Om kwart over negen klonk het online startsein voor de ICT&health Openingsmanifestatie. Ruim anderhalf jaar na de vorige editie, de reden voor het uitstel moge duidelijk zijn. Voor de volledig online editie, live gestreamd vanuit het AFAS Circustheater in Scheveningen, verzamelden zich zo'n 3500 bezoekers die de stream thuis, op kantoor of, gezien het weer, buiten, live volgden. Na een kort woord van welkom door de voorzitter van de ICT&health redactieraat, Lea Bouwmeester, was het woord aan Diederik Gommers.
“We moeten het systeem omdraaien. Wij moeten ons niet meer aanpassen aan het systeem, maar het omdraaien, zodat het voor ons gaat werken. Zo kunnen we na het zetten van een dikke streep onder Covid door blijven gaan met samen in oplossingen denken, zoals we dat zijn gaan doen aan het begin van de pandemie.” Met dat inzicht gaf Diederik Gommers, hoofd intensive care/intensivist van het Erasmus MC, de kick-off van de Openingsmanifestatie van ICT&health. Digitale transformatie moet hierin ondersteunen.
Inmiddels een zorg-BN’er, blikte Gommers in een ditmaal lege zaal in het Afas Circustheater (Scheveningen) terug op de goede elementen uit de vreselijke eerste Covid-19 golf, maart-april 2020. “We moesten het samen oplossen. De barrière, het systeem, dat bleken we zelf te zijn. Dat konden we ook zelf veranderen. In no time hebben we het aantal IC’s opgeschakeld, duizenden ademhalingsapparaten naar binnen gehaald.”
Systeem moest veranderen
Binnen het bestaande systeem kon dat niet zo snel gerealiseerd worden, merkte Gommers, dus moest dat veranderen. “We hebben prachtige EPD’s, maar we hadden al jaren moeite om de data eruit te halen. Ook dat wisten we nu heel snel aan te passen, om zo tot de juiste behandeling van Covid-patiënten te komen. We waren al jaren in gesprek, IT beloofde veel, maar het bleef lastig. Maar nu, door samenwerken van bedrijfsleven, ziekenhuizen en zorgmedewerkers, kregen we de energie om het voor elkaar te krijgen, ook in de tweede en derde golf.”
Nu, zo’n 14 maanden later, kan de zorgsector terugkijken op een periode waarin men het alleen gered heeft door te blijven samenwerken ondanks tegenstellingen en verschillende inzichten. “Wij hebben het met zijn allen gered. Bedrijfsleven, ziekenhuizen, zorgmedewerkers, IT’ers. Daarom is dit een ongelofelijk mooie periode. We zijn hier samen doorheen gekomen door in oplossingen te denken.”
In oplossingen blijven denken
Dit is ook een moment voor een dikke streep, meent Gommers. “We sluiten dit af, gaan op vakantie, maar daarna blijven we in oplossingen denken. Daarin ligt een grote rol voor de IT: juist gebruik en uitwisseling van data. Want er zijn genoeg nieuwe uitdagingen naast de bestaande. Nieuwe ziekten, inhalen van reguliere zorg. Normaal passen we ons aan het system aan, laten we dat nu veranderen door data en ICT het ziekenhuis, zorgmedewerkers en patiënten te laten ondersteunen. We draaien het systeem om, zodat het voor ons gaat werken.”
We moeten ook anders gaan innoveren, stelt Gommers tot slot. “Niet vooraf iets gaan verzinnen en dan kijken of het werkt zoals we willen. We moeten eerst bij de mensen om wie het gaat ophalen wat ze nodig hebben, maar ook hoe ze denken dat dit opgelost kan worden. En je moet beter naar elkaar luisteren. Ik ben een arts. Ik denk anders dan IT’ers of mensen uit het bedrijfsleven. We moeten de tijd nemen om de discussie met elkaar aan te gaan.”
Vrije keuze patiënt
Dianda Veldman, directeur van de Patiëntenfederatie, heeft het in haar visie op digitale transformatie over het belang van hybride zorg, de mix van digitaal en fysiek. “Die combinatie heeft een flinke boost gekregen tijdens Covid, maar ik ben bang dat het nu toch weer terug gaat zakken. Daarom vind ik dat patiënten de vrije keuze moeten hebben tussen fysiek en digitaal.”
Veldman refereert met haar hernieuwde pleidooi voor vrije keuze ook aan recente persoonlijke ervaringen tijdens een behandeltraject, waarbij ze die keuze vaak niet had. Zo kon ze niet beeldbellen met haar behandelaars, ook al konden de ziekenhuizen dat in theorie al wel aanbieden. “Denk niet dat als je zo’n toepassing aanschaft, dat je medewerkers het automatisch gaan gebruiken.”
Terug naar oude normaal
Veldman wijst op het voorbeeld van BeterDichtbij, inmiddels als communicatie-app in gebruik bij zo’n 36 ziekenhuizen. Er was forse groei in het gebruik van beeldbellen in maart/april, maar een forse daling in de zomer. Men ging toen opgelucht terug naar het oude normaal. “Patiënten willen best wel, maar veel behandelaars blijven het lastig vinden. Zodra het niet meer moet, dan blijven vooral de die-hards over die inmiddels tot 90 procent van hun consulten via beeldbellen doen.”
En, benadrukt Veldman, beeldbellen is slechts de eerste stap in digitale zorg. Een volgende stap is telebegeleiding van chronische patiënten zoals met COPD. Monitoring en begeleiding op afstand. “Ook hier was er vanaf maart/april een enorme uptake omdat het wel moest. In sommige ziekenhuizen heeft men dit vastgehouden na de eerste golf, in andere gevallen zakte het weer weg. In de tweede en derde golf groeide het weer.”
Doorzetten digitale transformatie
Inmiddels is beeldbellen in Nederland niet meer weg te denken in het bedrijfsleven. Thuiswerken is genormaliseerd. Hoe gaat dat in de zorg, vraagt Veldman zich af. Terug naar het oude normaal is voor haar geen optie in ieder geval. De digitale transformatie moet nu doorgezet worden.
“Veel routinegesprekken, opsturen van foto’s van bijvoorbeeld een plekje op de huid, kan makkelijk digitaal. Daarnaast moet fysiek mogelijk blijven. Ik denk dat er een wortel- en stok aanpak moet zijn. Je moet cultuur veranderen, organisatieprocessen. Dat kost geld en wellicht ook omzet. Dan helpt het als de financiering verandert, als er druk blijft vanuit patiënten.”
Mondiger patiënt
Vanuit het vliegwiel voor digitale transformatie, mede door de federatie opgezet, is voorlichtings- en campagnemateriaal ontwikkeld voor zorginstellingen. “We hopen dat die boodschappen patiënten ook mondiger maken, uitnodigen tot vragen naar digitale zorg.”
De vrijblijvendheid inzake digitale zorg moet echter ook voorbij zijn, besluit Veldman. “En dat betekent vrije keuze voor patiënten. Als we weten dat dit in 2024 verplicht wordt, gaan we met zijn allen wellicht nog wat harder lopen om het voor elkaar te krijgen, net zoals gebeurd is met de verplichting om patiënten sinds juli 2020 elektronisch toegang tot hun medische gegevens te bieden.”
