Finland ging van 320 gemeenten naar 21 regio’s en integreerde eerstelijnszorg, welzijnswerk, ziekenhuis- en ouderenzorg onder de noemer wellbeing. Met één grote pot geld per regio, gebaseerd op de populatie. Dat klinkt niet alleen overzichtelijk, dat is het ook. De Finnen weten de verbinding te leggen met het sociaal domein, waardoor welzijn een factor van betekenis wordt en toegang, doelmatigheid en kwaliteit worden geborgd voor alle inwoners.
In januari dit jaar bezocht ik met een IZA-delegatie en zorgprofessionals Finland tijdens een driedaagse zorginnovatiereis. Ik was onder de indruk van het ‘doe-vermogen’ van de Finnen en de manier waarop zij – zoals ik het noem – maatconfectie voor elkaar hebben gekregen.
Ook in Finland zie je een beweging naar passende zorg, meer uniformering en standaardisatie. Maar door de oriëntatie van de Finnen op de unieke individuele patiënt / cliënt, hebben ze toch ruimte voor maatwerk weten te creëren. En dat doen ze behoorlijk doortastend. Na weliswaar een politieke aanloop van ruim 15 jaar, is nu gekozen voor een vrij rigoureuze invoering van recentralisatie van gemeentelijk naar regionaal niveau, zonder landelijke stelsel/systeempartijen: fysieke voorzieningen worden gesloten en interdisciplinair werken wordt snel gerealiseerd door samenvoeging van mensen vanuit verschillende disciplines in teams. En dit allemaal vanuit een van rijkswege aangegeven gouden schaal en ombuigingsopgave.
Keuzes durven maken
In tijden van schaarste en een haperend gezondheidszorgstelsel moet je keuzes durven maken en dat is precies wat de Finnen hebben gedaan. Zo hebben zij het aantal zorggebouwen radicaal gesaneerd en tóch de entree verbeterd, wat kan dankzij digitalisering. Vooral in laagbevolkte gebieden heeft dat bijgedragen aan betere ontsluiting van zorg en welzijn. Je ziet dat dat een versnelling oplevert op het gebied van geïntegreerde gezondheidszorg, eenduidige verantwoording en toerusting.
De keuzes die door de Finnen nu in hoog tempo worden gemaakt, bouwen voort op eerder genomen maatregelen. Zo was de ‘click-call-face-benadering’ [externe link uitleg] eerder al geïntroduceerd. Dit kon dankzij een eenduidige digitale infrastructuur, de burgerbrede invoer van het PGO en de eigen regie daarover. In Finland wordt al langere tijd ingezet op interoperabiliteit en datamanagement. Daartegenover staat dat er in Finland minder aandacht is dan bij ons voor de inzet van innovaties voor behandeling of beslisondersteuning.
Want natuurlijk is het Finse systeem ook niet perfect. In de ouderenzorg bijvoorbeeld spelen het ontlasten van zorgpersoneel, de bijdrage van informele zorg en het inzetten van slimme technologie in passende woonvoorzieningen, nog een veel beperktere rol dan bij ons. Ook zijn wij veel actiever aan de slag met hedendaagse concepten zoals Positieve Gezondheid en is er in Finland minder aandacht voor waarderend werkgeverschap.
Bovendien kleeft er een frustratie aan het systeem van populatiebekostiging: gezondheidsbevorderende maatregelen worden niet beloond. Er gaat meer geld naar regio’s waarin de zorgvraag hoger is. Daar zie je dat de beweging ‘van Ziekte en Zorg, naar Gezondheid en Gedrag’ en uiteindelijk naar Mens en Maatschappij, vastloopt. Wat ik vanuit het perspectief van transformatie bovendien miste, is veranderkundige kennis en focus op onderzoek en lerend vermogen.
Domeinoverstijgend denken en doen
De samenstelling van de regiobesturen is zonder enige twijfel wel inspirerend: iedere regio heeft een politieke en operationele opdrachtnemer. Deze operationele opdrachtnemers hebben naast openbaar bestuurlijke kennis verschillende achtergronden. Er zitten artsen bij, maar ook ingenieurs en experts op het gebied van het sociaal domein. Zo stimuleer je binnen de transformatie en de interregionale afstemming al het domeinoverstijgend denken en doen. Dat is pas alignment!
Het is interessant om te zien hoe we allemaal bezig zijn om de zorg voor de toekomst goed, toegankelijk en betaalbaar te houden. We raken op stoom en kunnen veel van elkaar leren. Want we zijn allemaal op zoek naar de gouden schaal. Ook ik doe dat binnen mijn eigen regio Noord-Holland. Wij werken met vier subregio’s zonder eenduidige governance en ik maak dus met vele bestuurders in de cure/care community, en financiers op diverse bestuurslagen apart afspraken. Daar ga ik selectiever in worden, we hebben niet vier variaties op ieder thema nodig. Zo ga ik daar waar ik zelf invloed heb, de gouden schaal en gulden snede proberen te vinden. Kiitos Finland!
Jolanda Buwalda is bestuursvoorzitter bij Omring en lid van de ICT&health Redactieraad.
