Innovaties die een significante impact hebben op de gezondheidszorg van de toekomst: dat is de missie van het Radboudumc Health Innovation Labs. Sinds februari vorig jaar richten de Nijmeegse innovatie-experts hun pijlen ook op diabetes type 1. Technologie is daarbij antwoord én aanleiding.
“Patiënten meten met sensoren continu of hun glucosewaarden binnen de range van 3,9 - 10 mmol/L liggen”, zegt Barend Heeren. “Zorgverleners vinden dat getal belangrijk, maar patiënten vinden het mentaal belastend óf gebruiken de data juist om hun gezondheid te optimaliseren. Het levert in beide gevallen veel vragen op die er eerder simpelweg niet waren. Dat vergroot de druk op de zorg en zit zelfmanagement in de weg.”
Een goed streven is om minimaal 80 procent van de tijd binnen de gewenste glucosewaarden te blijven, wat de kans op complicaties zoals hart- en vaatziekten en oogklachten aanzienlijk vermindert. Maar niet iedereen heeft die informatiebehoefte. Een meer gepersonaliseerde aanpak biedt uitkomst, wellicht ook voor andere chronische aandoeningen. Heeren: “Het gaat erom dat we patiënten activeren door de juiste instrumenten te bieden om zelfstandig aan de slag te gaan. Dat vraagt om een fundamentele verandering in hoe we zorg verlenen."
Mensgericht innoveren
Dat was het startpunt van het Nijmeegse innovatiecentrum, waar human centered design volgens Heeren in hoofdletters staat geschreven. “Als eerste stap hebben we het hele netwerk van betrokken partijen bij elkaar gehaald, naar het idee van the whole system in the room. Het doel was het probleem te definiëren en daarna samen tot oplossingen te komen. Het leverde ons de puzzelstukken op.”
Triage van patiëntvragen is één onderdeel. Er zijn veel contactmogelijkheden voor patiënten. Ze hebben driemaal of vaker per jaar een consult, sturen e-mails of berichten via het elektronisch patiëntendossier (EPD) en stellen vragen op de website of in de persoonlijke online omgeving. Dat leidt tot inefficiënte communicatie. Een belboom en duidelijke richtlijnen voor niet-spoedeisende vragen maken de werkdruk beheersbaar en de zorg efficiënter. “Dat is cruciaal om de zorg toegankelijk en beheersbaar te houden. We moeten ervoor zorgen dat patiënten snel en effectief worden geholpen zonder onnodige vertragingen.” Heeren wijst er verder op dat de belboom nog niet volledig is geïmplementeerd in het EPD. “Het in goede banen leiden van alle vragen vereist de juiste tools en een gedegen ICT-implementatie.”
"Bij een chronische ziekte hoort chronische innovatie"
Een tweede puzzelstuk is educatie. Ziekenhuizen vinden het traditioneel belangrijk hun eigen content te creëren, ook over diabetes. Maar het schort aan onderhoud en personalisatie van die content. Er is zodoende een overvloed aan klinische informatie beschikbaar over diabetes, maar vaak is die te technisch en te algemeen. De Nijmeegse zorginnovators werken aan betere educatie door te verwijzen naar betrouwbare bronnen zoals diabetes.nl en door communicatie over technologie te integreren in de gesprekskaarten van de Diabetes Federatie Nederland.
Techlab tegen keuzestress
Technologie speelt een hoofdrol. In de vorm van vele variaties in pompen en sensoren vliegt technologie de diabetespatiënt zelfs om de oren. Keuzestress ligt op de loer voor de circa 16 patiënten die daar per kwartaal in het Radboudumc een nieuwe diabetesoplossing kiezen. Puzzelstuk drie verlicht die stress, vertelt Heeren.
"Samen met Diabetesvereniging Nederland hebben we het Techlab opgezet. Het Techlab is een unieke omgeving waarin patiënten passende combinaties van pompen en sensoren verkennen en ervaren. Ze krijgen advies en begeleiding van ervaringsdeskundigen. Het doel is echt de beste match te vinden tussen systeem en mens, zonder commerciële belang."
