Marjan bezoekt het Radboud Expertisecentrum voor Parkinson voor haar periodieke controle. Ze voelt zich beter dan jaren geleden. Dankzij een gepersonaliseerd behandelplan en regelmatige digitale begeleiding, heeft ze haar conditie beter onder controle. Dit is geen toeval. Prof Bas Bloem liep al jaren vooruit op de ontwikkelingen met ParkinsonNet. Hij werkt nu aan wat misschien wel het belangrijkste experiment is: multidisciplinaire zorg met uitkomstgerichte bekostiging, met aanpassingen in het vergoedingssysteem die de zorg in betere banen moet leiden. Helaas loopt de voortgang met de verzekeraars traag.
In een tijd waarin de gezondheidszorg wereldwijd onder druk staat door stijgende kosten, een groeiende zorgvraag en een tekort aan personeel, geeft Marjan’s ervaring een indruk van wat mogelijk is. Maar om dit op brede schaal te realiseren, moeten we het fundament van de zorg veranderen: de 'system incentives', de manier waarop zorg wordt vergoed.
Probleem met huidige systeem
Het Nederlandse zorgsysteem is gebaseerd op solidariteit, met verplichte verzekeringen en gereguleerde premies. Dit heeft bijgedragen aan een van de beste zorgsystemen ter wereld. Maar er zijn fundamentele uitdagingen. Veel zorg wordt vergoed via dbc’s (diagnose-behandelcombinaties), waarbij zorgverleners betaald worden per verleende dienst. Dit model stimuleert productie wat kan leiden tot overbehandeling, inefficiënties en een gebrek aan focus op wat er werkelijk toe doet: de uitkomsten voor patiënten.
Tegelijkertijd worden nieuwe technologieën zoals monitoring en behandeling op afstand, en AI-gebaseerde diagnostiek maar langzaam opgenomen in het vergoedingssysteem. Ook komt er steeds stringentere regulering, zeker op het gebied van privacy. Dit remt innovatie, terwijl juist de toepassing van deze technologieën de sleutel zijn tot betaalbare en efficiënte zorg.
Om de zorg toekomstbestendig te maken, is een transitie nodig naar waardegedreven zorg (value based health care), waar de patiënt en gezondheidsuitkomsten centraal staan. Dit betekent ook meer aandacht voor persoonlijke zorg, gebaseerd op gezondheidsrisico en -gedrag. Hoe we eten, drinken, slapen, bewegen en rusten heeft een enorme invloed op de uitkomsten, maar komt nauwelijks aan bod. In dit model draait het om het maximaliseren van waarde voor de persoon: betere gezondheidsuitkomsten tegen lagere kosten. Enkele pioniers laten al zien wat mogelijk is.
Op weg naar betere uitkomsten in Nijmegen
Hoewel de verzekeraars nog niet de wil hebben getoond om zich in te zetten voor waardegedreven zorg, zijn er toch een aantal goeie stappen gezet. Er is inmiddels structurele financiering van ParkinsonNet netwerkondersteuning, via de nieuwe ADZ regeling. ParkinsonNet ondersteunt de samenwerking met de eerste lijn en tussen disciplines, zoals neurologen, fysiotherapeuten en psychologen. Gezamenlijk worden behandelplannen ontwikkeld die afgestemd op de specifieke behoeften van de patiënt.
Onderzoek heeft aangetoond dat patiënten een hogere kwaliteit van leven ervaren, met minder hospitalisaties en een betere controle over hun symptomen. Zorgverleners kunnen meer voldoening halen uit hun werk doordat ze kunnen focussen op wat echt belangrijk is voor hun patiënten.
Leren van Martini-Klinik in Hamburg
Een ander inspirerend voorbeeld is de Martini-Klinik in Hamburg, een gespecialiseerde kliniek voor prostaatkanker. Hier draait alles om het meten en verbeteren van patiëntgerichte uitkomsten. In de woorden van de oprichter, Hartwig Huland: “Ons recept voor succes is geen geheim – integendeel. Sinds de oprichting van onze kliniek volgen we het basisprincipe van het optimaliseren van kwaliteitsresultaten en blijven we er sterk van overtuigd dat dit overkoepelende doel de leidraad zou moeten zijn voor het handelen van elke medische instelling.”
De behandelingen voor prostaatkanker moeten een balans bieden tussen klinische resultaten (zoals overleving en recidiefvrije tijd), functionele resultaten (continentie en seksuele functie), patiëntgerichte meetpunten (kwaliteit van leven en tevredenheid) en kosten.
Door deze focus heeft de Martini-Klinik uitzonderlijke resultaten bereikt. Het percentage patiënten dat volledig continent blijft na een operatie ligt ver boven het gemiddelde, en complicaties zijn significant lager. Deze aanpak heeft niet alleen geleid tot betere zorg, maar ook tot lagere kosten per patiënt, doordat complicaties worden voorkomen.
Monitoren op afstand in Leiden
Leiden UMC heeft de afgelopen jaren veel ervaringen opgedaan met het ondersteunen op afstand van meer dan 8.000 patiënten, die gebruik maken van online meetapparatuur en digitale consulten (The Box) voor ruim 30 verschillende zorgpaden in de eerste, tweede en derde lijn.
