"De crisis in de gezondheidszorg in Europa gaat gepaard met ongekende vermoeidheid onder zorgprofessionals, wat de veiligheid van patiënten en de kwaliteit van de zorg bedreigt. Toch verloopt de invoering van technologieën die deze situatie mogelijk kunnen verbeteren frustrerend traag", aldus Mirka Cikkelova, secretaris-generaal van de European Patient Safety Foundation EUPSF. Wat gaat er mis bij het repareren van het zorgstelsel met behulp van digitalisering?
Hoe werd u de pleitbezorger voor patiëntveiligheid?
Die route leidde via verschillende ervaringen bij EuroChild, het Europees Parlement en uiteindelijk de European Society of Anesthesiology and Intensive Care (ESAIC), waar ik verantwoordelijk was voor het coördineren van de organisatie van conferenties en het beheren van de wetenschappelijke programma's. Zo werd ik me bewust van patiëntveiligheid en ontmoette ik veel verschillende, betrokken zorgprofessionals die ernaar streefden verandering teweeg te brengen. Ik zag echter ook de impact op hun eigen welzijn en veiligheid.
Ik kom uit Slowakije en heb daar nog steeds veel contacten, dus ik ken veel gevallen van vertraagde behandelingen, onjuiste diagnoses en helaas vermijdbare sterfgevallen. Ik woon al jaren in België, een land waar de betrokkenheid van patiënten en familie en de veiligheidsmaatregelen robuuster zijn. Ik heb het gevoel dat mijn familie en ik hier veiliger zijn als patiënten. Hoewel er altijd ruimte is voor verbetering, worden tal van noodzakelijke patiëntveiligheidsmaatregelen over het algemeen beter geïmplementeerd, zoals een goede identificatie van patiënten, follow-up na ontslag, screenings en preventieprogramma's.
Mijn passie voor patiëntveiligheid komt voort uit dit contrast en mijn verlangen om complexiteit te omarmen, de motivaties en het gedrag van mensen te begrijpen, anders te denken en werk van hoge kwaliteit te leveren. Ik ben opgegroeid als leider bij de scouting en streef er nog steeds naar om te leven volgens een eenvoudig principe: "Probeer deze wereld een beetje beter achter te laten dan je hem hebt aangetroffen."
Vertraagde behandelingen, onjuiste diagnoses, vermijdbare sterfgevallen - loopt de veiligheid van patiënten in de huidige geneeskunde gevaar?
Het is geen geheim dat zorgstelsels in heel Europa met meerdere crises en uitdagingen te maken hebben. Schade aan patiënten is een urgent probleem voor de volksgezondheid en patiëntveiligheid is een uitdaging waar heel Europa mee te maken heeft. Het is alarmerend dat 1 op de 10 patiënten schade ondervindt tijdens het ontvangen van diensten in een ziekenhuis. Naar schatting raken maar liefst 4 op de 10 patiënten geschaad tijdens het ontvangen van zorg in primaire- en poliklinische settings in OESO-landen. Meer dan de helft van deze gevallen van patiëntschade is te voorkomen.
Deze cijfers zijn al een tijdje zorgwekkend. Toch verhogen twee nieuwe factoren de risico's voor patiënten: een tekort aan zorgpersoneel, met name verpleegkundigen, dat door de COVID-19-pandemie is verergerd, en de groeiende vraag naar zorg vanwege een vergrijzende bevolking en de toenemende last van chronische ziekten.
Laten we het hebben over het tekort aan zorgpersoneel. Vanwege de demografie en de toenemende prevalentie van niet-overdraagbare ziekten neemt de vraag naar gezondheidszorgdiensten toe, terwijl het aantal zorgprofessionals beperkt is. Hoe kunnen we in deze situatie veilige, betaalbare en toegankelijke gezondheidszorgdiensten veiligstellen?
