Ook eHealth kent de keerzijde van de medaille. Naast de hype en het hoog in de vaandel hebben van innoverende techniek klinken er ook verontruste en waarschuwende geluiden. Is het allemaal wel zo mooi, safe en wat de cliënt/patiënt wil? Tijd om in deze donkere dagen voor kerst ook eens naar de dark side van ehealth te kijken. En daar zijn zelfs meerdere donkere zijden van.
Te beginnen met de het niet krijgen van eHealth waar het nu juist nodig is. Op deze dark side zijn er verschillende kanten en invalshoeken. Patiënten lopen aan tegen behandelaars en zorgverleners aan die nog niet rijp zijn voor eHealth en/of uit koudwatervrees en angst dat het misgaat de boot afhouden. Sta je mooi met jouw door wearables gegenereerd online meetstaatje in de kou omdat de huisarts, specialist of POH dit niet kan uitlezen. Idem bij het digitale gezondheidsdossier. Het schiet niet op als de medici of zorgverleners daar niet mee uit de voeten kunnen.
En dan de vrees dat de have nots zoals kwetsbare ouderen en sociaal zwakkere groepen geen toegang tot eHealth zullen krijgen. Zij kennen het niet (behoort niet tot hun beleving), weten het niet te vinden of kunnen het niet betalen. Tekenend is het gedoe in gemeenten om smart care homes. Die vinden domotica te vaak eigenlijk iets van het particulier initiatief. Dit terwijl sociaal kwetsbaren hier eigenlijk zo veel baat kunnen hebben.
Net als elke andere hype ontstaat er als snel een soort Panacee-idee. eHealth maakt alles op menselijke maat programmeerbaar, goedkoper, efficiënter, de patiëntgebruikers zelf verantwoordelijk en het is dikwijls nog leuk ook. De kwaliteit van de zorg gaat er op vooruit. Helaas vergeten de jubelaars daarbij nogal eens dat eHealth een door mensen gemaakt tool is. Gezondheidsgereedschap dat veel kan bieden mits op de juiste wijze gehanteerd.
De geest uit de fles is een andere darkside. Menig scepticus ziet een doorslaande genoom-enginering, een community waarbij geen imperfectie geduld wordt en straks een wereld vol met louter door de techniek in leven gehouden mensen. Overigens geluiden die wij bij elke baanbrekende ontwikkeling opnieuw horen. De ethiek weet in deze scepsis meestal in de juiste banen te leiden.
Daaruit komt meteen de volgende dark side: Een nieuwe techniek kent vaak nog onvolkomenheden. Wellicht is zij te vroeg ingezet, wordt de werkzaamheid overschat en zijn de gebruikers nog te onervaren. Onlangs waarschuwde het RIVM dat de ontwikkelingen op het gebied van medische technologie risico’s met zich meedragen. Innovatief doch zeker niet overal voldoende onderbouwd, uitgeprobeerd en geen ervaring genoeg. Kortom men wil meer gegarandeerde werkzaamheid en veiligheid.
De dark side werkgelegenheid. Ontwikkelingen zoals het geautomatiseerde & gerobotiseerde ziekenhuis, de online dokter met e-consult, het Consultatiebureau van de Toekomst, het laboratorium op een chip en domotica in de ouderen / thuiszorg en bij lvg kunnen bestaande arbeidsplaatsen aantasten. Eenzelfde soort verhaal als bij de komst van de spoorwegen. Schippers van trekschuiten en koetsiers namen wijselijk het besluit om machinist, stoker of stationschef te worden. Je moet met je tijd meegaan. Zo ook bij eHealth. De traditionele geneeskunde gaat over in geruststellingsgeneeskunde en shared decision making met oplossingsgericht werken. En creatieve geneeskunde zoals bijvoorbeeld die met VR-techniek blijft ook voorbehouden aan de menselijke factoor.
Privacyproblemen en hacking teisteren de ICT als geen ander. eHealth krijgt daar gewoon mee te maken. Wie mag de elektronische dossiers inzien en aanpassen? Heeft de gemeente recht op persoonlijke gegevens verkregen uit Big Data? Kan een verzekeraar selecteren op dergelijke data. En de armlastige neef die online de medicatie van zijn rijke tante manipuleert. Murder by telecare, het zou zo maar kunnen als het al niet gebeurd is. Cyber-baldadigheid en opkomend terrorisme. Het roept allemaal om adequate beveiliging bij eHealth.
Als laatste de disruptive machtsblokken. Nieuwe partijen storten zich op de miljardenmarkt van gezondheid, leefstijl en welzijn. De GLW aan Google, Apple, Facebook. Amazon, Samsung en vele andere gegadigden. Zij hebben de softwarekennis en techniek, voldoende middelen, zijn bekwaam in elektronisch verdienen bij lagere tarieven en kopen de benodigde expertise gewoon in. Niet mee-evoluerende medische instituten hebben het nakijken. Overigens worden deze disrupters nu ook zelf bedreigd door imiterende en verder doorontwikkelende startups.
Sceptici roepen “Waar blijft in deze de patiënt / cliënt? Vervalt deze tot een programmeerbaar GLW-model. Uiteraard niet, want wij staan daar zelf als medici en cliëntenorganisaties nog zelf bij! De dark side van eHealth bestaat zoals verwacht gewoon. Wij zullen er mee moeten dealen maar de vele positieve mogelijkheden en toepassingen maken dat de moeite meer dan waard.
Door: Ulco Schuurmans
Arts Maatschappij & Gezondheid | GGD Hart voor Brabant
