'Het is logisch dat we hiermee als UMC voorop lopen'

Impact maken door als ziekenhuis met AI het werk van zorgprofessionals lichter én leuker te maken? In het applied AI accelerator lab van UMC Groningen werken onderzoekers, techdeskundigen en clinici hiervoor samen aan toegepaste oplossingen met AI. Niet alleen voor het eigen ziekenhuis, maar ook met het oog op opschalen naar de bredere gezondheidszorg. Kartrekker Bart Scheerder stelt: “Deze technologie is zó beloftevol: we helpen de zorg pas echt verder als we hier samen aan werken.”

Gezien de werkdruk en vergrijzing is de prognose nu dat in 2040 één op de vier mensen in de zorg moet werken. Een absurd aantal: die mensen zijn er simpelweg niet. Plus: het exit-percentage in de sector is nu al hoog. Zo’n twintig procent van de starters in de zorg verlaat het domein na twee jaar voor ander werk. Zij komen ook niet meer terug. 

De minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Fleur Agema, adresseerde dit probleem onlangs tijdens het jaarlijkse ‘Ontbijt met de minister’. En er was nog iets opvallends aan haar speech. Agema noemde namelijk generatieve (gen) AI als oplossing voor het personeelstekort in de zorg. De vraag is alleen: op welke manier landt deze nog relatief nieuwe technologie in de ziekenhuizen?

Nu in actie voor impact

Met die vraag houdt het Groningse applied AI accelerator lab zich bezig. Bart Scheerder is als business developer AI bij UMCG Innovation Center kwartiermaker van het lab. “De wijze waarop iemand werkdruk of juist werkplezier ervaart, is subjectief”, stelt hij. “Het zijn zachte waarden. Als je het aanpakt, levert het niet meteen financiële baten op. Dat gebeurt pas op langere termijn, bijvoorbeeld doordat er minder burn-outs zijn. Daardoor is dit een lastige businesscase. Toch hebben we bij UMCG met elkaar gezegd: op het gebied van werkdruk en werkplezier kunnen we écht iets veranderen. Als we hiermee aan de slag gaan, kunnen we een transformatie in gang zetten in de gezondheidszorg. Daarvoor zijn nú stappen nodig. En gelukkig is het bestuur van ons UMC hier ook erg enthousiast over.” 

Afgelopen jaar sprak Stephanie Klein Nagelvoort - Schuit (vicevoorzitter van de Raad van Bestuur van het UMCG) al op de ICT&Health World Conference over dit onderwerp. Ze vertelde destijds over een toepassing van AI die toen net live was. In een notendop: per maand krijgen artsen van het UMCG via de ‘mijnUMCG’-omgeving van het ziekenhuis meer dan achtduizend vragen van patiënten op hun bord. Vragen die vanwege volle agenda’s vaak tussen verschillende polibezoeken door worden beantwoord. Niet fijn voor de arts, en ook niet voor de patiënt. Want de antwoorden zijn door tijdgebrek soms staccato en weinig empathisch. Kon dat niet anders? 

De functionaliteit die met behulp van ChatGPT artsen ondersteunt door alvast een antwoord klaar te zetten bij de vraag van de patiënt, is inmiddels voor het hele ziekenhuis beschikbaar. Voor dit antwoord krijgt het algoritme relevante dossierstukken van de patiënt, onder de juiste veiligheids- en privacy-voorwaarden. Het taalmodel analyseert de volledige vraag en formuleert een reactie op alle onderdelen van die vraag. Wanneer de patiënt bijvoorbeeld schrijft over ziek worden op vakantie, staat in het antwoord waarschijnlijk ook iets als: ‘Wat vervelend dat u op reis ziek werd. Hopelijk hebt u verder een fijne vakantie gehad.’ 

Het gaat er vooral om grote, transformatieve bewegingen in gang zetten

Het antwoord wordt altijd gecheckt door de arts, die – waar nodig – via een link in het antwoord nog de juiste dossierstukken erop na kan slaan. Maar zij of hij kan er ook voor kiezen om het voorbereide antwoord aan te passen of helemaal weg te gooien en zelf iets te schrijven. Belangrijk detail: vóór artsen gebruik mogen maken van deze functionaliteit, krijgen ze eerst een onboarding. Want zij zijn uiteindelijk nog steeds verantwoordelijk voor de reactie die ze versturen. Scheerder hierover: “Het is belangrijk om te begrijpen wat deze technologie kan, maar ook wat de tekortkomingen zijn.”

Gericht opschalen

En er is in Groningen nóg een interessant voorbeeld. Hoeveel medisch specialisten zitten niet om tien uur ‘s avonds hun afspraken op de poli van de dag erna voor te bereiden? Scheerder: “Bij ons heel veel. We zien dan een piek in het aantal inlogs in ons EPD.” 

