De Nederlands zorg is goed geregeld, maar het kan nóg veel beter. Eén van de sleutels tot een betere en efficiëntere zorg is zeer nauwe samenwerking met zorgconsumenten en artsen. ICT&Health sprak hierover met Esther Talboom-Kamp, voorzitter raad van bestuur van Saltro, en Paulien Melis, Program developer Creative Care Lab bij ontwerpcentrum Waag. “Zo kom je tot sterke en duurzame oplossingen.”
De eindgebruiker centraal stellen, het is voor diagnostisch centrum Saltro eigenlijk een welkome noodzaak geweest. Zo’n acht jaar geleden bleek al uit klanttevredenheidsonderzoeken dat zorgconsumenten nauwer bij hun zorgproces betrokken wilden worden.
Deze wens kwam in eerste instantie vooral voort uit het feit dat de informatievoorziening niet of weinig herkenbaar bleek voor de patiënt. “Patiënten wilden toen al vooral drie dingen: informatie, informatie en informatie”, weet Esther Talboom, die begin 2011 aantrad als CEO van Saltro.
Langdurig proces, veel geduld
“Ons verhaal is niet per se een zoetsappig succesverhaal. De branche waarin wij werken is vrij intern gericht en zorginnovatie is lang weggezet als ‘nieuwe test’. Daarnaast is Saltro als diagnostisch centrum met een groot laboratorium een op technologie gerichte onderneming. We hebben bijvoorbeeld te maken met veel data voor analyse en duiding en onze medewerkers worden gedreven vanuit een vakinhoudelijke, professionele deskundigheid.”
Daarop besloot Talboom naar buiten te treden en direct de discussie met patiënten en andere zorgaanvragers aan te gaan. Die hechte samenspraak leidde bijvoorbeeld tot een vernieuwing van zorgportalen, die enkele jaren geleden zeker nog geen gemeengoed waren.
De informatiesystemen die er wel waren, waren voor patiënten veelal niet te begrijpen. “De uitdaging is altijd om enerzijds een medisch inhoudelijk correcte weergave te bieden en anderzijds deze informatie in begrijpelijke taal over te brengen. Het kan soms langs duren om die balans te vinden.”
Co-creatie langdurig proces
Paulien Melis van Waag vult aan: “Echte co-creatie is een langdurig proces waarbij veel geduld nodig is. Immers, alle stakeholders worden intensief bevraagd om uit te komen bij de daadwerkelijke behoefte. Dat levert uiteindelijk een sterk en duurzaam product op dat volledig met de eindgebruiker is ontwikkeld.”
Vanuit Waag heeft Melis veel ervaring opgebouwd met co-creatie, soms op zeer persoonlijke schaal. Dat vindt plaats in het fablab (Fabricage Laboratorium), dat is gevestigd op de eerste verdieping in de Waag in Amsterdam. Een fablab is een open werkplaats met digitale fabricagemiddelen, zoals 3D-printers, lasersnijders en andere elektronica, dat de ruimte biedt voor (persoonlijke) digital modeling en fabrication.
Eén van de succesvolle initiatieven uit de koker van Waag is Make Health, waarin Waag samen met patiënten, zorgprofessionals (in opleiding), ziekenhuizen, (jonge) ontwerpers, kunstenaars en zorgondernemers onderzoekt hoe stakeholders in de zorg zelf maker kunnen worden van zorgoplossingen, die een bijdrage leveren aan de zelfredzaamheid van patiënten of zorgprofessionals ondersteunen.
Melis: “In die ruimte krijgt creativiteit volledig de vrije loop. We brengen mensen met een zorgvraag samen met ontwerpers, makers en zorgprofessionals. Zo kunnen stakeholders elkaar bevragen waardoor meerwaarde ontstaat. Als je de beschikking hebt over digitale fabricagetools, dan moet je niet te veel praten, maar gewoon beginnen. Zodra iets tastbaar wordt en het proces van creatie vorm krijgt, zijn mensen tot heel veel dingen in staat. Soms kan een medische toepassing ook heel basaal zijn, maar tegelijkertijd heel effectief.”
Innovaties gaan niet altijd over het grote geld
Koploper
Voorop staat dat de zorg in Nederland over het algemeen goed is geregeld. Hoewel Nederland vorig jaar zijn eerste plek in de Euro Health Consumer Index van Health Consumer Powerhouse (HCP) moest afstaan aan Zwitserland, stond ons land de voorbije jaren steevast bovenaan. Nederland scoort doorgaans hoog in de subdisciplines breedte en reikwijdte van verleende zorgdiensten en ook blinkt ons land binnen Europa uit in het managen van zijn zorg. De Nederlandse gezondheidszorg heeft daarmee ook de potentie om koploper te worden in innovatie. Dat kan vooral wanneer alle stakeholders samenwerken.
