Er is veel te kiezen in de zorg, maar de patiënt is hier niet altijd van op de hoogte. Zij worden vaak niet of niet volledig geïnformeerd. Dat heeft te maken met veel factoren, zoals tijdgebrek in de spreekkamer. Dat is zonde, want als patiënten beter in staat zijn mee te denken en zich goed voorbereiden op een consult, levert dat zorg op die beter past bij hun wensen. Dit zal uiteindelijk ook leiden tot meer passende zorg.
Afgelopen jaar hebben zorgprofessionals Arnout Schepers, Ellen Schipper, Saartje Burgmans en Jordi Elings gewerkt aan een oplossing om ‘samen beslissen’ in de spreekkamer te verbeteren. Zij zijn deelnemers van de Zorgambassade editie 2022, een nationale denk- en doe-tank voor de zorg.
In de ideale wereld is de patiënt goed geïnformeerd over de keuzemogelijkheden en beslissen patiënt en zorgverlener samen over de zorg. Dit leidt tot meer therapietrouw, meer tevredenheid en meer betrokkenheid bij de behandeling (bron: Programma Uitkomstgerichte Zorg 2018-2022). Bovendien kan het onnodige zorg voorkomen, wat niet onbelangrijk is gezien de huidige druk op ons zorgstelsel.
Een goed geïnformeerde patiënt kan ook innovaties in de zorg versnellen. Bijvoorbeeld, als patiënten weten dat ze kunnen kiezen voor een nieuwe behandelmethode, zullen ze er ook vaker naar vragen. Met als resultaat dat deze nieuwe methode sneller wordt opgeschaald.
Ook al is de laatste jaren de aandacht gegroeid voor samen beslissen, het wordt in de praktijk nog weinig toegepast. Uit onderzoek blijkt dat slechts de helft van de patiënten meerdere behandelmogelijkheden krijgt voorgelegd door de zorgverlener. Daarnaast geeft minder dan de helft van de patiënten aan dat zij een goed gesprek hadden met de zorgverlener over beslissingen rondom zorg en ondersteuning (bronnen: Kantar 2020; Patientenfederatie Nederland 2017).
Laaghangend fruit is ‘patient empowerment’
Het feit dat samen beslissen in de praktijk moeizaam van de grond komt, heeft meerdere oorzaken. Aan de kant van zorgprofessionals wordt gebrek aan tijd in de spreekkamer als grootste barrière genoemd. Ook lijkt er enige sprake van ontkenning: in tegenstelling tot de uitkomsten van onderzoek bij patiënten, geven de meeste zorgverleners aan dat ze patiënten voldoende betrekken bij beslissingen. Bij de patiënten is er nog weinig bewustzijn over ‘samen beslissen’ en vaak geen proactieve houding. Zij weten niet dat ze wat te kiezen hebben of denken dat hun mening niet relevant is. Als gevolg hiervan bereiden ze zich niet voor op een zorgconsult. Samen beslissen vraagt om een gedragsverandering van zowel zorgverleners als patiënten. Hoe is dit te realiseren?
Volgens de vier zorgambassadeurs is het laaghangende fruit ‘patient empowerment’. Patiënten moeten tijdens een zorgconsult duidelijk aan kunnen geven wat voor hen belangrijk is. Daarvoor is nodig dat ze voorafgaand aan een consult attent worden gemaakt op hun keuzevrijheid en dat ze tips krijgen over hoe ze kunnen meebeslissen. Het lijkt vanzelfsprekend, maar wordt momenteel nog weinig in praktijk gebracht.
‘Samen Beslissen’ in afspraakbevestiging
Volgens de zorgambassadeurs is de site begineengoedgesprek.nl een goed startpunt voor patiënten om bewust te worden van het belang van samen beslissen. De site maakt onderdeel uit van de campagne ‘Samen Beslissen’, een initiatief van een groot aantal partners in de zorg, waaronder Patiëntenfederatie Nederland, het Ministerie van VWS en artsenorganisaties. Het biedt allerlei tools aan om patiënten goed voor te bereiden op een zorgtraject. Dit gaat verder dan alleen het voorbereiden van vragen: het maakt patiënten bewust van het belang van samen beslissen.
De oplossing van de zorgambassadeurs is simpel: zet in elke afspraakbevestiging voor een zorgconsult een verwijzing naar begineengoedgesprek.nl. De afspraakbevestiging is het moment waarop deze informatie het meest relevant is. Moet dit dan voor elk zorgconsult? Ja, bij voorkeur wel. Mogelijk is de website minder relevant voor een controleconsult dan voor een bespreking van een behandeltraject, maar voor gedragsverandering is herhaling noodzakelijk. Hoe vaker patiënten met de boodschap in aanraking komen, hoe meer ze geneigd zijn iets met de boodschap te doen.
Pilotstudie 'Samen beslissen'
De zorgambassadeurs lieten middels een pilotstudie zien dat het werkt. Circa 16.000 patiënten uit verschillende zorginstellingen kregen bij hun afspraakbevestiging een verwijzing naar de website aangeboden. Een groot deel van hen (circa 4.000) klikte hierop en verbleef ook lang genoeg op de site om de tips door te nemen. Het is een eenvoudige en effectieve manier om Samen Beslissen onder de aandacht te brengen voorafgaand aan het zorgconsult. Hoewel verder onderzoek moet aantonen of het ook daadwerkelijk tot een gedragsverandering leidt, is het eerste begin hiermee gerealiseerd: meer bewustwording bij de patiënt op het juiste moment.
Kom in actie!
Ben jij zorgverlener en wil jij jouw patiënten helpen bij Samen Beslissen? Of werk jij bij een zorginstelling en wil jij Samen Beslissen bevorderen? Zorg dan dat er in de afspraakbevestiging van jouw zorginstelling verwezen wordt naar de campagne!
Wil je weten hoe? Kijk dan op www.zorgambassade.nl/samenbeslissen. Hier vind je ook een video met uitleg.
