Nieuwe inzichten, verkregen door data-analyses op basis van microdata van het Centraal Bureaus voor de Statistiek (CBS) leveren een breed perspectief op de overlevingskansen van chronische zieken. Data-experts van Deloitte en onderzoekers van Amsterdam UMC (afdeling Public and Occupational Health) hebben in dit kader een dashboard ontwikkeld waarin op basis van geslacht, leeftijd en type aandoening een gemiddelde inschatting kan worden gemaakt van overleving.
De overlevingskansen van mensen met chronische aandoeningen zijn onderzocht, met als doel discussie over verzekerbaarheid van kwantitatieve input te voorzien en het effect hiervan op het kopen van een eigen woning inzichtelijk te maken. Ook is gekeken het huizenbezit van chronisch zieken. In beide gevallen is de vergelijking gemaakt met mensen die geen chronische aandoening hebben.
De uitkomsten van deze analyses vormen voor zowel beleidsmakers als voor verzekeraars en patiëntorganisaties een interessante basis voor de complexe maar belangrijke discussie over de verzekerbaarheid van de groeiende groep mensen met een chronische aandoening in Nederland.
Groei chronische aandoeningen
In Nederland heeft meer dan 1 op de 3 mensen een chronische ziekte. De meest voorkomende chronische aandoeningen zijn kanker, hart- en vaatziekten, chronische longziekten, diabetes en psychische aandoeningen. In 2030 heeft volgens het RIVM naar verwachting 40 procent van de Nederlandse bevolking één of meer chronische aandoeningen.
Deze aandoeningen hebben ook een groot aandeel in het sterftecijfer van ons land. Zo zijn kanker en hart- en vaatziekten de doodsoorzaak in 59 procent van alle sterfgevallen. Maar welke invloed heeft een chronische ziekte op de levensverwachting? Welke chronische ziekten verhogen echt de sterftekans? En hoeveel eerder sterven mensen met deze chronische ziekten gemiddeld genomen?
De antwoorden op deze vragen zijn niet alleen interessant voor beleidsmakers, verzekeraars en artsen, maar ook voor patiënten zelf. Te vaak nemen patiënten nu niet de moeite om een levensverzekering aan te vragen.
Historische microdata
Onderzoekers van het Deloitte’s State of the State programma en Amsterdam UMC besloten de levensverwachting van chronisch zieken te vergelijken met gezonde mensen, en hun positie op de huizenmarkt te analyseren. Zij baseren zich op historische microdata van het CBS. Deze omvangrijke betrouwbare en goed beveiligde dataset bevat op individueel niveau gegevens over alle mensen die in Nederland wonen. Omdat de onderzoekers gedetailleerde gegevens over alle Nederlanders konden analyseren, konden zij bijvoorbeeld de levensverwachting uitsplitsen naar verschillende vormen van kanker en verschillende chronische aandoeningen.
Verzekeraars kunnen deze inzichten gebruiken als nadere informatie bij de beoordeling van aanvragen omtrent een ORV. De data-analyse is ook relevant voor beleidsmakers en patiëntenorganisaties die chronisch zieken willen ondersteunen.
Zo spreekt Harold Herbert, directeur Verbond van Verzekeraars, over een interessant onderzoek dat bevestigt wat verzekeraars al in de praktijk zien. “Het onderzoek verzamelt chronische aandoeningen in één dashboard en is gebaseerd op een voor ons nieuwe databron. De bevindingen bevestigen in grote lijnen de overlevingskansen zoals onze leden die ook inschatten. Dat is positief. Wij gaan met Deloitte verder in gesprek over deze data en willen onderzoeken of er specifieke patiëntgroepen zijn die verzekeraars met deze data beter kunnen helpen.”
Gilbert Pluijm, directeur de Hoop Herverzekeraar, stelt dat het de missie van de verzekeraar is om het aantal levensverzekeringsaanvragen dat op medische gronden wordt afgewezen tot een minimum te beperken. “Vanuit deze missie ondersteunen wij vanuit ons De Hoop Leven Fonds onderzoek om de verzekerbaarheid van mensen met een medische aandoening te vergroten. Wij denken dat de nieuwe informatie die uit dit onderzoek is gekomen hieraan zal kunnen bijdragen.”
Huizenbezit
Uit de analyses van Deloitte en Amsterdam UMC blijkt dat het huizenbezit onder mensen met of na een diagnose kanker gemiddeld niet lager is, maar wel dat de waarde van huis gemiddeld lager is dan van mensen zonder diagnose kanker. De verklaring hiervoor kan zijn dat kankerpatiënten de diagnose meestal pas krijgen na het aankopen van hun eerste huis. Doorstromen naar een duurdere woning lijkt daarna lastig.
