Je gezondheid mag de grootste menselijke zegening zijn, zoals Hippocrates schreef, maar helaas is ze geen vanzelfsprekendheid. Ruim 10 miljoen Nederlanders hebben te maken met een chronische aandoening - die vaak samenhangt met de leefstijl. Een verandering van die leefstijl kan de gezondheid aanzienlijk verbeteren, maar is voor veel mensen eenvoudiger gezegd dan gedaan. Microgewoontes zijn een krachtige manier om de gewenste gedragsverandering tot stand te brengen én vol te houden. E-health kan hierbij ondersteunen.
Ongeveer de helft van de volwassenen in Nederland heeft overgewicht, in heel Europa zelfs bijna zes op de tien. En dit aantal neemt nog steeds toe – ondanks alle voorlichting van artsen, alle overheidsprogramma’s en de talloze diëten die door miljoenen mensen, vaak met matig succes, worden uitgeprobeerd. Aan de wil ligt het meestal niet, maar om die wil in concrete resultaten om te zetten, is en blijft een grote uitdaging.
En dat terwijl de oplossing zo eenvoudig is: het aanpassen van leefstijl kan je gezondheid aanzienlijk verbeteren. Partijen zoals ‘Gezond en Actief Leven Akkoord’, het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en GGD GHOR Nederland zetten zich in om het bewustzijn over gezond en actief leven te verhogen. Hierbij staat de verandering in benadering van ‘ziekte en zorg’ naar ‘gezondheid en preventie’ centraal.
Veranderen leefstijl lastig
Waarom is het veranderen van de leefstijl voor veel mensen toch zo moeilijk? Om te beginnen leven we in een obesogene omgeving met talloze verleidingen waarmee we elke dag worden geconfronteerd. Het aantrekkelijke voedsel wordt ons in de reclame en de supermarkt op nauwelijks te negeren wijze voorgehouden. De verleidingen weerstaan is niet altijd eenvoudig.
Een benadering die zowel op individueel niveau als op sociaal niveau aanslaat, heeft de grootste kans op succes. Zo is het mogelijk om -nieuwe- gezonde gewoontes eigen te maken en ondersteuning te krijgen van de omgeving. Op deze manier kan het terugvallen in oude routines worden voorkomen.
Er zijn globaal genomen drie redenen waarom mensen hun gedrag veranderen. Een daarvan is een "epiphany", wanneer iemand bijvoorbeeld ontdekt een hoog risico te hebben op diabetes of hart- en vaatziekten. De tweede reden is veranderingen in hun omgeving, zoals een gezondere kantine op het werk of een vriendengroep die gezamenlijk gaat sporten. De laatste reden is geleidelijke gedragsverandering. Wanneer mensen op consistente wijze kleine veranderingen doorvoeren, zullen ze eerder de voordelen van de verandering ervaren. Wat weer een positief effect heeft op de uiteindelijke gedragsverandering.
Meester in microgewoontes
Het aanleren van microgewoontes kan uitkomst bieden. Hierbij gaat het om het veranderen van gewoontes in kleine stapjes, wat de valkuil van ‘opgeven en terugvallen’ omzeilt. Deze ‘Microhabits’-methode is een doorontwikkeling van het Fogg behaviour model van B.J. Fogg, waarbij drie onderdelen centraal staan:
- In de eerste plaats wordt een gewoonte gekozen die we onszelf willen aanleren, en teruggebracht tot een klein stapje. Als het om meer bewegen gaat, kan de microgewoonte zijn dat we elke dag vijf minuten gaan wandelen. Als we meer willen mediteren, kan een stapje zijn dat we beginnen met drie bewuste ademhalingen per dag. Als het voornemen is meer te lezen, kunnen we beginnen met één alinea per dag. “Je maakt het zo simpel dat het net alsof is dat je geen excuus hebt om het níet te doen”, aldus Fogg.
- De volgende stap is dat we zoeken waar we de gewoonte een vaste plaats in ons dagelijks ritme kunnen geven. Het korte wandelingetje kunnen we bijvoorbeeld elke dag na de lunch maken. De alinea kunnen we in het OV op weg naar het werk lezen. Als we na die eerste alinea dóórlezen is dat prima, maar het hoeft niet. Met de ene alinea hebben we onze taak er al op zitten.
- Tot slot is het essentieel dat we de gewoonte vieren. Elke keer dat we doen wat we ons hebben voorgenomen, zorgen dat we ons daarvan bewust zijn en roepen we een beloning in het leven dat ons een positief gevoel geeft. Het delen van succeservaringen met vrienden of familie is een voorbeeld hiervan.
Ondersteuning van technologie
Er zijn honderden microgewoontes die een positieve invloed kunnen hebben op onze gezondheid en welzijn. Daarom is het van belang om te identificeren op welk moment welke microgewoontes meest nuttig zijn om aan te passen. Dit kan bijvoorbeeld met e-health-apps. Dergelijke toepassingen maken vaak gebruik van verschillende aspecten uit de gedragswetenschap en bieden mensen zo de juiste handvatten om hun levensstijl te verbeteren.
Denk hierbij aan educatieve inhoud om bewustzijn te creëren over welke gewoonten belangrijk kunnen zijn voor jouw situatie, tips en trucs over hoe dit in je dagelijks leven te implementeren, integratie met tracking tools om de voortgang te monitoren en hulp bij het overwinnen van obstakels.
Nederlandse zorgsysteem ontlasten via microgewoontes
Onderzoek van Ancora laat zien dat de microgewoontes-aanpak in combinatie met digitaal ondersteunde coaching uitstekende resultaten geeft. De aanpak kan daarbij van grote toegevoegde waarde zijn voor het Nederlandse zorgsysteem met zijn toenemende capaciteitsproblemen. De aanpak is makkelijk schaalbaar en legt minder beslag op de zorg dan veel andere oplossingen op het gebied van de leefstijlverandering.
Microgewoontes met digitale ondersteuning geeft mensen meer controle over hun gedrag en gezondheid. Ze zullen niet alleen minder vaak een beroep op de zorg hoeven te doen, ze gaan bovendien meer gezonde levensjaren tegemoet.
