Nederland is wereldkampioen in zorgpilots. Maar het aantal opschaalprogramma’s ná die pilots is zeer klein. Die pilotisering werkt dus niet goed. Dat stellen Joep de Groot (CZ) en Niels van Gorp (Kenniscentrum Digitale Zorg) tijdens hun presentatie op het congres van ICT&health 2023. Ze vinden zelfs dat elk pilotvoorstel zonder opschalingsvoorstel zou moeten worden afgewezen. Beiden pleiten expliciet voor kennisbundeling en een nieuwe effectieve innovatieaanpak.
]oep de Groot start met een slide over financiën. “Dan hebben we dat meteen gehad, want bij zorgverzekeraars denkt toch iedereen aan geld”, stelt de bestuursvoorzitter van CZ en bestuurslid van Zorgverzekeraars Nederland met een spreekwoordelijke knipoog. De cijfers die hij toont, zijn best schokkend: inmiddels gaat 20 procent van het inkomen ‘per betaler’ (per Nederlander dus) naar de zorg en straks zal dat zelfs 25 procent zijn. “Wie verder beseft dat 75 procent van de stijging van overheidsuitgaven naar de zorg gaat, beseft dat het onbetaalbaar wordt.”
13 procent te weinig zorgpersoneel
Al dat geld gaat namelijk niet naar onderwijs, defensie of de energietransitie. De economie groeit in feite alleen nog maar om de zorg te bekostigen, schetst De Groot. “Dat kan natuurlijk een politieke keuze zijn, maar duurzaam is het absoluut niet. Hiernaast kan die groei van de zorgkosten simpelweg niet meer doorgaan, omdat we gewoon een tekort aan zorgmedewerkers hebben: in 2023 is er bijvoorbeeld 13 procent te weinig zorgpersoneel! In feite zou dit gegeven in iedere bestuurskamer van een zorgorganisatie strategisch centraal moeten staan, maar dat is helaas nog niet het geval.”
Nederland wereldkampioen pilots
De Groot legt meteen maar de vinger op de pijnlijke plek. “Nederland telt 17,8 miljoen mensen, net zoveel als in New York. Toch bedenkt hier iedere zorginstelling zijn eigen ICT. Kan dat? Nee, natuurlijk moet dat niet kunnen! Er is echt een andere manier van innoveren nodig voor een daadwerkelijke zorgtransformatie. In Nederland zijn we wereldkampioen pilots, maar opschalingsplannen ontbreken meestal.”
Hij doet een test met de goed gevulde zaal in Scheveningen. Op de vraag wie afgelopen jaar meer dan tien keer het woord pilot heeft opgeschreven, steekt zeker de helft de vinger omhoog. Hetzelfde gebeurt als hij het woord opschaling noemt. Maar als hij vraagt wie er daadwerkelijk heeft opgeschaald blijft het bij een enkele opgestoken vinger. Ook blijkt echt vrijwel niemand een digitaal succes van de buurman te hebben gekopieerd.
Stop met pilots, ga opschalen!
“En daar zit nu precies het probleem”, stelt hij vast. “Volgend jaar moet dit anders zijn en moeten alle vingers omhoog bij de vraag over opschaling. Het is echt tijd om te stoppen met pilots als we geen plan hebben hoe we gaan opschalen als de pilot succesvol is. Ga zo snel mogelijk stoppen met pilots die al lang door de ‘buren’ bewezen zijn.”
De zorg moet gaan voor een innovatie-aanpak die uitgaat van verbeteren van toegankelijkheid en kwaliteit van zorg en een aanpak die mikt op grote inclusie, vervolgt De Groot. “We moeten absoluut niet te klein blijven denken, het moet groter. Het is nodig om te starten met stevige transformatieplannen om tot transformatie met impact te komen. Dat is ook in lijn met de IZA die vraagt om 70% hybride zorgpaden en 50% inclusie. Dat is een goed plan, want we moeten niet bang zijn om groot te denken.”
Gelijkgericht inkopen zorgverzekeraars
Ook zorgverzekeraars moeten grote stappen zetten om versnippering tegen te gaan. De Groot: “Heel belangrijk is bijvoorbeeld dat de verschillende verzekeraars gelijkgericht gaan inkopen. Wanneer een zorgpartij zoals huisartsen of ziekenhuizen 20 of 30 procent van hun stromen verleggen naar digitale oplossingen, moeten zorgverzekeraars vervolgens gelijkgericht gaan inkopen.”
Dat vraagt van verzekeraars een grote inspanning en innovatie, maar, benadrukt De Groot: “We willen het graag, want de versnippering moet stoppen. Wanneer uit een pilot van CZ bijvoorbeeld blijkt dat een digitale oplossing voor hartfalen werkt dan werkt die oplossing ook voor VGZ, Zilveren Kruis of Menzis. Het is dan niet zinvol dat die pilot nog eens door iedere verzekeraar dunnetjes wordt overgedaan. Ofwel: leer en jat van elkaar!”
Kenniscentrum helpt bij opschalen
Mede-presentator Niels van Gorp haakt geïnspireerd in op de woorden van De Groot. Hij is medeoprichter van het kenniscentrum digitale zorg, een kenniscentrum dat is mogelijk gemaakt door zorgverzekeraars en zorgkantoren. Het doel is om zorgtransformaties met impact te realiseren. Van Gorp: “Met het kenniscentrum digitale zorg willen we zoveel mogelijk het ‘pilotisme’ voorkomen en regisseur zijn van opschalingsmogelijkheden en hebben een groot aantal best practices verzameld en die mogen partijen bij ons dus gerust komen kopiëren. Belangrijk, want van het doen van pilots wordt geen enkele patiënt beter. Wij bundelen als kenniscentrum kennis, net zoals Vilans dat bijvoorbeeld doet, en zorgen voor broodnodige standaardisering die opschaling eenvoudiger maakt.”
