Met een nieuwe bloedtest die is ontwikkeld door onderzoekers van het Radboudumc en het Erasmus MC kan een jaar eerder worden ontdekt dat multipel myeloom, een vorm van bloedkanker, is teruggekeerd. De nieuwe bloedtest is duizend keer gevoeliger dan de huidige standaard bloedtest. Op welke manier de test kan worden ingezet in de klinische praktijk, moet nog verder worden onderzocht.
Multipel myeloom, ook wel de ziekte van Kahler genoemd, is een vorm van bloedkanker die ontstaat in het beenmerg. Bij deze ziekte begint een bepaald type witte bloedcel, de plasmacel, zich ongeremd te delen. In Nederland krijgen ongeveer 1300 mensen per jaar deze ziekte. De helft van de patiënten reageert zo goed op behandeling dat de ziekte daarna niet meer te meten is in het bloed. De ziekte komt echter wel bijna altijd terug.
Op dit moment wordt standaard een beenmergbiopsie gedaan om te bepalen of de ziekte terug is. Deze ingrijpende procedure kan echter niet regelmatig worden uitgevoerd en is bovendien niet 100% betrouwbaar, omdat de ziekte niet overal in het beenmerg zit. Er bestaat ook een bloedtest, maar die is veel minder gevoelig. Daardoor zie je pas dat de kanker terug is als het aantal kankercellen al erg hoog is.
Meer duidelijkheid
De nieuwe bloedtest die de onderzoekers van het Radboudumc samen met collega’s van het Erasmus MC hebben ontwikkeld, is duizend keer gevoeliger is dan de huidige bloedtest. In een onderzoek met veertig patiënten bleek dat met de nieuwe test al een jaar eerder zichtbaar is dat het aantal kankercellen weer toeneemt.
“Patiënten bij wie de ziekte niet meer meetbaar is na de behandeling, zitten vaak jarenlang in onzekerheid”, vertelt Hans Jacobs, Medisch Immunoloog van het Radboudumc. “Met de nieuwe bloedtest kun je veel beter monitoren en kunnen we een deel van die onduidelijkheid wegnemen.”
Als uit de huidige bloedtest blijkt dat de kanker is teruggekeerd, moet vaak worden overgestapt op een andere behandeling, omdat het aantal kankercellen dan alweer heel hoog is. Met de nieuwe test is de toename in kankercellen al veel eerder zichtbaar. Of de therapie daardoor sneller en beter kan worden afgestemd op de situatie van de patiënt, moet nog worden onderzocht.
Zo werkt het
De nieuwe bloedtest meet antilichamen die worden gemaakt door plasmacellen en die een belangrijke rol spelen in de afweer. Onderzoeker Hans Wessels legt uit: “Gezonde mensen hebben plasmacellen met verschillende soorten antilichamen die verschillende soorten ziekteverwekkers kunnen opruimen. Bij multipel myeloom gaat een van die cellen zich ongeremd delen. Daardoor ontstaat een groot aantal plasmacellen die allemaal dezelfde antilichamen hebben. Die meten we met de nieuwe test.”
In eerste instantie moest voor elke specifieke patiënt een aparte test worden ontwikkeld. Dat proces duurde 125 dagen. Inmiddels is er een slimmere manier ontwikkeld die voor iedere patiënt geschikt is en waarbij zelfs testen voor 25 patiënten tegelijk ontwikkeld kunnen worden. Hierdoor duurt het nog maar 5 dagen om een test te ontwikkelen en kunnen veel meer patiënten gemeten worden. In samenwerking met het bedrijf Bruker wordt nu gewerkt aan nieuwe software die de meting slim kan bijsturen. Daardoor zou de test nog sneller signalen van tumorcellen gaan oppikken.
Nog niet in de klinische praktijk
De nieuwe test kan nog niet in de praktijk worden gebruikt, omdat er nog geen ISO-certificering is. Daar gaan de onderzoekers de komende jaren aan werken. Tot die tijd wordt de test alleen in klinische onderzoeken uitgevoerd.
In de tussentijd willen de onderzoekers ook nagaan of de meting nog betrouwbaar is als patiënten de test thuis doen met een druppeltje bloed dat ze afnemen via een vingerprik. Voor de nieuwe bepaling is namelijk maar een heel klein beetje bloed nodig. In dat geval zouden patiënten niet meer naar het ziekenhuis hoeven te komen voor een bloedafname.
Er wordt al jaren onderzoek gedaan naar nieuwe methoden, anders dan de gangbare screeningstechnieken, om de diagnose kanker in een zo vroeg mogelijk stadium te kunnen vaststellen. Het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) startte tien jaar geleden het TESTBREAST-onderzoek om na te gaan of een bloedtest de aanwezigheid van borstkanker sneller kan aantonen dan bijvoorbeeld met een mammografie. De eerste resultaten zijn veelbelovend.
