In High Reliability Organizations (HRO's) worden fouten vroegtijdig herkend om te voorkomen dat ze escaleren tot ernstige incidenten die de veiligheid van de patiënt in gevaar brengen. HRO's bevorderen transparantie en teamwerk en maken tegelijkertijd effectief gebruik van digitale technologieën. Het is een cultuur waarin leiders zowel ondersteunend als veeleisend zijn.
Mensen maken fouten. Maar dat is niet het grootste probleem
Medische fouten kunnen het gevolg zijn van gebrek aan kennis, vermoeidheid, stress of vooroordelen. Ze blijven vaak onopgemerkt, vooral wanneer beslissingen individueel worden genomen. Ze kunnen ook over het hoofd worden gezien of worden genegeerd en ‘in de doofpot gestopt worden’. Hoe een zorginstelling omgaat met medische fouten hangt af van de organisatiecultuur - de waarden, overtuigingen, houdingen en het leiderschap.
De statistieken zijn alarmerend: Eén op de tien patiënten loopt schade op tijdens hun verblijf in het ziekenhuis en diagnostische fouten worden geschat op ongeveer 11 procent. Ook al zijn de meeste fouten te voorkomen, ze komen toch steeds weer voor omdat diagnoses nog te vaak gebaseerd zijn op intuïtie in plaats van op data, of omdat behandelplannen achterhaalde protocollen volgen en medisch personeel beslissingen neemt op basis van hun ervaring in plaats van samen te werken in teams.
HRO's proberen hier verandering in te brengen door een cultuur te bevorderen die transparantie en psychologische veiligheid stimuleert en tegelijkertijd technologieën toe te passen die worden vertrouwd en correct worden gebruikt.
HRO's durven het probleem onder ogen te zien
Het concept van HRO’s werd oorspronkelijk ontwikkeld in industrieën zoals kernenergie en commerciële luchtvaart, waar zelfs kleine fouten catastrofale gevolgen kunnen hebben. Fouten moeten zo vroeg mogelijk worden opgemerkt - er is geen plaats voor egoïstische besluitvorming of blinde vlekken in de communicatie. Wat het belangrijkst is, is de bereidheid om fouten te accepteren, empathie, samenwerking tussen teams en naadloze toegang tot gegevens.
Door een cultuur van collectieve mindfulness te ontwikkelen, ervaren HRO's minder ongelukken of schade dan verwacht, ondanks de inherente risico's van hun activiteiten. Teamleden worden aangemoedigd om kleine problemen of onveilige omstandigheden op te sporen en te melden voordat ze uitgroeien tot grote problemen. Zorgprofessionals hebben toegang tot technologieën om procedures, diagnoses en therapieën dubbel te controleren, terwijl AI-systemen worden toegepast om inefficiënties, knelpunten en verstoringen in de zorgverlening te melden of trends in patiëntgegevens te markeren die mensen over het hoofd zouden kunnen zien.
De cultuur van een HRO is gebaseerd op vijf basisprincipes: gevoeligheid voor operaties, terughoudendheid om te vereenvoudigen, bezorgdheid om mislukkingen, respect voor expertise en veerkracht. Met zo'n strategische benadering kunnen HRO's complexe situaties aan, fouten in een zeer vroeg stadium opsporen wanneer ze nog geen schade veroorzaken, leren van fouten en evidence-based medische praktijken versterken.
Veiligheid vereist de juiste middelen en teamwerk
Het bouwen van een veilige, betrouwbare en effectieve gezondheidszorgorganisatie begint met het zorgen voor de juiste middelen, het ontwerpen van naadloze workflows en het geven van prioriteit aan leiderschap dat een open cultuur ondersteunt en leren versnelt. Er zijn veel benaderingen om organisatorische uitmuntendheid te bereiken, van design thinking tools die patiënttrajecten afstemmen op interne procedures tot slanke gezondheidszorg.
Een eerste vereiste is het creëren van een werkomgeving die fouten ‘standaard’ minimaliseert. Dit betekent dat de juiste workflows moeten worden versterkt met informatienetwerken om een naadloze gegevensstroom en monitoring mogelijk te maken. De volgende stap is het bevorderen van een ondersteunende werkcultuur die wordt versterkt door drie pijlers:
- Verantwoordelijkheid. Wederzijdse verantwoordelijkheid binnen een team verbetert de kwaliteit van de zorg en de prestaties. Werknemers hebben de ruimte nodig om zelfstandig beslissingen te nemen, maar ze moeten ook de verwachtingen van leiders begrijpen en richtlijnen accepteren. In HRO's gaat verantwoording niet alleen over het volgen van normen, maar ook over transparantie. Kleine problemen moeten individueel worden opgelost om overbelasting door rapportage te voorkomen. Tegelijkertijd moeten complexere problemen in teams worden aangepakt - inclusief samenwerking met technologie - om vooringenomenheid te voorkomen en mechanismen voor dubbele controle te creëren.
