Patiënten met de ziekte van Parkinson, neurologische of psychiatrische aandoeningen kunnen via diepe hersenstimulatie (deep brain stimulation, DBS) worden behandeld. Ze krijgen dan via geïmplanteerde elektroden continu schokjes of pulsen toegediend. Daardoor verminderen de symptomen zoals beven. Maar het effect van de behandeling is soms te beperkt en geeft ook bijwerkingen. Neuroloog Martijn Beudel van het Amsterdam UMC doet meer dan tien jaar onderzoek naar een variant, de zogeheten Adaptieve DBS (aDBS).
Bij de behandeling met aDBS krijgt een patiënt alleen de pulsen toegediend als de hersenen van de patiënt daar zelf om vragen. Onlangs werd de eerste patiënt buiten onderzoeksetting behandeld met de nieuwe, gepersonaliseerde behandeling. Beudel vertelt dat bij deze patiënt van 47 jaar oud met de ziekte van Parkinson DBS al enorm heeft geholpen. Toch hield hij nog last van bijwerkingen. “Daarom hebben we het bij hem al eerder geïmplanteerde systeem als het ware een ‘update’ gegeven naar het adaptieve systeem. Hiermee ontvangt hij dus alleen pulsen van de elektroden als zijn hersensignalen aangeven dat dit nodig is”, licht Beudel toe.
Vraag gestuurd
Bij diepe hersenstimulatie plaatst een neurochirurg elektroden in bepaalde hersenkernen van de patiënten. Deze elektroden geven voortdurend pulsen af waardoor de symptomen van de bewegingsstoornis verminderen. Die techniek wordt in de laatste 30 jaar veelvuldig toegepast. Toch houden sommige patiënten last van bijwerkingen zoals onduidelijker spreken, balansproblemen of gedragsveranderingen. Daarom is de afgelopen jaren veel onderzoek gedaan naar adaptieve DBS (aDBS).
Bij aDBS meten de geïmplanteerde elektroden continu hersensignalen waaraan je de ernst of de aanwezigheid van symptomen kunt afleiden. Alleen wanneer de hersenactiviteit is verstoord, wordt er vanuit de elektroden een serie pulsen gegeven. Op die manier verminderen de symptomen en krijgen mensen geen stimulatie meer op momenten dat dit niet nodig is. Beudel hoopt dat patiënten zo minder bijwerkingen ervaren en mogelijk meer effect van de behandeling merken.
Op maat gemaakt
aDBS is een behandelmethode die als het ware op maat is gemaakt is voor de patiënt omdat de eigen hersenen de pulsen aansturen. De adaptieve technologie kan worden toegepast door middel van een update in de software. Het DBS-systeem zelf (de hardware) hoeft hiervoor niet te worden aangepast. Dat betekent dat patiënten die al een DBS-operatie hebben ondergaan en waarbij al elektroden zijn geplaatst, geen tweede operatie hoeven te krijgen. De arts, klinisch technoloog of verpleegkundig specialist die de elektroden bij patiënten afstelt, kan ook deze nieuwe adaptieve DBS-technologie instellen.
De adaptieve techniek is onderzocht op veiligheid en of het kan worden toegepast in het ziekenhuis. Maar niet alle patiënten die nu DBS krijgen, komen in aanmerking voor de ‘update’. Beudel en zijn collega’s willen met wetenschappelijk onderzoek eerst achterhalen of aDBS effectiever is bij alle patiënten, dus ook bij de patiënten bij wie de reguliere DBS al effect heeft en die geen bijwerkingen ervaren. De eerste stappen voor dit onderzoek zijn al gezet.
Andere toepassingen
In augustus vorig jaar kreeg Medtronic nog goedkeuring van de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) voor de diepe hersenstimulatie (DBS) in slaapstand voor mensen met Parkinson en mensen met essentiële tremor. Medtronic zegt dat de goedkeuring meer opties biedt om persoonsgerichte oplossingen te kunnen bieden.
Naast het behandelen van Parkinson symptomen, wordt DBS ook ingezet voor de behandeling van patiënten die aan Alzheimer en epilepsie lijden. Maar deze behandelvorm is ook al effectief gebleken om ernstige eetbuien te verminderen en voor het verbeteren van de kwaliteit van leven na een beroerte.
