Voor wie niet gewend is met modellen te werken, is de eerste indruk van de ZiRA (Ziekenhuis Referentie Architectuur) erg abstract. De ZiRA ziet eruit als een verzameling gekleurde blokjes. Wie verder kijkt, ontdekt een flexibel hulpmiddel waarmee je de informatievoorziening en -organisatie in het ziekenhuis heel precies in kaart kunt brengen. Daarmee is het een uitstekend startpunt voor inventarisatie, ontwikkeling en vernieuwing van ziekenhuis-IT en opent zich een wereld van concrete toepassingen.
De Ziekenhuis Referentie Architectuur (ZiRA) is ontwikkeld in, door en voor de Nederlandse ziekenhuizen. Het bestaat uit een aantal modellen waarmee je een informatievraagstuk kunt verkennen. Het biedt dus geen ‘pasklare oplossingen’. Een ziekenhuisinformatiespecialist moet er zelf mee aan het werk en het afstemmen op de eigen situatie en behoefte.
Eigenlijk is de ZiRA ontstaan uit frustratie, vertelt Ben van der Stigchel, founding father van de referentiearchitectuur en enterprise-architect bij het Erasmus Medisch Centrum. “Tijdens de bijeenkomsten van iZiekenhuis, de community van ziekenhuisinformatiespecialisten, kwam telkens naar voren hoe iedereen los van elkaar met dezelfde vragen en problemen worstelde. Daarom hebben we de samenwerking gezocht. We hebben een team van tien informatiespecialisten samengesteld uit verschillende soorten ziekenhuizen, verspreid over Nederland. Zij hebben de informatiebehoefte geïnventariseerd, best practices verzameld en uitgewerkt tot de ZiRA. Het is dus echt een product van, voor en door de ziekenhuizen, met uitstekende ondersteuning van Nictiz.”
Nictiz (expertisecentrum e-health) beheert de ZiRA. Vanuit Nictiz ondersteunt informatiearchitect Gerda Meijboom de verdere ontwikkeling van de referentiearchitectuur. Meijboom: “Het is een product van gebundelde kennis en bevat handvatten hoe je iets kunt doen. Met de ZiRA kun je sneller starten en sneller grip krijgen op je informatievraag.”
Transparantie en kostenreductie
De ZiRA wordt op dit moment vooral gebruikt om het applicatielandschap van een ziekenhuis te inventariseren. Dat bestaat vaak uit honderden applicaties, in uiteenlopende domeinen op verschillende plaatsen in de organisatie. Dat varieert van bijvoorbeeld OK-registratie en dossiervoering tot medicatievoorraad en documentatiebeheer. In de praktijk heeft niemand het totaaloverzicht, want daarvoor is een ziekenhuis veel te complex. Het informatiedomeinmodel van de ZiRA laat echter in één oogopslag zien wat er waar allemaal draait. Het maakt het applicatielandschap volgens de initiatiefnemers overzichtelijk en transparant.
Daarnaast brengt dit ZiRA-model ‘eenheid van begrip’. Als iedereen hetzelfde model gebruikt, kun je onderling gemakkelijk vergelijken. En dat heeft voordelen, bijvoorbeeld bij een fusie. Van der Stigchel: “Als ziekenhuizen fuseren, kunnen informatiespecialisten met het informatiedomeinenmodel snel zien welke fusiepartner wat in huis heeft. Wat kan mee en wat kan weg? Welke applicatie past het beste bij de toekomstige ontwikkelingen en ambities van de nieuwe organisatie? Zijn er efficiëntere of goedkopere oplossingen denkbaar? Misschien extern? Op die manier kun je misschien zelfs tot een vermindering van het aantal applicaties en dus een kostenreductie komen.”
