Heeft u ook het gevoel dat er bij grote projecten, interventies en beleidswijzigingen van alles mis gaat? Bijvoorbeeld de falende overheid bij de jeugdzorg, wijkteams, het stikstofbeleid en de problemen met Pfas? De al maar uit de hand lopende zorgkosten met een stijgend personeelsgebrek, de gevolgen van de vergrijzing en ‘sick before their time’. En dan ook nog het gedoe met korting op de pensioenfondsen en negatieve rentes.
Kunnen wij in ons tijdperk van big en deep data, beslissingsondersteunende modellen en kunstmatige intelligentie nu echt niet beter? En trappen we met zijn allen niet steeds weer in dezelfde valkuilen? Dan komt het bekende ‘Bezint eer gij begint’ bovendrijven. Beslissen wij wel gefundeerd genoeg? Werden de juiste vragen gesteld? Werd het geheel wel goed overzien? Willen we en kunnen we het eigenlijk wel? Is er niet te vroeg gestart?
Waar blijft de verantwoorde inzet van de drie op dit gebied cruciale smart tools: slimme beslisingsondersteunende profielen (BOPs), de analyse van de werking van communicerende vaten en het doorlopen van meerdere scenario’s?
Waar gaat het mis?
Big en deep data bij de vleet maar gebruiken we ze ook adequaat? Enkele voorbeelden in het kort:
- Jeugdzorg en buurtzorg naar de gemeente. Hoeveel jeugdigen en wijkbewoners zijn er nu eigenlijk met welke problemen? Lekker dicht bij de gemeente heeft de beslissingsgeur van laagdrempelig en flexibel aanbod op maat. De praktijk leert echter de misrekeningen: je ziet dan ook meer en krijgt extra cases op het bordje. Iedereen gaat zijn eigen ding doen. De complexe gevallen verstoppen al snel de boel. En ICT geeft niet de verwachte transparantie en effectiviteit plus dat privacy nog eens roet in het eten gooit.
- Bij het thema sick before their time: willen we niet te veel curatief tegen welke kosten, wat zijn gevolgen van de klimaat / milieucrisis en de vergrijzing? Het is heel aantrekkelijk om maar meteen groots in technologie en curatie te investeren. Dat heeft echter tot gevolg dat je als zorgaanbieder voortdurend achter de feiten aanholt en de kosten de pan uit rijzen.
Bovendien is e-health geen heilige graal, maar gewoon een stuk handig slim gereedschap. Investeren in preventie zet meer zoden aan de dijk, is een stuk goedkoper, vergt minder mankracht en legt de verantwoordelijkheid ook (deels) bij de patiënt / cliënt.
ICT loopt uit de hand
We moeten als ICT-ers ook eens de hand in eigen boezem steken. ICT is er niet om de ICT, maar is een hulpmiddel! Prachtig al die datasystemen, AI, slimme vragenlijsten, wearables, labs on a chip, 3D-printers, nanobots en e-dossiers. Maar zij moeten wel ten dienste staan van de zorgverlener en diens cliënten. Niet omgekeerd!
Dat laatste is helaas maar al te vaak het geval. Het aanbod is de vraag vaak al voor zonder dat de probleemstelling eerst grondig geanalyseerd is. Om het over ‘iedereen vindt het wiel opnieuw voor de eigen toko uit’ maar niet te hebben.
Het aanbod moet natuurlijk ook worden afgenomen, of de eindgebruiker dat nu echt wil of niet. Hoor het geklaag over verlammende, ineffectieve ICT-procedures en programmatuur. Extra handen gaan naar de procedures en niet de zorgbehoevenden. Van de broodnodige datadeling komt het ook niet. En anders zorgt de privacy wel voor (soms levensbedreigende) stagnaties.
De vijf W’s en willen
Het kan niet vaak genoeg gezegd worden: doorloop eerst de vijf W’s alvorens met een nieuw project of ander beleid te beginnen. Te vaak is die eerste W al onvoldoende duidelijk:
- Wat willen wij nu eigenlijk doen / bereiken? En dat onderbouwen met de juiste cijfers en niet alleen aannames of wensdenken.
- Waarom wel - of juist niet - is eveneens een cruciale vraag. Gaat het om een belangrijk haalbaar doel dat we met zijn allen ook willen of moeten? Anders gewoon niet doen!
- Wie moet het gaan uitvoeren en ontvangen? Dat wordt regelmatig vergeten. Achteraf veel gedoe met uitvoerders en cliënten die het niet begrijpen, de ervaring of kennis missen of het niet bij hun voelen horen. Wat in het hoofd van beleidsmakers en het management zit, beklijft zeker niet zomaar in de zorg en bij de burger.
- Waarmee. De juiste middelen kunnen eigenlijk pas goed vastgesteld worden als de eerste drie W’s volledig doorlopen zijn.
- Wanneer: vreemd genoeg wordt hier regelmatig vóór de vier andere W’s mee begonnen. Dat is vragen om ellende.
Geloven in de paashaas
Alvorens verder te gaan met de drie genoemde cruciale smart tools, eerst nog even het ‘Geloven in de Paashaas’.
Nog al te vaak worden aangeprezen ICT-systemen, e-health-toepassingen en onderzoeksmethoden door beleidsmakers aangegrepen als dé oplossing. Dat kan in de praktijk flink tegenvallen. Het is en blijft gereedschap dat je op basis van deskundigheid moet aanschaffen en hanteren. Het er in de waan van de dag mee in zee gaan en dan denken klaar te zijn, leidt tot regelrechte rampen.