Volgens Prof Douwe Atsma is door vroegtijdige signalering onder andere het aantal complicaties verminderd, het aantal consulten afgenomen en hebben patiënten lagere bloeddrukken, gewicht- en cholesterolwaarden. Ook zijn patiënten en mantelzorgers beter in staat zelfstandig gezondere keuzes te maken bij hun leefstijl door gepersonaliseerde educatie. LUMC-brede centralisatie van evaluatie van meetgegevens zorgt voor efficiëntere zorg met ontlasting van zorgverleners. In de volgende fase worden klinische zorgpaden gecombineerd met gezondheidsgedrag coaching, gebruikmakend van het platform van AncoraHealth. Gezondheidsgedrag heeft een duidelijke impact op uitkomsten.
Technologie als aanjager
Technologie speelt een cruciale rol in het realiseren van dit zorg. Marjan’s behandelplan in Nijmegen is, net als in Leiden, gebaseerd op een gedetailleerd patiëntprofiel, dat onder andere gegevens verzameld via wearables die haar bewegingen en slaap monitoren. Deze gegevens worden geanalyseerd door AI-algoritmen om haar symptomen beter te begrijpen en haar zorgteam te waarschuwen bij afwijkingen.
In veel landen is zorg op afstand inmiddels geaccepteerd. Virtuele consulten verminderen de druk op ziekenhuizen, maken efficiënter gebruik van beschikbare capaciteit en maken zorg toegankelijker voor patiënten in afgelegen gebieden. Monitoring op afstand en AI-diagnostiek verminderen bovendien de behoefte aan fysieke afspraken, waardoor zorgverleners meer tijd hebben voor patiënten die het echt nodig hebben.
Virtuele in plaats van fysieke verwijzingen voor zorgpaden in dermatologie en cardiologie kunnen vijfmaal zo snel en tegen veel lagere kosten geleverd worden door gebruik te maken van een pool van online beschikbare specialisten en paramedici.
Volgens Prof Leonard Witkamp, oprichter van Ksyos, werkt dit al jaren prima, met voldoende bewijs dat de kwaliteit hoger, kosten lager en response naar de patiënt veel sneller zijn. Ksyos slogan is: “het (virtuele) ziekenhuis zonder wachtrijen”. Het enige wat de groei tegenhoudt zijn de vergoeding-plafonds!
Uitdagingen van verandering
De voordelen van waardegedreven zorg en technologie zijn duidelijk zijn. Toch zijn er ook uitdagingen. Het aanpassen van het vergoedingssysteem vraagt om een cultuuromslag. Zorgverleners moeten leren samenwerken in een ecosysteem met multidisciplinaire teams. Technologie zal in toenemende mate een rol spelen. Tegelijkertijd moeten beleidsmakers en verzekeraars meer uitkomst-gericht en flexibel worden in hoe zij zorg inkopen en vergoeden.
Een belangrijk obstakel is de behoefte aan betrouwbare en uniforme data. Het meten van uitkomsten vereist een robuuste digitale infrastructuur en gestandaardiseerde meetmethoden. Het werk van organisaties zoals Zorginstituut Nederland en ICHOM maakt voortgang, maar verdere investeringen zijn noodzakelijk.
Hoe kan Nederland dit realiseren?
Om waardegedreven zorg en technologie op brede schaal te implementeren, zijn strategische stappen nodig:
- Experimenteer met harde commitment tot opschalen indien succesvol. Gebruik de ervaringen uit Nijmegen, Hamburg en Leiden om programma’s te starten in andere regio’s.
- Pas het vergoedingssysteem aan. Maak uitkomstenmeting verplicht en introduceer uitkomstgerichte bekostiging en gebundelde betalingen, waarbij zorgverleners worden beloond voor samenwerking en resultaten in plaats van productie.
- Investeer in technologie, specifiek in dataplatforms en AI. Neem dataverzameling, inclusief uitkomstenrapportage, digitale zorg en thuismonitoring op als standaard onderdeel van het vergoedingssysteem. Verhef FHIR tot de standaard, en eis interoperabele systemen die gegevensuitwisseling tussen zorgaanbieders faciliteren.
- Ondersteun zorgverleners: investeer in training om zorgverleners voor te bereiden op nieuwe zorgmodellen en technologieën.
- Stimuleer preventieve zorg: beloon interventies die ziekte voorkomen, zoals leefstijlprogramma’s en vroegtijdige diagnostiek via AI. LUMC en AncoraHealth hebben aangetoond dat een combinatie van klinische en gedragstherapieën als onder van remote patiënt monitoring tot veel betere uitkomsten leidt voor diabetes en hartfalen patiënten.
Blik op de toekomst
Stel je een zorgsysteem voor waarin patiënten altijd de zorg krijgen die ze nodig hebben, wanneer ze die nodig hebben, zowel preventief als acuut. Een systeem waarin technologie niet alleen de efficiëntie verhoogt, maar ook de levenskwaliteit van patiënten verbetert. Waarin zorgverleners samenwerken om waarde te creëren, en financiële prikkels zijn afgestemd op de beste uitkomsten voor patiënten.
Door de lessen van succesvolle voorbeelden zoals het Radboud Expertisecentrum voor Parkinson en de Martini-Klinik in Hamburg, Remote Patient Monitoring van LUMC te combineren met de kracht van technologie, kan de weg ingeslagen worden naar betaalbare, patiëntgerichte zorg. Wat nu nodig is, is de moed om het systeem aan te passen aan de behoeften van vandaag – en morgen.
Met deze aanpak kan Nederland niet alleen de zorg betaalbaar houden, maar ook een leidende rol spelen in nieuwe zorgmodellen.
Innovatieleider Jeroen Tas heeft heel veel ervaring op dit gebiedt en is mede daarom spreker tijdens de ICT&health World Conference op 28-30 januari 2025 in Maastricht. Tas geeft zowel een rake keynote en verzorgt ook diverse bijzondere breakout sessies. Mis het niet.
