Bij reguliere consumentenproducten is het onvoorstelbaar dat een product in de markt wordt gezet zonder gedegen marktonderzoek. De klant is tenslotte koning. Zonder marktonderzoek slaagt de businesscase bovendien vaak niet. Hoewel dit gezegde ook in de zorg geldt, wordt ‘patient included’ nog niet altijd voldoende toegepast bij de ontwikkeling van digitale zorgproducten. Terwijl het toch cruciaal is om gedegen onderzoek te doen naar voorkeuren van patiënten – de eindgebruikers van uw digitale zorgoplossing. Dit artikel gaat in op twee praktische methoden om hier invulling aan te geven.
Bij grote farmaceutische en medisch-technologische bedrijven is het toepassen van een zogeheten Health Technology Assessment (HTA, zie kader) de standaard. Bij veel kleinere leveranciers zijn zulke assessments minder gebruikelijk, ook al willen deze bedrijven én de zorginstellingen die hun producten aanschaffen, graag de toegevoegde waarde voor patiënten meenemen in (de verbetering van) hun oplossingen. Dit soort onderzoek wordt, in onze ervaring, vaak als arbeidsintensief en duur ervaren.
Kosten, effecten en baten
Uiteindelijk gaat het bij de overweging om een medische oplossing aan te schaffen om een aantal factoren: de kosten, medisch-inhoudelijke effecten (minder ligdagen, sneller herstel) en (non)financiële baten (verhoging van de kwaliteit van leven en continue verbetering van de kwaliteit van de geleverde zorg).
Elke vrouw die wel eens een mammografie heeft ondergaan, kan zich voorstellen hoe belangrijk het is dat bij deze ‘kosten/batenanalyse’ rekening wordt gehouden met de wensen en gemakken van patiënten. Toch is dit een stap die nog niet altijd binnen de standaard design-processen is opgenomen. Wanneer artsen of vakgroepen een beslissing moeten nemen over de aanschaf van een nieuw apparaat of medicijn, krijgen zij vaak financiële cijfers gepresenteerd, soms met een kosten effectiviteitsonderzoek van de fabrikant erbij. Maar de baten worden vaak onterecht niet of niet volledig meegenomen. Dat kan anders.
De redenen waarom de verbeteringen in kwaliteit en preferenties (voorkeuren) van patiënten niet zo vaak gemeten worden, zijn:
a) De spanning omtrent het definiëren van wat kwaliteit is en voor wie.
b) De subjectiviteit van preferenties.
In de zorg betekent gezondheidsrecht evenzeer ethiek als wetgeving. De ethische beslissing hoe kwaliteit gedefinieerd moet worden, de beslissing hoeveel extra kwaliteit mag kosten en hoe hoog preferenties gewaardeerd moeten worden: dit zijn ethisch vraagstukken voor iedereen die geïnteresseerd is in toegevoegde patiëntwaarden.
Wij hebben onlangs kortstondig onderzoek gedaan naar de praktische toepassing van wetenschappelijke methoden. Daarbij hebben we gekeken naar hoe kwaliteit van leven kan worden gedefinieerd en gekwantificeerd en hoe patiëntpreferenties gewaardeerd kunnen worden, zodat digitale oplossingen nog beter kunnen bijdragen aan de verbetering van kwaliteit van zorg.
Kwaliteit van leven
De eerste methode om kwaliteit van leven te meten, is het gebruik van een (internationaal) gevalideerde vragenlijst die verschillende dimensies van gezondheid meten.
De scores op dergelijke vragenlijsten geven een indruk van de kwaliteit van leven van het individu. Dit is een getal tussen de 0 (slechtst mogelijke kwaliteit van leven) en 1 (best mogelijke kwaliteit van leven). Deze scores worden gebruikt om QALY’s te berekenen (zie kader). Tien jaar in goede gezondheid kan bijvoorbeeld gelijk staan aan acht jaar leven met een bepaalde aandoening. Door de QALY’s en kosten van producten of diensten te vergelijken, krijgt u inzicht in welk product de meeste kwaliteit toevoegt tegen welke prijs.