Een aardig voorbeeld is de e-screener. Een zogenaamde slimme gedrag beoordelende vragenlijst, ingezet door justitie & politie, om de rotte appels bij sportschutters en jagers er uit te halen. Ingeven door angsten zoals Alphen aan de Rijn, criminele liquidaties en terrorisme koos de Tweede Kamer daar meteen voor.
Er werd voorbij gefietst aan het feit dat een vragenlijst een momentopname en een ondersteuningsinstrument voor een nader psychologisch gesprek is. De e-screener ging de mist in op: Elders was deze vragenlijst ook geen succes. Het leverde een groot aantal foutpositieven (zelfs bij de politie en politieke beveiligers zelf), het focussen op sociaal wenselijke antwoorden met daarvoor niet geschikte vragen en het gebrek aan ervaren personeel om de resultaten door te spreken.
Had nu maar naar de deskundigen geluisterd!
De BOPs
Data genoeg om eerst goed onderbouwde slimme profielen / modellen te bouwen voor de desbetreffende vraag- of probleemstelling. Liefst in de vorm van een living lab waarbij ontwerpers, onderzoekers, de professionele toepassers en ontvangende klanten er gezamenlijk interactief inzicht op hebben. De macht van het getal omzetten in een engagerende belevering waar de gebruikers ook zelf echt vat op krijgen.
Interactieve monitoring en visualisatie voorkomen dat ‘regeren alleen reageren’ wordt. AI, VR, AR en MR zijn prima methoden om de big en deep data qua betekenis, gevolgen en de waarde van interventies te begrijpen.
Heel geschikt voor o.a. de juiste preventie en curatie op maat, klimaat-, maatschappelijke en sociale (GGZ)-problemen.
Communicerende vaten
Deze oude natuurwet gaat ook op voor andere gekoppelde domeinen. Concreet gaat de analyse bij communicerende vaten over hoe het ene domein - zorg- of beleidsgebied - het andere beïnvloedt. Het alleen oplossingen in het eigen domein toepassen en niet over de schutting kijken, kan desastreuze gevolgen hebben.
Een aantal voorbeelden:
- Negatieve rente is bedoeld om het investeringsklimaat en daarmee de economie te bevorderen. Meer geld lenen door o.a. bedrijven wordt eenvoudiger. Binnen het eigen domein dreigt dan het gevaar van de overleen-bubble: Hoe straks terug te betalen als de rente weer stijgt?
- Inkomstendaling door negatieve rente is onder meer verbonden met het domein pensioenfondsen. Die fondsen komen door de geldende rekenregels in de problemen en zullen wellicht moeten korten. Dat domein communiceert weer met de financiële ruimte van de pensionado’s. Als die minder te besteden hebben, kopen ze ook minder (daar gaat de economie) en bezuinigen wellicht op zorgkosten (dat geeft meer ziekte en vervolgens hogere zorgkosten).
- Het domein curatieve zorg kijkt voornamelijk naar behandeling en de daaraan gekoppelde vergoedingen. De hierbij behorende communicerende vaten zijn leefstijl, sick before their time, vergrijzing en de klimaat / milieucrisis. Daarin ontstaan juist veel ziekten en beperkingen die in een vroeg stadium preventief zijn aan te pakken met e-health en ICT. Waarom steeds meer in het geld verslindende curatieve eindtraject investeren als de ellende aan de bron adequaat aan te pakken valt? Is dat niet dweilen met de causale kraan open?
- Het beleid t.a.v. stikstof en Pfas. Dat betreft niet alleen milieumaatregelen maar tevens de communicerende domeinen van boeren en bouwbedrijven. Die trekken dan massaal boos naar het Malieveld in Den Haag.
Meerdere scenario’s
Wie denkt in slechts één scenario, leeft behoorlijk op de gok. Stel dat het anders uitpakt: dan kom je straks wellicht zwaar voor het blok te staan als er geen plan B of C is! Bijvoorbeeld de geschrokken politiek als hun PAS-beleid voor stikstof door de Raad van State juridisch onderuit gehaald wordt. Dat wordt ineens (nood-)maatregelen bedenken en boze betogers voor de deur. Andere scenario’s hadden hier al rekening mee kunnen houden en veel druk van de (tijds-)ketel gehaald.
Eenzelfde verhaal bij de klimaatcrisis. De modellen lagen er wel. De beleidsscenario’s dikwijls niet. Dat werd met het water aan de lippen weer haastwerk en achter de feiten aanhollen.
Idem bij de vergrijzing. De gevolgen daarvan (ouderdomsziekten, lichamelijke beperkingen en extra zorgbehoefte) zijn al lang bekend. Waar blijft dan het grootschalig doelmatig effectueren van de zorgscenario’s betreffende zorgondersteuning, domotica en het langer zelfstandig met kwaliteit van leven thuis te kunnen blijven wonen? De goede niet te na gesproken, maar we lopen ook hier nog te veelvuldig achter de feiten aan.
Tot slot viel de ellende bij de jeugdzorg te voorzien. Een belangrijk scenario in deze is meer preventief, lager in de lijn aanpakken, de client zelf er bij betrekken en vrijwel geen wachtlijsten. Expertise, strikte regelgeving en ICT alleen inzetten waar echt nodig - dat maakt de zorghanden vrij.
Bezint eer gij begint
Samenvattend: waar blijven de inzet van de krachtige cruciale tools BOPs, communicerende vaten en meerdere scenario’s? Zijn ze er nu niet of wel, willen we er niet aan of stokt het bij de uitvoering? Bezint in ieder geval eer gij begint!
