Wat doet de Europese Commissie momenteel op het gebied van gezondheidszorg? Andrzej Rys is sinds 16 jaar directeur van de afdeling Health Systems, Medical Products and Innovation bij het directoraat Gezondheid en Voedselveiligheid van de Commissie. Hij vertelt in gesprek met ICT&health nieuwste EU-initiatieven voor gezondheid, European Health Data Space en strategieën voor veerkrachtige gezondheidszorg in Europa.
Wat zijn de meest cruciale Europese initiatieven voor gezondheid?
“De COVID-19-pandemie toonde de beslissende rol van de Europese coördinatie in de nood-, reparatie- en herstelfasen. Als we een gecoördineerde aanpak willen om de gezondheidsstelsels te versterken en een geschikt kader voor gezondheidsbeveiliging in de EU willen hebben, dan is het opbouwen van een Europese gezondheidsunie de weg vooruit.”
“Allereerst heeft de Europese Commissie in november 2020 wetgevingsvoorstellen aangenomen om de mandaten van het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding (ECDC) en het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) te versterken. Daarnaast hebben we een nieuwe Health Emergency Response and Preparedness Authority (HERA) opgericht, die binnen de Commissie opereert. Hiermee kunnen we ervoor zorgen dat alle lidstaten beter voorbereid zijn op de volgende gezondheidscrisis.”
“Het nieuwe EMA-mandaat stelt het EMA bijvoorbeeld in staat om tekorten aan medicijnen en medische hulpmiddelen tijdens grote evenementen, of noodsituaties op het gebied van de volksgezondheid nauwlettend in de gaten te houden en te verminderen. Maar ook om snellere goedkeuring mogelijk te maken van geneesmiddelen die ziekten kunnen behandelen of voorkomen.”
“We zetten ook andere bouwstenen van de Europese gezondheidsunie in. Ik verwijs specifiek naar het Europa's Beating Cancer Plan, de Farmaceutische Strategie voor Europa en de komende European Health Data Space.”
Wat gaan die bouwstenen betekenen voor een Europese aanpak van gezondheid?
“Het in februari 2021 goedgekeurde Europe's Beating Cancer Plan, samen met de Horizon Europe Mission on Cancer, heeft tot doel de toegang tot preventie, vroege opsporing en behandeling van kanker te verbeteren en kankerongelijkheid in heel Europa te verminderen. Via een aantal EU-financieringsinstrumenten wordt ongeveer 4 miljard euro gereserveerd voor de uitvoering van dit plan.”
“De Farmaceutische Strategie voor Europa, in november 2020 aangenomen, heeft tot doel te zorgen voor een sterke, concurrerende en groene industrie in deze sector die geneesmiddelen levert aan patiënten en gezondheidsstelsels. De strategie maakt ook de balans op van de kwetsbaarheden in het farmaceutische kader van de EU die door de COVID-19-pandemie zijn blootgelegd. De strategie schetst een langetermijnvisie voor een crisisbestendig Europees farmaceutisch systeem. Een van de resultaten is de herziening van het farmaceutische raamwerk tegen het einde van dit jaar.”
“Het creëren van een European Health Data Space (EHDS) is ongetwijfeld een van de cruciale prioriteiten van de Europese Commissie op het gebied van gezondheid. De doelstellingen van de EHDS zijn ervoor te zorgen dat individuen betere toegang tot en controle over hun eigen gezondheidsgegevens hebben. Dat zij kunnen profiteren van een schat aan innovatieve gezondheidsproducten en -diensten op basis van gebruik en hergebruik van gezondheidsgegevens. Dat onderzoekers, innovators, beleidsmakers en regelgevers de beschikbare gezondheidsgegevens optimaal kunnen benutten voor hun werk met behoud van vertrouwen en veiligheid.”
Wat zijn de uitdagingen en kansen die gepaard gaan met het in de praktijk brengen van deze bouwstenen?