Bij bepaalde groepen chronisch zieken (mensen met endocriene ziekten, psychische aandoeningen en aandoeningen van spierstelsel) ligt het huizenbezit lager. Ook dit kan komen door de leeftijd waarop de aandoeningen zich voordoen. Indien een chronische ziekte op jongere leeftijd optreedt, dan heeft dit financieel grotere gevolgen.
Lagere levensverwachting
De levensverwachting van mensen na kanker en van andere chronisch zieken is gemiddeld lager dan die van de controlegroep, zo blijkt uit de data-analyses. Jaarlijks sterft gemiddeld 0,5 procent van de controlegroep met niet-zieke mensen. Bij de groep kankerpatiënten is dat 4,7 procent. Als er verder wordt ingezoomd op de groep kankerpatiënten blijkt dat leeftijd, geslacht en de vorm van kanker de belangrijkste indicatoren zijn voor de sterftekans. Zo is bij bepaalde typen borst- en huidkanker de kans dat iemand binnen 10 jaar sterft veel kleiner dan wanneer iemand alvleesklierkanker of nierkanker heeft.
Ook voor de verschillende andere chronische aandoeningen konden de onderzoekers dit onderscheid maken. Zo blijkt dat voor mentale aandoeningen de 10-jaars overlevingskans bijna 85 procent is van de controlegroep. Binnen deze groep hebben vooral mensen met vasculaire dementie en een verslaving een hoger dan gemiddeld risico om te sterven binnen 10 jaar.
Afwijken overlevingskansen
In het dashboard kunnen belangstellende zelf opzoeken voor alle chronische ziekten in welke mate overlevingskansen afwijken, hoeveel dit afwijkt en of deze afwijking na een aantal jaren reduceert.
Het is voor het eerst dat er zo breed wordt gekeken naar de sterftekans bij verschillende chronische aandoeningen. De data-analyse laat nauwgezet zien dat zowel bij kanker als bij andere chronische aandoeningen de sterftekans erg uiteenloopt en dat bij bepaalde chronische aandoeningen de kans veel kleiner is dat iemand binnen 10 jaar sterft dan bij andere aandoeningen.
Met deze op alle Nederlanders gebaseerde analyses willen wij laten zien dat meer in de verzekerbaarheid van chronische patiënten mogelijk kan zijn. Wij realiseren ons heel goed dat verzekerbaarheid een zeer complex maar ook heel belangrijk issue is. Met deze data-analyse beogen wij niet dit issue te hebben opgelost, wel beogen wij een discussie te initiëren die het voor meer chronisch zieken mogelijk maakt zich te verzekeren met alle positieve gevolgen die daarbij horen.
Verbeteren verzekerbaarheid
Opdrachtgever van het onderzoek is oPuce Foundation, die door middel van dit onderzoek de verzekerbaarheid van mensen met chronische aandoeningen wil verbeteren.
Verzekerbaarheid is een complex begrip, omdat het niet alleen financiële (de focus in dit onderzoek) maar ook juridische, ethische en politieke aspecten heeft. Wij hebben in dit onderzoek een deel maar zeker niet alles hiervan geraakt. Verzekerbaarheid is voor velen essentieel. Het opent mogelijkheden op de huizenmarkt, het verkrijgen van kapitaal of de mogelijkheid om zelfstandige te worden. De bevindingen van dit onderzoek zijn daarom besproken met een groot aantal belanghebbenden waaronder patiëntenorganisaties en het Verbond van Verzekeraars.
“Kanker heeft een enorme impact op mijn leven gehad”, stelt Isabelle Lebrocquy, directeur oPuce Foundation, “Niet alleen medisch, maar ook financieel. Ik verloor mijn werk en kreeg door mijn ziekte geen hypotheek meer. Deze financiële klap haal ik nooit meer in. Met dit onderzoek tonen wij onder meer dat woningbezit vooral bij jonge, chronische zieken achter blijft. Ik hoop dat we - net als bij kanker - de dialoog met verzekeraars opstarten over wat wel en niet kan voor chronische zieken waardoor zij meer perspectief krijgen op een eigen woning.”
Schone-lei-beleid
Sinds 1 januari 2021 is in Nederland het ‘schone-lei-beleid’ van kracht. Ex-kankerpatiënten hoeven hun ziekte in bepaalde gevallen 10 jaar na genezing niet meer te melden bij de verzekeraars als ze een ORV aanvragen. ”Dit betekent dat het voor hen makkelijker en goedkoper is om een overlijdensrisicoverzekering af te sluiten als zij bijvoorbeeld een hypotheek willen afsluiten. Mensen met andere chronische aandoeningen hebben deze meldplicht nog wel.
Lees hier de onderzoeksverantwoording
Dit artikel is eerder verschenen op de website van Deloitte.
