Een patiënt met een complexe oogaandoening heeft in het UMC Utrecht onlangs een synthetisch hoornvlies getransplanteerd gekregen. Vanwege het tekort aan donoren blijkt een kunstmatig hoornvlies een goed alternatief te zijn. Het is ook een eerste stap naar regeneratieve hoornvliestransplantaten met gekweekte cellen. Het was hoogleraar Oogheelkunde Mor Dickman van het UMC Utrecht die de transplantatie uitvoerde.
“Regeneratieve implantaten betekent dat ze ook cellen zullen bevatten en zo het hoornvlies daadwerkelijk herstellen”, legt Dickman uit. In Nederland vinden elk jaar zo’n 2000 hoornvliestransplantaties plaats. Het is daarmee een van de meest uitgevoerde transplantaties. Veel van de ontvangers van zo’n transplantaat zijn ouderen. Maar in sommige gevallen gaat het ook om jongere patiënten en kinderen. Er is een groot tekort aan donorhoornvliezen: er is ongeveer 1 donor per 70 patiënten beschikbaar.
Contactlensmateriaal
Door het donortekort is de druk om alternatieven te vinden hoog. Dat weet ook hoogleraar Dickman en hij is extra gemotiveerd om deze alternatieven te vinden. In de operatie die hij onlangs uitvoerde ging het om een implantaat die bestaat uit een soort contactlensmateriaal gemaakt. Hij legt uit dat het in dit geval het binnenste deel van het hoornvlies vervangt.
In Nederland is deze techniek vooral interessant voor patiënten met een hoog risico op afstoting of transplantaatfalen. Dickman legt uit dat het bijvoorbeeld kan gaan om patiënten met meerdere eerdere transplantaties of die een voorgeschiedenis van afstoting van het implantaat hebben. Of na een glaucoomoperatie waarbij er kleine buisjes in het oog worden geplaatst. Daarnaast zijn er patiënten die om culturele of religieuze redenen geen donorweefsel willen ontvangen. In dat geval kan het kunstmatig hoornvlies een alternatief zijn.
Logistieke uitdaging
Het synthetische implantaat is ontwikkeld door het bedrijf Eye-Yon. De techniek met het kunstmatig hoornvlies wordt momenteel alleen toegepast bij de meest complexe gevallen vertelt Dickman. Met verdere verfijning ontwikkeling kan deze techniek volgens hem in de toekomst voor een bredere patiëntengroep een oplossing zijn. Volgens hem is het een bijkomend voordeel dat een synthetisch implantaat veel minder logistieke uitdaging met zich meebrengt dan een gedoneerd hoornvlies.
Het gebruik van synthetische materialen in de medische wereld is nog in ontwikkeling. Zo hebben onderzoekers aan de Universiteit Maastricht vorig jaar synthetische hydrogels verfijnd om er menselijk weefsel nauwkeurig mee te kunnen nabootsen. Die synthetische hydrogels kunnen worden gebruikt bij medische behandelingen van beschadigd weefsel, zoals bij huidwonden of een gescheurde knieband.
Dan is er nog een andere, positieve ontwikkeling als het gaat om oogheelkunde. Eind oktober werd bekend dat onderzoekers deep-learning (AI) modellen hebben ontwikkeld om oogartsen te ondersteunen bij het diagnosticeren van hoornvliesinfecties, zoals keratitis (IK).
