Begin januari 2023 is een mooie tijd om de geleerde lessen en de uitdagingen omtrent digitalisering in de zorg te analyseren. Daarom zette ZonMw best practices maar ook de mogelijkheden voor financiering en opschaling van e-Health op een rijtje. Een opvallende conclusie is dat niet de implementatie van de technologie het lastigste is. Vooral sociale innovatie ofwel het veranderkundig traject omtrent e-Health blijkt veel aandacht, energie en tijd te kosten.
Het gebruik van e-Health is veel meer dan een technische exercitie. Naast de techniek is er financiering nodig en voorlichting. Zowel ouderen als de medewerkers moeten op een goede wijze meegenomen worden bij de inzet van e-Health. Om het proces te verbeteren stond de Stimuleringsregeling E-health Thuis (SET) stond – met een korte pauze – open van 2019 tot 2022. Inmiddels is er volgens ZonMw veel geleerd over opschaling en implementatie van e-health.
Technologische én sociale innovatie
‘Misschien wel de grootste les is van e-health-implementatie, is dat de meeste tijd en energie niet gaat naar het implementeren van technologie. Veel meer tijd en energie gaat zitten in het veranderkundige traject ofwel sociale innovatie. Het gaat dan om het systematisch draagvlak creëren bij alle betrokkenen zodat ze hun gedrag waar nodig kunnen aanpassen.”
Wonderlijk genoeg zijn sommige zorgpersoneelsleden, door de opmars van al die zorgtechnologie, nog steeds bang voor het verliezen van hun baan. Terwijl zorgmedewerkers juist harder nodig zijn dan ooit. E-Health kan professionals absoluut niet vervangen maar wel op tal van wijzen ondersteunen. Zonder al die technologie is het huidige zorgsysteem zelfs niet meer houdbaar!
Verpleeghuis van de toekomst
Recente ervaringen in het verpleeghuis van de toekomst in Nieuwegein bevestigen het belang van sociale innovatie. Manager Monique van Rijn: De innovaties in ons verpleeghuis van de toekomst zijn geen vervanging voor zorgpersoneel, maar een aanvulling. Het belangrijkste doel van de inzet van techniek is dat zorgmedewerkers tijd overhouden voor waar het echt om gaat: tijd en aandacht geven aan bewoners. We zien dat we niet alleen techniek moeten toevoegen, maar dat we juist qua sociale innovatie zorg anders moeten inrichten om ervoor te zorgen dat de technologie goed zijn werk kan doen.”
Draagvlak creëren met sociale innovatie
Een gebrek aan draagvlak voor e-Health kan onder meer ontstaan doordat niet iedereen de meerwaarde van e-Health inziet. Die mensen moet je in de organisatie tóch enthousiast zien te krijgen met voorlichting, coaching en digitale training. ‘Het verschilt het per persoon hoe makkelijk diegene zich digitale vaardigheden eigen maakt. Zo kunnen leeftijd, (culturele) achtergrond en taalproblemen een rol spelen. In al die gevallen kan de inzet van digicoaches of buddy’s bijvoorbeeld goed werken.
Tijdgebrek
Naast het feit dat medewerkers soms huiverig zijn voor technologie of er niet goed mee uit de voeten kunnen, wordt ook regelmatig geklaagd over een gebrek aan tijd. Medewerkers zien e-Health soms als een extra taak die op hun, toch al overvolle bord, terechtkomt. En het klopt dat implementatie en opleiding initieel tijd kosten. Maar uiteindelijk bespaart e-Health écht kostbare personeelstijd.
Dit kan met diverse best practices goed worden aangetoond. Bij zorgorganisatie Carinova is de inzet van e-Health bijvoorbeeld niet langer een innovatie, maar een manier van werken geworden. Inmiddels zijn er dankzij digitalisering, zoals met name beeldbellen, 21 fulltime zorgmedewerkers vrijgespeeld. Volgens betrokkenen Wencke Eijkelkamp en Paul Haarman is de opschaling van digitalisering een groot succes.
Goede ICT-infrastructuur noodzakelijk
Zoals gezegd is sociale innovatie dus essentieel. Maar ook de technologische implementatie moet goed worden aangevlogen. Opschalen van e-Health lukt bijvoorbeeld alleen maar als er een goede ICT-infrastructuur is, want de diverse toepassingen moeten goed en kunnen communiceren met smartphones en andere devices. Sommige zorgorganisaties zijn hier nog niet voldoende op ingesteld. Daarom is het, voordat er begonnen wordt met de implementatie van e-Health, van belang om eerst de ICT-structuur goed in te richten.
Structurele financiering e-Health
Een ander aspect dat aandacht verdiend is tot slot de financiering van e-Health nu en in de toekomst. Een organisatie kan grote stappen maken met de SET-subsidie, maar zodra die ophoudt moet de zorgorganisatie het zelf doen. Bekostiging op lange termijn blijft daarom een uitdaging en vraagt om de nodige creativiteit, hulp van zorgverzekeraars en het gebruikmaken van (nieuwe) regelgeving.
ZonMw meldt daarover: ‘Zorgverzekeraars zijn vaak bereid om ook maatwerkoplossingen te realiseren. Het is dus belangrijk om het gesprek hierover te blijven voeren met alle partijen. Enerzijds om bekostigingsafspraken voor de eigen instelling te krijgen. Anderzijds ook om steeds meer bewijslast en dus reguliere bekostigingskansen met elkaar te realiseren."
Meer hierover kun je opdoen tijdens het ICT&health congres op 30 januari.