Waar innovatie strandt
“Je ziet dat er heel veel gebeurt in Nederland”, ziet Melis. “Het barst van de veelbelovende startups en lokaal vinden genoeg initiatieven plaats. Maar zowel medische professionals als mensen met een zorgvraag tegelijk naar ieders tevredenheid te bedienen, blijkt in praktijk lastig. Dan werkt een innovatie wel voor de ene groep, maar weer niet voor de andere. Innovatie strandt vaak door die disbalans. Daarom is het belangrijk om bij conceptontwikkeling alle stakeholders hier in een zo vroeg mogelijk stadium te betrekken. Het gaat om de juiste balans tussen de primaire gebruikers.”
Last van remmende voorsprong
Nederland heeft vooral last van de wet van de remmende voorsprong, meent Talboom. “Zeker is de kwaliteit van de zorg in Nederland hoog. We hebben een goede infrastructuur en afstanden zijn erg kort waardoor zorg in principe in alle gebieden wordt geleverd. Dat heeft er wel voor gezorgd dat e-health in Nederland lang geen directe noodzaak is geweest.”
Bovendien is het Nederlandse zorgsysteem volgens Talboom nogal paternalistisch ingesteld. Om doeltreffend te kunnen innoveren, is daarom volgens haar een andere benadering nodig. “Vooral als je kijkt naar de uitdagingen waarmee de zorgsector wordt geconfronteerd: de sterke vergrijzing en het structureel tekort aan personeel. Dat besef begint gelukkig nu wel te dagen, maar het leek alsof de discussie over e-health de laatste jaren was verstomd. Zo van: “E-health, dat waait wel weer over.”
Nu krijgt Talboom meer vragen over het ‘hoe’ van e-health en de implementatie van digitale zorgtoepassingen. Zo zijn er inmiddels voldoende evidence based-modellen voor chronisch zieken die aantonen dat de regie van de zorg bij de patiënt behoort te liggen om de kwaliteit van leven te verbeteren. Eén van de belangrijkste kritische succesfactoren voor de succesvolle implementatie van digitale zorgtoepassingen is blended care. Een digitale innovatie moet kunnen worden geïntegreerd in de bestaande zorg. De oplossing moet, hoe cliché het ook klinkt, aansluiten op het dagelijks leefritme van de patiënt. Er wordt nog te veel vanuit de ICT bedacht. Met de juiste vorm van co-creatie kun je dat ondervangen.”
Talboom: “Technologie betekent ook een nieuwe manier van werken. Dat is wennen voor de hele sector, maar we merken dat er binnen ziekenhuizen en ook in huisartsenpraktijken wordt geëxperimenteerd met de zorg dichter naar de patiënt te brengen. Hiervoor zijn er inmiddels al diverse programma’s waarbij artsen bijvoorbeeld worden begeleid bij het voeren van gesprekken met kritische, goed geïnformeerde zorgconsumenten. Zodoende is er nu al meer bereidheid tot training en nascholing.”
Vertrekpunt innovatie
Het vetrekpunt van innovatie moet altijd goede zorg rondom de mens zijn en juist daar, bij die patiënt of andere zorgvrager, begint het innovatieproces, onderstreept Talboom. “Pas daarna ga je kijken naar wettelijke kaders en regelgeving. Maar daar moet je je, zeker in het begin, niet blind op staren. Dat ligt in onze sector wel op de loer. Wij bij Saltro, maar ook Waag, kunnen anderen inspireren met een andere bril naar innovatie te kijken en bedrijven vragen hun nek uit te steken.”
Melis hierover: “Het is bovendien een mythe dat innovaties altijd over het grote geld gaan. Zo kunnen kleine, praktische innovaties op bestaande producten of tools kunnen een grote impact hebben op levens van patiënten.”
Vanuit Waag heeft Melis veel ervaring opgebouwd met co-creatie, soms op zeer persoonlijke schaal. Dat vindt plaats in het fablab (Fabricage Laboratorium), dat is gevestigd op de eerste verdieping in de Waag in Amsterdam. Een fablab is een open werkplaats met digitale fabricagemiddelen, zoals 3D-printers, lasersnijders en andere elektronica,
