Het RIVM heeft samen met Nivel en het National eHealth Living Lab (NeLL), in opdracht van het Ministerie van VWS, een e-health monitor samengesteld voor de periode 2021 - 2023. Daarin wordt de digitale transitie van reguliere zorg naar meer digitale zorg in kaart gebracht. Daarnaast worden ook de ontwikkelingen van digitale zorg op het gebied van kwaliteit en organisatie van zorg in beeld gebracht.
De behoefte aan het samenstellen van een overzicht van indicatoren en doelstelling voor e-health voor de periode 2021-2023 in de vorm van een nieuwe e-health monitor is voortgekomen uit de uitdagingen die door de veranderende zorgvraag, stijgende zorgkosten en arbeidsmarktkrapte binnen de zorg het hoofd geboden moeten worden.
Daarvoor wordt gezocht naar manieren om de zorg betaalbaar en toegankelijk te houden en kwalitatief beter te maken. Het inzetten van moderne technologie maakt zorg op afstand mogelijk. E-health toepassingen en technologieën kunnen daarbij een ondersteunende rol spelen. Dat werd in eendere versies van de e-health monitor ook al gesteld.
Doelstellingen opschaling e-health
Bij de samenstelling van de monitor is onder andere ook gebruik gemaakt van van (jaarlijkse) cijfers op het gebied van digitale zorg. Daarnaast zijn ook diverse lokale succesvolle voorbeelden (‘good practices’) in beeld gebracht. Voor de ontwikkelingen van digitale zorg op het gebied van kwaliteit en organisatie van zorg is naar diverse factoren gekeken. Denk aan de eigen regie van de patiënt; de bijdrage van e-health aan preventie; de impact op de arbeidsmarkt en de rol van randvoorwaarden en omgevingsfactoren.
De strategische en tactische doelstellingen voor de opschaling van e-health die in de e-health monitor gesteld worden zijn tot stand gekomen na gesprekken met medewerkers van VWS en een rapport van de RVS. De doelstellingen hebben betrekking op:
- organiseerbaarheid en kwaliteit van zorg
- patiëntregie
- arbeidsmarktuitdagingen
- gezondheidsverschillen
- preventie
- omgevingsfactoren
- randvoorwaarden
Breed draagvlak belangrijk
Bij het vaststellen van een indicatorenset was de belangrijkste doelstelling dat er een breed draagvlak voor is, zowel door experts vanuit de wetenschap, het beleid en de praktijk. In februari van 2020 is een vragenlijst uitgestuurd naar een groep van 65 stakeholders. Daaronder bevonden zicht vertegenwoordigers van patiënten, (zorg)verleners, koepelorganisaties, kennis-, overheids- en onderwijsinstellingen, zorgverzekeraars en andere betrokkenen bij e-health, zoals zorgondernemers. In de vragenlijst werd gevraagd naar goede indicatoren om de transitie van reguliere zorg naar meer digitale zorg te meten. Daarmee werd geïnventariseerd wat vanuit verschillende invalshoeken nodig of gewenst was voor het ontwerp van de e-health monitor.
Uiteindelijk heeft bijna driekwart van de stakeholders (71%) die vragenlijst ingevuld. Dat resulteerde in 126 mogelijke (onderwerpen voor) indicatoren werden genoemd voor de monitor. De meest gekozen ordening betrof maatschappelijke uitdagingen waaraan e-health een bijdrage zou kunnen leveren: de kwaliteit van zorg, regie van de patiënt, arbeidsmarktuitdagingen, preventie en cultuur. Als onderbouwing voor die keuze werden drie belangrijke redenen genoemd:
- deze ordening geeft de maatschappelijke problemen en verantwoordelijkheden goed aan
- het is een goede, hanteerbare basis
- het kan een mooie, concrete kapstok voor de indicatoren vormen
Onderwerpen voor indicatoren
Vervolgens werden aan de hand van een exportsessie waar de respondenten van de vragenlijst voor uitgenodigd waren een lijst met onderwerpen voor de e-health indicatoren samengesteld.
- Organiseerbaarheid van zorg
- Gericht beleid
- Gegevensuitwisseling
- Toegankelijkheid
2. Kwaliteit van zorg
- Ervaren tevredenheid eindgebruikers
- Effectiviteit
3. Arbeidsmarktuitdagingen
- Werkplezier
- Ervaren werkdruk
- Vervanging oud door nieuw werkproces
4. Regie van de patiënt
- Shared decision making / samen beslissen
- Toegang tot en gebruik van PGO’s1
- Zelfredzaamheid / zelfmanagement
5. Preventie
- Stimuleren gezond gedrag
- Preventie van (meer) zorg
6. Omgevingsfactoren
- Veranderbereidheid
- Digitale vaardigheden
7. Randvoorwaarden
- Interoperabiliteit
- Gebruiksgemak
De geïdentificeerde onderwerpen voor indicatoren werden in januari en februari 2021 door het onderzoeksteam van de e-health monitor verder uitgewerkt en voorgelegd aan de klankbordgroep en aan de contactpersonen van VWS.
VWS doet nader onderzoek
In de e-health monitor geven de partijen ook aan dat zij de doelstellingen niet verder kunnen kwantificeren omdat daarvoor in beleidsdocumenten geen aanknopingspunten zijn. Daarnaast is het ook lastig om de termijn te bepalen wanneer de verschillende doelstellingen behaald kunnen worden omdat dit van meerdere factoren afhangt.
In een reactie stelt demissionair minister van Ark dat VWS nu onderzoekt of er nog tot nadere kwantificering kan worden overgegaan. Een nieuw regeerakkoord biedt daar volgens de minister mogelijk nadere aandachtspunten voor.