Allereerst moeten we erkennen dat dit geen eenvoudige taak is. De complexiteit van de zorgverlening neemt toe door verschillende factoren, waaronder een groot aantal belanghebbenden, het gebruik van technologie en de versnippering van de zorg. Daarom moeten we deze complexiteit koppelen aan een genuanceerde aanpak, waarbij we rekening houden met en inzicht hebben in de specifieke contexten en behoeften van verschillende belanghebbenden in de zorgverlening, zoals zorgprofessionals, ziekenhuismanagers, patiënten, de life sciences-industrie en verzekeringsmaatschappijen. Nadat we hun contexten en behoeften zorgvuldig hebben overwogen, moeten we convergentie nastreven en verbindingen herstellen door gedeelde belangen te identificeren.
Zo pakken we het werk bij de European Patient Safety Foundation aan: door vertegenwoordigers van alle belanghebbenden aan tafel te brengen, hun contexten, problemen en motivaties te bespreken en te begrijpen. Uit ons overzicht van de prioriteiten van verschillende belanghebbenden in de gezondheidszorg blijkt dat één gemeenschappelijke drijfveer de acties van al onze leden en partners op één lijn brengt: de verbetering van de veiligheid en resultaten van patiënten. Daarom zijn we ervan overtuigd dat veilige, betaalbare en toegankelijke gezondheidszorgdiensten mogelijk zijn als we de veiligheid van patiënten en het welzijn en de veiligheid van zorgprofessionals als leidende principes accepteren.
De EUPSF beweert dat benaderingen om de veiligheid van patiënten te verbeteren de complexiteit van zorgsystemen en de onderlinge afhankelijkheden tussen processen, technologieën en de menselijke factor moeten omarmen, en moeten streven naar een blijvende positieve impact. Welke rol spelen nieuwe technologieën in dit opzicht?
De afgelopen jaren is het potentieel van technologie om zorgsystemen te transformeren steeds onmiskenbaarder geworden, vooral vanuit het perspectief van de patiënt. Telegeneeskunde en monitoring op afstand kunnen bijvoorbeeld helpen bij het beheren van chronische of postoperatieve aandoeningen, terwijl kunstmatige intelligentie (AI) en big data kunnen helpen bij het voorspellen van risico's en het personaliseren van behandelingen. Virtual reality brillen kunnen de training van zorgprofessionals in chirurgische en spoedprocedures verbeteren, en medicatiebeheersystemen kunnen het veilige gebruik van medicatie in elke fase garanderen, van voorschrijven tot toediening.
Hoewel het cruciaal is om waakzaam te blijven bij het evalueren en valideren van deze technologieën die als doel hebben de veiligheid en resultaten van patiënten te verbeteren, zijn de vooruitgang en het potentieel zo groot dat men zich terecht kan afvragen of het juist onveilig of onethisch is wanneer sommige van deze technologische oplossingen niet geïmplementeerd worden. Ondanks veel beloften zien we echter nog steeds weinig tastbare resultaten: waarom blijft meer dan 1 op de 10 patiënten schade ondervinden tijdens de zorg, terwijl ongeveer 50% van de veiligheidsverzuimen te voorkomen zijn?
Het leiden van verandering in een dergelijke omgeving is gevoelig en moet dienovereenkomstig worden aangepakt. Tegelijkertijd is het ook een uitstekende kans om taken, processen en de rollen van individuele belanghebbenden opnieuw vorm te geven.
Technologieën zoals elektronische patiëntendossiers, die toegang geven tot patiëntgegevens, hebben bijgedragen aan betere patiëntresultaten en, paradoxaal genoeg, aan burn-outs van zorgprofessionals. Artsen worden overbelast met administratief werk. Hoe kunnen we dit oplossen?
Er zijn veel bestaande technologieën die potentieel tijd kunnen besparen en de last van administratief werk voor zorgmedewerkers kunnen verminderen. De acceptatie en implementatie van deze technologieën is echter erg traag.
