Er is binnen de zorg veel te doen over het Europese wetsvoorstel voor het delen van zorgdata, de EHDS. Deloitte schetst een scenario dat deze wetgeving wel eens dezelfde disruptieve gevolgen zou kunnen hebben als die waarmee de bancaire wereld te kansen kreeg door het proces van het vrijgeven van data, beter bekend als de PSD2. Die zette de bancaire wereld op zijn kop. De EHDS zou dat dus met de zorgsector kunnen doen.
De parallel die Deloitte trekt tussen de PSD2 en de EHDS richt zich met name op de voordelen die dergelijke weggeven kan hebben voor de consument. In het geval van de EHDS en de zorg is dat uiteraard de patiënt. "Het delen en (her)gebruiken van zorgdata zet de deur wagenwijd open voor concurrentie en disruptie door derden", aldus Deloitte.
Op het ICT&health congres was de Europese dataverordening EHDS ook een prominent onderwerp. Een wetsvoorstel dat volgens Theo Hooghiemstra veel positieve elementen kent, maar ook nog de nodige verbeterpunten heeft. Europa werkt aan diverse Data Spaces, schetste Hooghiemstra, maar die voor de zorg- en medische sector stond met stip bovenaan om het spits af te bijten.
Consument krijgt macht over zorgdata
Met de invoering van de PSD2 wetgeving voor de bancaire wereld kwam een eind aan het feit dat informatie van klanten bij een bank niet meer van de bank is, maar van de consument. Met de wet kunnen derden, denk aan Google, consumenten om toestemming vragen voor het gebruik van die data. Samen met de digitalisering leidde de PSD2 wetgeving ervoor dat het traditionele bankmodel in een aantal deelactiviteiten uiteenviel. Het zogenoemde ‘unbundling of banks’.
Deloitte ziet de ontvouwing van een vergelijkbaar scenario wanneer in 2025 - zoals nu de planning is - de EHDS in werking zal treden. “We weten allemaal dat de toegankelijkheid van zorg niet meer gegarandeerd kan worden als we op de huidige weg doorgaan. Dat lezen en horen we elke dag. Het zorgmodel staat al langer onder forse, toenemende druk. Zowel wat betreft de toegankelijkheid als kosten en kwaliteit. Met een grotere vraag dan aanbod en een nu al een personeelstekort van 80 duizend mensen dat de komende jaren groeit naar 175 duizend”, aldus Lucien Engelen, Fellow voor Center for the Edge van Deloitte.
Het mantra ‘nog iets beter, goedkoper en sneller werken’ is in dit geval niet (meer) voldoende. De oplossing zit volgens Engelen in werken vanuit een ander paradigma. “Vanuit de denklijn van digitalisering en bijvoorbeeld wat we noemen healthcare meets retail: het verplaatsen van onderdelen uit de gezondheidszorg naar retail, met behulp van nieuwe technologie.”
EHDS leidt tot 'unbundling of healthcare'
Er is nog een factor die volgens Deloitte meespeelt. Op dit moment hebben zorginstellingen vrijwel alle macht over de data van patiënten. De EHDS gaat ervoor zorgen dat de de patiënt de macht krijgt over al die data. “Als patiënt mag je nu nog door een heel klein luikje in een portal even een blik werpen op wat het ziekenhuis allemaal van je weet”, stelt Engelen. "De EHDS zorgt ervoor dat de patiënt beschikking heeft over al die data. “En die gaat dus zelf bepalen wat hij met die data doet en met welke andere artsen hij dit deelt. Daarmee wordt de vrije artsenkeuze dus opgerekt.”
Een mooi voorbeeld van 'unbundling' is de zelfmeetkiosk. Een stoel waarin patiënten kunnen gaan zitten en die vervolgens zaken als gewicht, bloeddruk en zuurstofgehalte van het bloed meet. Op dit moment staat die kiosk nog in een ziekenhuis. "Stel je voor dat je die bij lokale drogisterij-filialen in rurale gebieden neerzet, zodat mensen in die gebieden niet meer helemaal naar een ziekenhuis moeten voor dit soort zaken, maar naar de lokale drogist in het dorp gaan. Dan haal je onderdelen uit het huidige zorgsysteem, daar zit de ‘unbundling’ van de zorg”, aldus Engelen.
Unbundling onvermijdelijk
Engelen ziet dus parallellen tussen de EHDS en PSD2. De vraag is wel hoe de 'unbundling of healthcare' uiteindelijk vorm gaat krijgen in de praktijk. "Welke onderdelen uit halen we uit het bestaande zorgsysteem en waar gaan we die beleggen? Springen daar retailers op in of tech-partijen? En welke voordelen gaat dit hebben voor de consument?”
Hoe dan ook, volgens Engelen is de 'unbundling of healthcare' onvermijdelijk. “In de zorg zegt men dat mensen dit niet willen, dat data van de zorginstelling is. Er zijn zelfs dokters die zeggen dat patiëntdata hun intellectueel eigendom is.” Het vrijgeven van zorgdata gaat een extra impuls geven aan innovatie. Met, net als bij de banken, mogelijk disruptieve effecten van partijen van buitenaf. “Dit is een proces dat de zorg nu echt gaat overkomen”.