Succes in Zweden
De ZiRA is in juni gelanceerd en heeft direct een opvallend, internationaal succes geboekt. Het Karolinska ziekenhuis uit het Zweedse Solna (Stockholm) stond voor de aanbesteding van een EPD en moest bepalen wat het de IT-leverancier wilde meegeven aan eisen. De Zweedse informatiespecialist stuitte toevallig op een ander model uit de ZiRA-toolkit: het bedrijfsfunctiemodel, dat – heel handig – een vertaalknop heeft.
Van der Stigchel: “Ondanks het steenkolenzweeds zagen de Zweden direct kans om dit toe te passen in hun eigen situatie en zijn ermee aan de slag gegaan. Er was laatst een delegatie bij ons op bezoek en die vertelde me dat ze heel tevreden zijn over het resultaat en de ZiRA-modellen vaker gaan inzetten.”
Met ZiRA kun je sneller starten en sneller grip krijgen op je informatievraag
Inzicht in zorgpaden
Verder bevat de ZiRA een model om een zorgproces nauwkeurig in kaart te brengen. Vernieuwingen beginnen vaak met de bestudering van een zorgproces, dat ingewikkeld in elkaar zit. Iedereen doet zijn best op zijn eigen onderdeel, maar slechts een enkeling heeft de helikoptervisie. Het ZiRA-procesmodel toont de basisstappen in een behandelproces en laat zien wat die betekenen voor een patiënt, van opname tot ontslag.
Meijboom (Nictiz): “Dit model is bijvoorbeeld gebruikt om de verschillende zorgpaden in kaart te brengen in geval van een tumor. De ernst daarvan bepaalt immers welk zorgpad gevolgd gaat worden. Wat betekenen die verschillende paden voor arts, patiënt en eventuele andere partijen, bijvoorbeeld wanneer aanvullende diagnostiek nodig is? Op basis daarvan kan ieder ziekenhuis voor zichzelf bepalen of er behoefte is aan aanpassingen.”
Implicaties waardegedreven zorg
Veel ziekenhuizen zijn bezig met het concept van waardegedreven zorg (value-based healthcare), met daarin de centrale vraag: wat wil de patiënt als uitkomst zien van de behandeling? Als iemand bijvoorbeeld borstkanker heeft, kun je denken aan de keuze voor een borstbesparende operatie dan wel volledige amputatie, wel of geen chemotherapie of bestraling. Het gaat om de impact en het resultaat van de behandeling voor de patiënt, en de kwaliteit van leven daarna.
Ook in deze actuele context kan de ZiRA een bijdrage leveren, vertelt Van der Stigchel. “We hebben binnen de ZiRA uitgewerkt wat het voor een ziekenhuis met zich meebrengt als het waardegedreven zorg als uitgangspunt neemt. Wat zou het kunnen betekenen voor de inrichting van de processen, voor de informatie, de applicaties en technische infrastructuur?” De ZiRA geeft inzicht in de consequenties van die keuze.
Speciaal voor bestuurders
De ZiRA bevat ook een businessmodel voor een ziekenhuis. Daarvoor hebben de samenstellers een voorbeeldziekenhuis opgevoerd dat dit model heeft ingevuld. Het geeft antwoord op de vraag hoe een ziekenhuis zich onderscheidend kan positioneren ten opzichte van andere ziekenhuizen. Bestuurders zullen dit ongetwijfeld interessant vinden, verwacht Van der Stigchel.
“We hebben een aantal waardeproposities omschreven: wat zijn nu de gangbare keuzes die een ziekenhuis kan maken en waarmee kan het zich onderscheiden van de concurrentie? Dit model toont alle aspecten waar je in dit kader aan kunt denken.” Het kan bovendien breder toegepast worden en is waardevol voor de profilering van afdelingen en projecten.
“We hebben een aantal waardeproposities omschreven: wat zijn nu de gangbare keuzes die een ziekenhuis kan maken en waarmee kan het zich onderscheiden van de concurrentie? Dit model toont alle aspecten waar je in dit kader aan kunt denken.” Het kan bovendien breder toegepast worden en is waardevol voor de profilering van afdelingen en projecten.