- Teamwerk en communicatie. Goede teams presteren goed wanneer elk lid zich verantwoordelijk voelt en deel uitmaakt van de collectieve patiëntveiligheidsintelligentie. Dit vereist een ‘ego-vrije’ cultuur, duidelijke rapportagenormen, procedures en informatiesystemen die de toegang tot gegevens vergemakkelijken en informatiestromen binnen de organisatie stroomlijnen.
- Psychologische veiligheid. Personeelsleden moeten zich veilig voelen als ze problemen waarvan ze getuige zijn melden, zelfs als ze lager in de hiërarchie van de organisatie zitten. Dit is vooral relevant voor artsen in opleiding die kunnen aarzelen om beslissingen van senior collega's in twijfel te trekken. Leidinggevenden moeten structuren opzetten waarin - ondanks de noodzakelijke hiërarchieën in elk ziekenhuis of kliniek - iedereen zich even verantwoordelijk voelt voor zowel individuele als teamprestaties.
HRO's worden gekenmerkt door organisatorische empathie, waarbij patiëntgerichtheid en patiëntveiligheid echt worden gecultiveerd. Wanneer deze waarden de kern vormen van de dagelijkse praktijk, is veiligheid een natuurlijk gevolg. De juiste cultuur moet worden aangevuld met een leersysteem dat verbetering en meting (evaluatie van zorgkwaliteit, rapportagemechanismen), continu leren (cursussen) en transparantie omvat.
Alleen technologie die gebruikt wordt, kan de patiëntveiligheid bevorderen
Patiëntveiligheid - de kern van de HRO-benadering - is afhankelijk van solide communicatienetwerken om ervoor te zorgen dat informatie de patiënt volgt. Artsen moeten eerdere diagnoses en medicatie kunnen controleren in elektronische patiëntendossiers en toegang hebben tot beslissingsondersteunende tools.
Ze moeten worden uitgerust met technologie die processen en de gezondheid van patiënten bewaakt, maar ze hebben ook de verplichting om de technologie op verantwoorde wijze te gebruiken. Dit betekent dat ze grondige aantekeningen moeten maken in het EPD om alle relevante gegevens vast te leggen en zo de waarde van de gegevens te maximaliseren. Professionals in de gezondheidszorg moeten de macht hebben om veranderingen te initiëren. Als zij de ratio zien voor een nieuw AI-gebaseerd systeem om sepsisrisico's te rapporteren of voorspellende analysetools om de gezondheidsmonitoring van een patiënt met een chronische ziekte te verbeteren, moet hun mening in overweging worden genomen bij het updaten van de IT-omgeving.
Toch is technologie alleen niet genoeg als het niet wordt gezien als een hulpmiddel om patiëntveiligheid te bereiken, een vertrouwde assistent. Bijvoorbeeld in een onderzoek uit 2024 naar de invloed van AI op diagnostisch redeneren (Influence of a Large Language Model on Diagnostic Reasoning: A Randomized Clinical Vignette Study) werden artsen in twee groepen verdeeld: de ene stelde zelfstandig diagnoses en de andere gebruikte GPT-4 als ondersteuning. Hoewel GPT-4 beter presteerde dan artsen wat betreft de nauwkeurigheid van diagnoses, liet de groep met toegang tot AI een minimale verbetering zien. Een deel van de reden was dat artsen terughoudend waren om de suggesties van AI te vertrouwen, naast factoren als een gebrek aan digitale geletterdheid en administratieve lasten.
Dit toont aan dat HRO's meer moeten doen dan nieuwe technologie implementeren - ze moeten ervoor zorgen dat de digitale hulpmiddelen effectief worden gebruikt. Dit gaat weer terug naar de kernwaarden van HRO's die gericht zijn op een verschuiving van individualisme naar teamwerk, waarbij vertrouwen en samenwerking prioriteit krijgen boven het werken in informatiesilo's.
HRO's hebben leiderschap nodig dat een veiligheidscultuur bevordert, voortdurend werkstromen verbetert, investeert in de opleiding van personeel en prioriteit geeft aan data gestuurde besluitvorming. Dit houdt in dat er duidelijke prioriteiten moeten worden gesteld, dat er een open dialoog moet worden gevoerd met zorgprofessionals en dat paternalisme, waarvoor geen plaats is in de moderne geneeskunde, moet worden losgelaten.