Een van de redenen is de verouderde IT-infrastructuur in ziekenhuizen, die vaak niet compatibel is met deze technologieën. De tijd die verloren gaat door het gebruik van inefficiënte technologieën, zoals faxen, beperkt ook de beschikbaarheid van zorgprofessionals om nieuwe technologieën te implementeren die de situatie zouden kunnen verbeteren. Nu veel zorginstellingen te maken hebben met personeelstekorten, is er geen tijd meer om te investeren in dergelijke taken. Het is een vicieuze cirkel, vooral omdat de implementatie van nieuwe technologieën vereist dat hele IT-systemen en -processen in ziekenhuizen opnieuw worden opgebouwd, wat aanzienlijke investeringen in tijd en middelen vereist.
We kunnen dit probleem alleen aanpakken door samenwerking, het delen van kennis en middelen en het vermijden van het herhaaldelijk opnieuw oplossen van dezelfde problemen in elk ziekenhuis of land.
Over welke technologie bent u het meest enthousiast?
Het gaat niet om mijn perspectief: ik geloof dat zorgprofessionals het beste in staat zijn om te identificeren welke technologieën aansluiten bij de prioriteiten voor patiëntveiligheid in hun specifieke omgeving. Ze zouden betrokken moeten worden bij discussies over de potentiële efficiëntiewinsten die gepaard gaan met nieuwe technologieën en hoe de tijd die technologie vrijmaakt, zal worden gebruikt. We moeten naar hen luisteren, vooral omdat hun welzijn cruciaal is voor het waarborgen van de veiligheid van de patiënt.
Recente onderzoeken, zoals die van The Health Foundation, benadrukken hoe vrijgemaakte tijd door technologie op verschillende manieren kan worden gebruikt, naast het verhogen van de zorgvolumes. Dit zou kunnen inhouden dat de kwaliteit van patiëntconsultaties wordt verbeterd, dat er meer tijd is voor kritisch denken of dat er bredere professionele activiteiten worden ondernomen, zoals training, onderzoek en kwaliteitsverbetering.
We mogen ook de betrokkenheid van de patiënt bij dit proces niet vergeten, aangezien de verwachte uitkomst sterk afhankelijk zal zijn van hun vermogen om actief deel te nemen aan hun eigen zorg. Hun betrokkenheid is ook cruciaal om de oplossing zo optimaal mogelijk te configureren, deze aan te passen aan verschillende patiëntprofielen en problemen aan te pakken zoals data-privacy en -kwaliteit, digitale geletterdheid, beveiliging en gebrek aan vertrouwen.
Een van de campagnes van de EUPSF richt zich op het bestrijden van vermoeidheid. Hoe groot is het probleem van vermoeidheid onder zorgprofessionals?
Vermoeidheid beïnvloedt het welzijn en de veiligheid van zorgprofessionals met grotere intensiteit en op grotere schaal dan ooit tevoren. Dit leidt tot ongekende niveaus van burn-out, psychische problemen en mensen die het beroep de rug toekeren, wat de continuïteit en kwaliteit van de zorg in Europa in gevaar brengt. Laten we eerlijk zijn: vermoeidheid is slechts een van de symptomen van een diepe crisis. De werkomstandigheden zijn steeds moeilijker geworden. De grenzen van wat menselijkerwijs redelijk is om van zorgmedewerkers te verwachten, zijn overschreden. En de COVID-19-pandemie heeft de zaken alleen maar erger gemaakt! We maken ons allemaal zorgen.
Vermoeidheid is niet alleen een fysieke last; het heeft invloed op het dagelijkse professionele en persoonlijke leven van zorgprofessionals, tast hun moraal aan en brengt hun leven en dat van hun patiënten in gevaar. Op de lange termijn kan vermoeidheid leiden tot burn-out en psychische problemen, die ongekende niveaus hebben bereikt in de Europese gezondheidszorg.