“De uitdagingen, maar ook de kansen, liggen in het op één lijn brengen van alle belanghebbenden bij het ondersteunen en implementeren van de visie van al deze initiatieven. Dit omvat de lidstaten, de Raad, het Europees Parlement, de industrie, NGO's, de gezondheidswerkers, de onderzoekers en de burgers zelf. We moeten samenwerken om de voordelen van dit nieuwe beleid ten volle te benutten.”
Wat zijn de resultaten van herstelplannen die tijdens de COVID-19-pandemie zijn uitgerold? Hoe ver moeten we nog gaan?
“De Recovery and Resilience Facility (RRF) is het belangrijkste instrument van het NextGenerationEU-pakket - het plan voor Europa's herstel van de COVID-19-pandemie. Dat is een voorbeeld van sterke coördinatie op EU-niveau, dit keer voor de herstelfase. Dankzij het RRF wordt aanzienlijke financiering toegewezen aan de lidstaten om de impact van de pandemie te overwinnen door te investeren in de groene en digitale transities en veerkrachtige gezondheidsstelsels.”
“Eind februari 2022 hebben de Europese Raad (betrokken ministers van de EU-lidstaten, red.) en de Commissie 22 nationale herstel- en veerkrachtplannen (RRP's) aangenomen. In de goedgekeurde RRP's is ongeveer 37 miljard euro toegewezen aan investeringen en hervormingen in de zorg. Dit is een aanzienlijk bedrag voor een breed scala aan maatregelen, afgestemd op wat elke lidstaat op basis van zijn eigen specifieke behoeften prioriteit geeft. Veel investeringen hebben bijvoorbeeld betrekking op infrastructuur en apparatuurvoor ziekenhuizen. Maar sommige landen, zoals Frankrijk, plannen aanzienlijke investeringen om de digitalisering van het gezondheidssysteem te ondersteunen.”
“Er zijn ook investeringen in eerstelijnszorg en geestelijke gezondheid (Portugal), kankerzorg (Kroatië en Tsjechië), volksgezondheid en ziektepreventie (Griekenland), behandeling van overdraagbare ziekten (Slovenië), verbetering van de kosteneffectiviteit van het gezondheidssysteem (Finland ), versterking van het gezondheidspersoneel (Letland en Spanje) en biomedisch onderzoek (Italië).”
"We zitten nog in een zeer vroege fase van de implementatie van de RRP's. We moeten geduld hebben om hun volledige impact in de komende jaren te zien. Daarom heeft de Commissie een scorebord voor herstel en veerkracht opgesteld, een voor het publiek toegankelijk webplatform dat actuele informatie biedt over de uitvoering van de plannen met gedetailleerde informatie over de verschillende maatregelen, waaronder gezondheid.”
“Belangrijk is dat we niet vergeten dat er andere EU-instrumenten zijn om het werk van de RRP's aan te vullen. Zo bieden het REACT-EU-programma, de fondsen voor het cohesiebeleid en de programma's InvestEU, Horizon Europe, Digital Europe en EU4Health de lidstaten verschillende opties om te investeren in het versterken van de veerkracht, toegankelijkheid en doeltreffendheid van hun gezondheidsstelsels.”
Waar gaat het beleid heen om veerkrachtige gezondheidszorg in Europa op te bouwen? Wat zie je als hiaten die nog moeten worden opgevuld?
“Zoals ik al aangaf, heeft de EU de afgelopen twee jaar diverse belangrijke gezondheidsinitiatieven genomen. Ze doorlopen ofwel het proces van politieke overeenstemming of staan nog aan het begin van de uitvoering. Het is van cruciaal belang dat we de volledige implementatie ervan doorzien. Zoals ik al eerder zei, kan dit alleen gebeuren als alle belanghebbenden betrokken en ondersteunend zijn.”
“We moeten ons nu focussen op een succesvolle implementatie. Om de uitvoering van veel hervormingen en investeringen voor veerkrachtige gezondheidsstelsels te laten slagen, moeten we ervoor zorgen dat gezondheidsautoriteiten over de nodige capaciteit en knowhow beschikken om 'ter plaatse' te implementeren. de lidstaten zijn de sleutel tot het opbouwen van capaciteit voor uitvoering.”
