewijs zien.
“Je kunt innoveren tot je een ons weegt, maar dat leidt tot niets als je niet ook implementeert en zorgt voor adoptie. Daar hebben wij een belangrijke rol in met educatie en onze klinisch applicatie specialisten die zorgverleners helpen het meeste uit de technologie te halen. Daarnaast kan een geweldige pilot soms ook niet opgeschaald worden als het vergoedingenstelsel – denk aan de juiste diagnose-behandelcombinaties (dbc’s) – niet op orde is. Daar hebben zorgverzekeraars een rol in, maar ook overheden en toezichthouders met relevante wet- en regelgeving. En, last but not least, zorgorganisaties moeten ervoor open staan om ervaringen en kennis te delen – ook als het niet goed gaat.”
Iedereen moet samenkomen in dit ecosysteem, onderstreept Kempeneers tot slot, de zorgbestuurder kan het niet alleen. “Alleen met zijn allen kunnen we ons kwalitatief goede solidaire zorgstelsel overeind houden. Ik heb in Venezuela gewoond en gezien wat er kan gebeuren als die solidariteit verdwijnt. Geloof me: we moeten er alles aan doen om te voorkomen dat dit hier gebeurt.”
Impact van AI
Waar elke zorgbeslisser duurzaamheid belangrijk zegt te vinden, blijkt volgens de Future Health Index 2024 de adoptie minder ver te zijn dan Kempeneers verwacht had. Zo blijkt dat slechts circa de helft van alle radiologie-afdelingen AI-toepassingen geïmplementeerd te hebben, terwijl 37 procent naar de mogelijkheden kijkt.
“Deels begrijp ik dat wel. Er wordt heel veel over AI gepraat, er lijkt al veel mogelijk. Maar dat alles overzien, kan best lastig zijn voor een zorgbeslisser. Wij zijn er dagelijks mee bezig, in al onze soft- en hardware zit al AI verwerkt. Voor diagnostiek, monitoring, logistieke processen etc. Voor een bestuurder in de zorg is het slechts één van de vele zaken waar hij of zij opeens verstand van moet hebben.”
Daarnaast wordt AI nog altijd ‘eng’ gevonden. Denk aan zoiets als AI bias (vooroordeel), bijvoorbeeld als gevolg van gebruikte data die geen goede weerspiegeling vormt van de werkelijke patiëntenpopulatie. Kempeneers: “Ik deel die zorgen, maar we moeten wel realistisch kijken naar de voor- en nadelen, niet op basis van kennisgebrek. Ook daar kunnen en willen wij als Philips een grotere rol in spelen dan alleen als leverancier van de producten.”
Over de Future Health Index 2024
Zo’n 2.800 zorgbestuurders in 14 landen, waaronder Nederland, hebben deelgenomen aan editie 2024 van de Future Health Index, de jaarlijkse Philips-enquête over de toekomst van de zorg. Zo’n 200 Nederlandse zorgbeslissers hebben deelgenomen. De Nederlandse resultaten zijn meegenomen in de nieuwe ICT&health uitgave (zie pagina’s 90-99).
Zie verder dit nieuwsartikel op de website van ICT&health voor enkele resultaten.
CV
Léon Kempeneers is managing director van Philips Benelux.