Volgens de business innovator valt Techlab te zien als een soort groepsconsult. Een eerste sessie vorig najaar trok honderd belangstellenden en leverde veel positieve reacties op. Een tweede sessie werd door 170 bezoekers bezocht. In samenwerking met zeker vijf andere ziekenhuizen in de omgeving moet het Techlab verder worden uitgebreid. “Techlab verlaagt het aantal consulten en is een voorbeeld van zorgorganisatie over muren van ziekenhuizen heen”, vindt Heeren.
Positief jaargesprek
Een jaargesprek in plaats van dbc-gedreven consultplanning is een ander belangrijk puzzelstuk. “Veel mensen ervaren de zorgverlener in consulten als de ‘glucose-politie’, die vraagt wat er op een slecht meetmoment niet goed ging. Dat maakt dat patiënten vaak heel passief naar die gesprekken gaan, terwijl ons doel is patiënten te activeren en hen de juiste instrumenten te bieden om zelfstandig aan de slag te gaan. Ons jaargesprek is een dubbel consult, gebaseerd op de principes van positieve gezondheid van Machteld Huber.”
De aanvulling van de gesprekskaarten van Diabetes Federatie met punten over technologie effent de weg voor een gesprek over de behoefte van de patiënt. Het jaargesprek is een cruciaal moment om diep in te gaan op de persoonlijke situatie van de patiënt en samen een strategie te ontwikkelen die werkt, aldus Heeren. “Een gesprek waarin het vooral gaat over wat goed gaat, of, zoals in de woorden van de mensen met diabetes type 1: ‘Wij willen het hebben over time in happiness, niet over time in range’.”
Datagedreven zorg
Er ligt ook een focus op datagedreven zorg. Dit omvat zowel analyse van patronen in het dagelijks leven van patiënten als verbetering van de informatievoorziening. Dat laatste kan door uniforme weergave van glucosewaarden in pdf’s, want dat verschilt nu nog per fabrikant. Of door middel van AI-tools als de ‘diabetes actie assistent’, die je onbevooroordeeld adviezen geeft. Plus de ‘eetWeter’, die je voorziet van gerichte dieettips.
Heeren hierover: “Datagedreven diabeteszorg is bij uitstek geschikt om je leven te belangrijker te maken dan je ziekte. Tests tijdens Techlab zijn heel goed bevallen.”
Vergoedingscriteria
Een flinke uitdaging in het innovatietraject rond diabetes vormen passende vergoedingen van zorgverzekeraars voor één jaargesprek ter vervanging van reguliere consulten. En voor jonge technologieën, die vaak nog geen langdurig bewezen effectiviteit hebben. Radboudumc Health Innovation Labs bekijkt de mogelijkheden om toegang tot deze technologieën te verbeteren, bijvoorbeeld via werkgevers en het sociale domein. Heeren: “Dit is voor ons lastig terrein, ook vanwege onze beperkte capaciteit. Maar het spreekt boekdelen dat er een levendige handel is in diabetes-technologie op Marktplaats en online fora. Mensen zetten daar te koop wat ze vergoed krijgen en kopen terug wat ze écht willen hebben.”
In het innovatietraject staat centraal dat succesvol zelfmanagement vereist dat patiënten snel resultaat kunnen zien. De innovaties zijn daarom primair gericht op dagelijkse routines en de kwaliteit van leven, in plaats van alleen klinische factoren. Heeren: "Het is essentieel dat patiënten zich gehoord en begrepen voelen. Onze aanpak richt zich daarom op het leveren van tastbare resultaten die hun dagelijks leven verbeteren."
Het Nijmeegse traject heeft nog een weg te gaan voordat de resultaten definitief in handen worden gegeven van patiënten en hun primaire behandelteam van specialisten, diabetesverpleegkundigen, technisch geneeskundigen, psychologen en diëtisten. Het is zaak alle puzzelstukken zo te vormen dat ze uiteindelijk naadloos in elkaar vallen. En zelfs daarna duurt de innovatie voort, benadrukt Heeren. “Bij een chronische ziekte hoort chronische innovatie. Het is nooit klaar.”
CV
Leanne van Almen is manager Health Innovation Labs bij het Radboudumc en lid van de redactieraad van ICT&health.
Barend Heeren is business innovator bij het Radboudumc Health Innovation Labs.