In de conclusies van de Raad over de versterking van de Europese gezondheidsunie die in december 2021 onder het Sloveense voorzitterschap zijn aangenomen, wordt expliciet verwezen naar de noodzaak van zo’n samenwerking. Het Companion Report on Resilient Health Systems 2021 - onderdeel van het State of Health in the EU-project - benadrukt de noodzaak om de langetermijneffecten van de pandemie op de gezondheidsstelsels beter te begrijpen, het belang van het benutten van het digitale gezondheidsdividend en het belang om verder te investeren in de gezondheidswerkers. Op al deze gebieden kunnen we een bijdrage leveren door enkele belangrijke projecten te lanceren ter ondersteuning van samenwerking en capaciteitsopbouw.”
Kun je wat specifieke voorbeelden noemen?
“Een goed voorbeeld betreft de versterking van de eerstelijnszorg. De pandemie benadrukte de cruciale rol van de eerstelijnszorg, bijvoorbeeld bij het beheer van COVID-19-patiënten en het verminderen van de druk op ziekenhuizen. Om de capaciteit van gezondheidsautoriteiten in de lidstaten te versterken om belangrijke aspecten van de hervormingen van de eerstelijnszorg aan te pakken, zullen we dit jaar een gezamenlijke actie lanceren met 10 miljoen EUR financiering uit het EU4Health-programma om goede praktijken in de eerstelijnszorg over te brengen naar nieuwe locaties in een aantal lidstaten.”
“Een ander verbetergebied betreft een betere planning en verbeterde arbeidsomstandigheden voor een veerkrachtiger gezondheidspersoneel. De COVID-19-pandemie onderstreepte de noodzaak van goed opgeleide gezondheidswerkers, in geschikte aantallen en met de juiste vaardigheden, waaronder digitale vaardigheden, om de gezondheidsuitdagingen van de 21e eeuw aan te pakken. We moeten ook maatregelen overwegen om het gebruik van digitale gezondheidsoplossingen in alle zorgomgevingen te versnellen door voort te bouwen op de toegenomen acceptatie tijdens de COVID-19-pandemie. De pandemie was in dit opzicht een kans als we bedenken hoe deze leidde tot een toename van het aantal consultaties op afstand in alle EU-landen – een toename van meer dan 50 procent in Bulgarije, Finland, Hongarije, Ierland en Letland tussen juni/juli 2020 en februari/maart 2021.”
“Daartoe hebben we zojuist een oproep tot het indienen van voorstellen gelanceerd, met 29 miljoen EUR financiering uit het EU4Health-programma, voor opleidingsacties voor gezondheidswerkers (klinisch en niet-klinisch). Het doel is om een aantal opleidingsmodules te implementeren voor de permanente professionele ontwikkeling van gezondheidswerkers. Deze omvatten trainingen voor het opbouwen van digitale vaardigheden en andere relevante vaardigheden die nodig zijn om de capaciteit in crisissituaties te vergroten en voor de transformatie van gezondheidsstelsels in nieuwe zorgmodellen die meer geïntegreerde gezondheidszorg bieden. Verder gaan we later dit jaar nog een gemeenschappelijk optreden lanceren met een financiering van 7 miljoen euro uit het EU4Health-programma om de lidstaten te helpen samen te werken om hun capaciteit voor het voorspellen en plannen van gezondheidswerkers te verbeteren.”
“Tot slot zullen we lidstaten helpen bij het opsporen van kritieke gezondheidssysteemproblemen. Het EU4Health-programma zal dit jaar samen met de OESO en het Europees Waarnemingscentrum voor gezondheidsstelsels en -beleid een project financieren om een methodologie te ontwikkelen waarmee de lidstaten de veerkracht van hun gezondheidsstelsels kunnen testen en, indien van toepassing, helpen bij het ontwikkelen van corrigerende maatregelen. Deze methodologie zal worden ontworpen in samenwerking met nationale/regionale gezondheidsautoriteiten en het ECDC.”
Lees hier het artikel zoals dat gepubliceerd is op ICT&health International.
