Een belangrijk deel van de milieubelasting die door ziekenhuizen veroorzaakt wordt, is afkomstig uit de operatiekamers. Om erachter te komen of en hoe de milieubelasting van OK's verminderd kan worden, starten tien ziekenhuizen en klinieken een onderzoek. Het Maastricht UMC+ is de initiatiefnemer voor dit onderzoek, waarvoor 3,4 miljoen euro subsidie beschikbaar gesteld is door de NWO.
Van de totale milieubelasting, of het broeikasgaseffect, wordt zo'n acht procent veroorzaakt door de gezondheidszorg. Minimaal een vijfde daarvan is afkomstig uit de operatiekamer. Dan gaat het niet alleen om anesthesie inhalatiegassen, maar ook het afval van de operatie zelf en medicijnresten die in het afvalwater terechtkomen. Een transitie naar duurzame chirurgie kan de milieubelasting die door ziekenhuizen en klinieken veroorzaakt wordt, substantieel verminderen.
Onderzoek naar milieubelasting OK
Op initiatief van het Maastricht UMC+, en met een subsidie van de NWO, gaan tien ziekenhuizen en klinieken onderzoeken hoe de milieubelasting van OK's verbeterd kan worden. Het onderzoek, met de titel CAREFREE (Creating A healthieR Environment for FutuRE patiEnts), wordt uitgevoerd aan de hand van een veelvoorkomende operatie; de verwijdering van de galblaas. De onderzoekers gaan de milieubelasting van die operatie eerst nauwkeurig in kaart brengen.
"Gemiddeld gebruiken we zo'n 7 kilo aan wegwerpmaterialen bij deze operatie. Daarnaast is er negatieve impact op het milieu door de luchtverversing op de operatiekamer, medicijnresten in afvalwater en reisbewegingen van patiënten voor herhaalbezoeken", vertelt Nicole Bouvy. Zij is hoogleraar innovatieve chirurgische technieken bij het MUMC+. "Als we inzicht hebben in alle vormen van milieubelasting kunnen we plannen maken voor hoe we structureel duurzamer kunnen opereren", aldus Bouvy.
Duurzame chirurgie
Voor het verminderen van afval en een transitie naar duurzaam werken is volgens Bouvy ook een gedragsverandering nodig. Het onderzoek richt zich hiervoor op twee aspecten: gedrag en ethiek. Daarom worden ook psychologen bij het onderzoek betrokken. De hoogleraar werkt daarvoor onder andere samen met Frank van Harreveld, hoogleraar sociale psychologie van de Universiteit van Amsterdam. Voor de ethiek worden filosofen, waaronder, Marc Davidson, hoogleraar wijsgierige ethiek aan Radboud Universiteit, bij het onderzoek betrokken.
Als voorbeeld voor ethische afwegingen die gemaakt moeten worden bij het verduurzamen van de chirurgie noemt Bouvy de 7 kilo aan wegwerpmaterialen die voor elke galblaasoperatie eenmalig. gebruikt worden. Wegwerpmaterialen zijn veiliger dan herbruikbare materialen. Echter, bij de keuze voor wegwerpmaterialen is alleen gekeken naar de veiligheid van de patiënt. Duurzaamheid en de milieubelasting was daar geen factor.
"Wij willen dit bespreekbaar maken: hoe verloopt de afweging als we de milieubelasting van de wegwerpmaterialen wel laten meewegen? Hoeveel verbetering van de patiëntveiligheid weegt op tegen hoeveel milieubelasting? Dat zijn moeilijke ethische vragen, maar die moeten wel aangekaart worden", besluit Bouvy.
Minder operaties
Behalve een inventarisatie van het 'afval', wordt ook onderzoek gedaan naar de effectiviteit van galblaasoperaties. In de praktijk blijkt namelijk dat een deel van de patiënten na de verwijdering van de galblaas geen verbetering van de klachten ervaart. Het verminderen van het aantal, onnodige, operaties heeft uiteraard ook een positief effect op het verminderen van de milieubelasting door OK's.
Behalve minder afval is ook het verduurzamen van de gebouwen een goede ontwikkeling. Gelukkig zetten steeds meer ziekenhuizen en klinieken 'duurzaamheid' steeds hoger op de agenda. Zo ontwikkelde het Nij Smellinghe enkel jaren geleden al een nieuwe OK-complex waarbij vooral duurzame en energiebesparende materialen gebruikt werden.
Naast het Maastricht UMC+ maken de volgende instituten onderdeel uit van het CAREFREE onderzoeksteam: Radboudumc, Radboud University, Amsterdam UMC, University of Amsterdam, UMCG, Laurentius Ziekenhuis, Rijnstate, Spaarne Gasthuis, Isala (ziekenhuis), Heelkunde Instituut Nederland, Annadal Kliniek en Maastricht University.