Door AI in te zetten kunnen samenvattingen razendsnel gemaakt worden. Het lezen daarvan en eventueel nog wat verdere naslag kost de artsen daardoor veel minder tijd. “Het Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis en UMCG hebben een studie gedaan waarin we artsen een samenvatting lieten schrijven van een dossier, wat gemiddeld zeven minuten kostte” vervolgt Scheerder. “AI kan dit in vijftien seconden en doet kwalitatief niet onder voor een arts.” 

Het testen van zo’n nieuwe functionaliteit doet het ziekenhuis eerst klein: bij één of twee specialisten. Scheerder: “Daarna schalen we verder: van een team naar een afdeling enzovoorts. Daar maken we vooraf een roadmap voor. Zodat wát we ontwikkelen, ook echt voet aan de grond kan krijgen in de dagelijkse zorgpraktijk.” 

Juiste voedingsbodem

Dit soort kansrijke AI-initiatieven een juiste voedingsbodem geven, is belangrijk. Onder andere omdat werkplezier en het verlichten van de werkdruk niet pas straks relevant zijn, maar nú al. En niet alleen bij het UMCG, maar landelijk, vertelt Scheerder: “Het is logisch dat wij hier als UMC mee voorop lopen: we hebben een uitstekende ICT-afdeling, als UMC hebben we een innovatietaak, door ons onderwijs verstand van e-learning, en we hebben onderzoekers in huis die de wetenschappelijke aspecten van zo’n nieuwe technologie kunnen toetsen. Maar als we het hebben over opschalen, gaat dat ook over: buiten ons eigen ziekenhuis. Want de druk op de zorg en het grote personeelstekort reikt verder dan UMCG alleen.” 

Zo werkt het UMCG samen met Health RI, een landelijke organisatie die zich inzet om data beschikbaar te krijgen voor gezondheidstoepassingen. Ook bundelt het AI Lab de krachten met het Erasmus UMC en – zoals in het voorbeeld met de dossiersamenvattingen – met het Elisabeth- Tweesteden ziekenhuis. 

“Het specialisme radiologie werkt al veel langer met technologieën als deep learning”, schetst Scheerder. “Daar zijn dus ook wetenschappelijke congressen over dit onderwerp. Bij generatieve AI is dat nog niet het geval. De best practices worden nu vooral terloops tijdens andere congressen meegenomen. Dat is waar we de komende periode echt de schouders onder moeten zetten: hoe tillen we de manier waarop we met elkaar wetenschappelijke kennis ontwikkelen en implementatielessen delen naar een hoger niveau? Dat zou veel meer naar het model van de wetenschappelijke verenigingen mogen, zoals bij radiologie al het geval is.”

Samen sneller en beter

Het UMCG is niet de enige die hard aan de weg timmert met AI. Sterker nog: in zo ongeveer ieder UMC gebeurt dit volgens Scheerder. En ook sommige algemene ziekenhuizen experimenteren er al mee, zoals eerdergenoemde ETZ. Reden te meer om goed met elkaar in dialoog te blijven. “We moeten voorkomen dat we gaan dubbelen, en op verschillende plekken hetzelfde wiel uitvinden. Laten we nu in Nederland op zijn minst samenwerken op dit vlak.” 

Daar zit ook meteen een uitdaging in. In het Nederlandse zorglandschap bestaat een veelheid aan verschillende (combinaties van) leveranciers van softwaretoepassingen, weet Scheerder. “Wat we nu doen is: delen met anderen hoe je het grotere plaatje goed inricht, los van de concrete systemen in het ziekenhuis. Dus: met welke basisfactoren zet je die technologie in en welke lessen leerden wij uit de implementatie? En: op basis van welke parameters bepaal je of een product goed is? Dat werkt. De casus van de conceptantwoorden rolden we bij UMCG in zes maanden uit. Bij een volgend ziekenhuis met hetzelfde EPD lukte dat veel sneller, naar ik meen zelfs in twee maanden tijd! Dat is voor onze sector echt ontzettend snel.” 

Uiteindelijk krijgt AI een vaste plek in de zorg, denkt Scheerder. Maar zo ver is het nu zeker nog niet. Het is nog nieuw en pionieren. “Oplossingen waarbij we de zorg een paar cent per patiënt goedkoper kunnen maken, zijn nu niet interessant. Het gaat er vooral om grote, transformatieve bewegingen in gang te zetten, met praktische toepassingen. Waardoor mensen fijner werken in de zorg, betekenisvollere zorg voor de patiënt kunnen leveren en daarbij ook minder werkdruk ervaren. Zo wordt het vak weer aantrekkelijk en kunnen we wat doen aan uitval door burn-out of ziekte. Daarmee dragen we als UMCG bij aan de duurzame toekomst van gezondheid.”