Als twee of meer verschillende medicijnen tegen depressie niet werken, is magnetische hersenstimulatie vaak effectiever dan een derde of vierde medicijnswitch. Dat blijkt uit een onderzoek van het Radboudumc en partners dat is gepubliceerd in het American Journal of Psychiatry. Onlangs heeft rTMS ook officieel een plaats gekregen in de vernieuwde Nederlands behandelrichtlijn voor depressie.
Wereldwijd kampen bijna 300 miljoen mensen met een ernstige depressie. Hoewel twee derde van deze patiënten goed reageert op een combinatie van medicatie en psychotherapie, zijn er ook veel patiënten die geen baat hebben bij antidepressiva. Bovendien wordt de kans dat een medicijn gaat werken, bij elke medicatiewissel kleiner.
Daarom onderzocht Iris Dalhuisen samen met psychiaters Indira Tendolkar en Philip van Eijndhoven van het Radboudumc of magnetische hersenstimulatie (rTMS, Repetitieve Transcraniële Magnetische Stimulatie) een goed alternatief kan zijn. Ze vergeleken het effect van een derde of vierde medicijnwissel met het effect van rTMS bij therapieresistente patiënten.
De rTMS-behandeling
Bij rTMS wordt het hersengebied net boven de slaap dat betrokken is bij emoties en cognitieve controle behandeld met een magneet. Het is bekend dat dit hersengebied een rol speelt bij depressie. Doel van de rTMS-behandeling is het positief beïnvloeden van de hersenactiviteit in dat gebied. Het Elisabeth-TweeSteden Ziekenhuis (ETZ) was twee jaar geleden een van de eerste ziekenhuizen die deze relatief nieuwe behandeling aanbood aan mensen met een depressie.
rTMS is een poliklinische behandeling van 8 weken. Patiënten krijgen in totaal 25 behandelingen van ongeveer een half uur, te beginnen met vier keer per week. Na 8 weken is dat nog twee keer per week. De behandeling wordt in Nederland sinds 2017 vergoed voor de behandeling van ernstige depressies. Tot voor kort was echter nog niet bekend of de behandeling meer of minder effectief was dan het gebruik van een derde of vierde antidepressivum. Daardoor werd de behandeling soms redelijk snel gebruikt, maar vaak ook helemaal niet.
Dalhuisen: “In ons onderzoek hebben we nu aangetoond dat rTMS bij therapieresistente depressie veel effectiever is dan de gebruikelijke medicatieswitch. Minder dan 15% van de therapieresistente patiënten heeft baat bij een derde of vierde medicijnwissel. rTMS helpt maar liefst 40% van deze patiënten. Ook het aantal patiënten bij wie de depressie helemaal verdwijnt, is groter bij rTMS dan bij een nieuwe medicatiewissel.”
Vernieuwde behandelrichtlijn
De resultaten van het onderzoek sluiten aan bij de onlangs vernieuwde Nederlandse richtlijn voor de behandeling van depressie, waarin rTMS nu officieel een plaats gekregen. Daarmee is de gereedschapskist om depressie aan te pakken weer iets verder gevuld. Op termijn volgen mogelijk nog andere nieuwe behandelingen. Zo wordt er momenteel onderzoek gedaan naar het gebruik van esketamine, een anestheticum, als mogelijke behandeling.
Dalhuisen: “De afdeling psychiatrie van het Radboudumc is een van de instellingen die daar nu onderzoek naar doen. En vrij recent wordt ook naar de effecten van psilocybine (een hallucinogeen) gekeken. Maar vanwege de positieve resultaten uit ons onderzoek is het nu ook belangrijk om via voorlichting en scholing een verantwoord gebruik van rTMS voor patiënten beschikbaar te maken. Dit wordt onder andere gepropageerd door de Stichting Hersenstimulatie.”
