Zorgorganisaties zetten steeds vaker toezichthoudende domotica in om cliënten meer vrijheid en zelfstandigheid te geven. Vanaf januari 2020 gaat echter het nodige veranderen als gevolg van de Wet zorg en dwang. Zonder toestemming mag geen slimme technologie ingezet worden bij mensen met een verstandelijke beperking of bij mensen met een psychogeriatrische aandoening (zoals dementie) die onvrijwillige zorg krijgen. Reden genoeg om nu alvast te kijken naar de gevolgen van deze wet.
De Wet zorg en dwang
De Wet zorg en dwang (Wzd) vervangt de Wet Bijzondere opnemingen psychiatrische ziekenhuizen (Bopz). Deze wet was vooral gericht op psychiatrische behandelingen in een psychiatrisch ziekenhuis, terwijl de nieuwe wet geldt voor instellingen, de thuissituatie en kleinschalige woonvormen. De kern van de Wzd is: ‘Nee, tenzij’, met het uitgangspunt dat dwangmaatregelen niet thuishoren in de zorg voor ouderen of gehandicapten. Cliënten krijgen alleen zorg die in het zorgleefplan is opgenomen en er worden alleen die vrijheidsbeperkende maatregelen genomen waar hij/zij mee heeft ingestemd.
Vrijheidsverruiming versus vrijheidsbeperking
Alle vormen van zorgdomotica die worden ingezet om cliënten te observeren of te bewaken vallen onder vrijheidsbeperking. Hier moet dus expliciet toestemming voor gegeven worden door de cliënt of door familie/verwanten. Als zorgdomotica in de praktijk echter op de juiste manier wordt ingezet kan het vrijheidsverruimend werken in plaats van vrijheidsbeperkend.
Stel dat er een cliënt is die moeilijk zelfstandig het bed kan verlaten. Op het moment dat hij of zij dit wel probeert, wordt er iemand opgeroepen om ondersteuning te bieden. Ditzelfde geldt voor het gebruik van polsbandjes, waarmee cliënten door het gebouw meer vrijheid krijgen. Zorgdomotica zorgt ervoor dat er letterlijk en figuurlijk meer deuren open gaan. Zo is er voor iedere bewoner een passende oplossing die zijn/haar veiligheid en vrijheid waarborgt.
Zorgdomotica en het zorgleefplan
De domotica waar toestemming voor is gegeven en dus mag worden toegepast, wordt opgenomen in het zorgleefplan van de cliënt. Het is van belang het zorgleefplan periodiek te evalueren. Niet alleen om te waarborgen dat wordt voldaan aan de wet, maar ook om de veiligheid van de cliënt te garanderen. Veranderingen in het welzijn van de cliënt kunnen bijvoorbeeld invloed hebben op de inzet van domotica, wat vervolgens ook in het zorgleefplan moet worden meegenomen.
Het kunnen bieden van maatwerk aan bewoners stelt bepaalde eisen aan zorgdomotica-systemen en het (technische) beheer ervan. Het zorgleefplan en zorgdomotica zijn echter twee gescheiden systemen. Het zorgleefplan is onderdeel van het ECD, waarin medicatie, behandeling en middelen/maatregelen worden vastgelegd. Met een geïntegreerde oplossing is het eenvoudig om via een smart device een vertaling te maken tussen wat in het zorgleefplan staat en wat er in het domoticasysteem aan en uit moet worden gezet.
Voor iedere bewoner is er een passende oplossing die de veiligheid en vrijheid van de bewoner waarborgt. Met ingang van de nieuwe Wet zorg en dwang is het belangrijker dan ooit om goed vast te leggen hoe zorgdomotica voor de betreffende cliënt wordt ingezet. Met een goed ingericht proces kunnen instellingen er niet alleen voor zorgen dat zij voldoen aan deze nieuwe wetgeving, maar zorgen zij er ook voor dat cliënten zo lang mogelijk kunnen genieten van maximale vrijheid.