Artsen die een burn-out ervaren, zijn twee keer zo vaak betrokken bij incidenten met patiëntveiligheid, tonen weinig professionaliteit en krijgen twee keer zo vaak lage tevredenheidscores van patiënten. Het meest voor de hand liggende gevaar heeft betrekking op de patiënten, maar vermoeidheid kan ook leiden tot ongelukken op weg naar huis wanneer ze het risico lopen in slaap te vallen achter het stuur.
Zoals Dr. Hans Henri P. Kluge, WHO Regionaal Directeur voor Europa, stelde: "De crisis in de gezondheidszorg in Europa is niet langer een dreigende bedreiging - het is hier en nu. Zorgverleners en werknemers in onze regio schreeuwen om hulp en steun."
Samen met alle supporters van onze gezamenlijke campagne zijn we ervan overtuigd dat er geen verbetering en veerkracht kan worden bereikt voor de gezondheidszorg in Europa als we niet beginnen met het aanpakken van de basisbehoeften van professionals in de gezondheidszorg, zowel fysiek als psychologisch, en het verbeteren van hun welzijn en veiligheid.
De zogenaamde ‘ijzeren driehoek’ van de gezondheidszorg bestaat uit kosten, toegang en kwaliteit. Afwegingen zijn noodzakelijk, wat betekent dat wanneer we een of twee elementen verbeteren, het derde element zal worden beïnvloed. Als we de kwaliteit en toegang willen maximaliseren, zullen de kosten ook stijgen. Is er een kant-en-klare oplossing voor dit probleem?
De oplossing is simpel maar niet aantrekkelijk in onze huidige maatschappij: we moeten stoppen met ons te richten op kortetermijn denken en te geloven dat er een snelle oplossing is voor complexe problemen. Veel bestaande onderzoeken suggereren dat consistente investeringen in kwaliteit, patiëntveiligheid en preventie kunnen leiden tot aanzienlijke kostenbesparingen, met name door het elimineren van veel vermijdbare fouten, heropnames, infecties, etc.
We weten precies wat er moet gebeuren. Het gaat alleen in tegen de kern van onze maatschappij van onmiddellijkheid en de markt die in realtime aan al onze behoeften voldoet.
De meeste zorgstelsels zijn gebouwd op het betalen voor de hoeveelheid geleverde gezondheidsdiensten, niet voor de resultaten en kwaliteit. Is het mogelijk om de veiligheid van de patiënt in zo'n omgeving te maximaliseren, of moeten we ernaar streven om de werking van onze zorgstelsels te veranderen?
In deze tijden van meerdere crises stelt elk project of werk dat de bestaande manier van werken niet in twijfel trekt of streeft naar een verandering in processen het probleem alleen maar uit of maakt het mogelijk zelfs erger.
We moeten de kansen die nieuwe technologieën en innovaties bieden gebruiken om zorgstelsels opnieuw uit te vinden. Ondertussen heeft het gebrek aan kwaliteit invloed op de gezondheid van de samenleving als geheel en brengt het enorme kosten met zich mee.
Hoe ziet u de toekomst van de gezondheidszorg voor zich?
Ik heb geen glazen bol en ik denk niet dat de toekomst van de gezondheidszorg al is geschreven. Die zal door ons als samenleving worden vormgegeven. Ik hoop dat we collectief de wijsheid hebben om te onthouden dat gezondheid intrinsiek verbonden is met de kwaliteit van onze omgeving en leefomstandigheden. En dat we onze acties niet laten leiden door persoonlijke belangen, maar door het doel om ons gedeelde welzijn te verbeteren. De focus moet altijd liggen op het algemeen belang: gezondheid.
Wat betreft digitale innovatie moeten we waakzaam blijven bij het evalueren en valideren van nieuwe technologieën met het oog op het verbeteren van de veiligheid en resultaten van patiënten. We mogen nooit vergeten dat technologieën slechts hulpmiddelen zijn die op een manier moeten worden ontworpen, geïmplementeerd en gebruikt die zorgprofessionals echt ondersteunt bij het leveren van betere en veiligere zorg aan hun patiënten.