Niet elke aandoening kan echter gemeten worden met een gestandaardiseerde vragenlijst. Een andere methode die hierbij uitkomst kan bieden, is Time Trade-Off. Respondenten krijgen de vraag zich een situatie voor te stellen waarin zij in een bepaalde gezondheidsstaat leven en tien resterende levensjaren hebben. Vervolgens wordt er gevraagd hoeveel jaar zij zouden willen opgeven om in perfecte gezondheid te leven. Dit wordt aangegeven met het aantal gewenste jaren in perfecte gezondheid. Is dit bijvoorbeeld acht jaar, dan is de kwaliteit van leven van de voorgestelde gezondheidsstaat 0,8.
Voorkeuren patiënten
Naast de kwaliteit van leven is er ook een methode om subjectieve patiëntvoorkeuren te kwantificeren. Daarmee kan worden aangegeven welke componenten van een digitale zorgoplossing waardeverhogend zijn. In de gezondheidszorg zien we dat steeds vaker gebruik wordt gemaakt van het ‘discreet keuze experiment’ (hierna: ‘DCE’), waarbij een (digitale) zorgoplossing wordt beschreven aan de hand van de kenmerken waaruit deze bestaat.1 De patiënt dient hierbij herhaaldelijk te kiezen tussen twee opties van een digitale zorgoplossing met steeds wisselende kenmerken.
Laten we eerst het begrip ‘preferenties’ (voorkeuren) van patiënten omschrijven. Deze verwijzen naar kwalitatieve of kwantitatieve uitingen van een relatieve wens ten aanzien van kenmerken die verschillen per (digitale) zorgoplossing. Preferenties zijn gebaseerd op eerdere ervaringen, kennis van het onderwerp en de persoonlijke waarden van de betrokken patiënt. Hoewel preferenties vaak erg persoonlijk zijn, kunnen er door het meenemen van een representatieve groep van (beoogde) gebruikers toch inzichten verworven worden over een grotere groep.
De afwegingen die patiënten herhaaldelijk maken, laten zien welke productkenmerken voor hen de meeste waarde opleveren. Dit is handig wanneer er bijvoorbeeld een applicatie ontwikkeld wordt, maar nog wordt getwijfeld over de precieze invulling van bepaalde kenmerken. Het geeft ook zorgaanbieders belangrijke stuurinformatie wanneer zij moeten kiezen tussen twee vergelijkbare (digitale) oplossingen.
Nut van resultaten
Dit artikel begon met de opmerking dat ook de eindgebruikers van digitale zorginnovaties als koning moeten worden behandeld. Zeker omdat uw klant eigenlijk geen klant wil zijn, maar hiertoe door fysiek of mentaal ongemak gedwongen is. Het is daarom extra belangrijk om te waarborgen dat financiële investeringen daadwerkelijk bijdragen aan de kwaliteit van leven, of aan continue verbetering van de kwaliteit van zorg. Dit kan door patiënten te betrekken bij de ontwikkeling. De investering in digitale zorgontwikkelingen kan immers maar één keer worden gedaan.
Niet alleen de financiële investering zou de aanschaf moeten bepalen, maar ook de (non)financiële. Met de eerdergenoemde methoden kunnen digitale zorginnovaties aantoonbaar en eenvoudig vergeleken worden op de waarde die zij daadwerkelijk toevoegen en de kosten die hier tegenover staan. Op een ethisch verantwoorde manier, binnen de kaders van de huidige gevalideerde methoden.
Zo krijgt u zekerheid dat het product dat u beoogt aan te schaffen of te ontwikkelen daadwerkelijk waardeverhogend is en goed aansluit op de behoefte van de doelgroep.
