De effectiviteit van lithiumbehandeling bij bipolaire stoornissen is al 65 jaar bekend, maar waarom reageert ongeveer 30% van de patiënten er niet op? Elvira Boere, psychiater en onderzoeker bij PsyQ, leidt de baanbrekende Bipolar Lithium Imaging Scan Study (BLISS-studie) om dit te ontrafelen. Door een innovatieve beeldvormingstechniek toe te passen, wordt de werking van lithium in de hersenen voor het eerst direct in beeld gebracht.
Het onderzoek belooft inzichten te verschaffen die bijdragen aan een gepersonaliseerde benadering van bipolaire stoornisbehandelingen. Deze BLISS-studie wordt uitgevoerd in samenwerking met het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) en GGZ Rivierduinen en gaat van start in september 2023. De studie loopt drie jaar en er werken 80 deelnemers met een bipolaire stoornis aan mee. Met behulp van een vernieuwende beeldvormingstechniek wordt direct inzicht verkregen in de werking van lithium in de hersenen. Ondanks dat lithium al meer dan 65 jaar wordt beschouwd als de meest doeltreffende behandeling voor bipolaire stoornissen, blijft het gebrek aan respons bij een aanzienlijk deel van de patiënten intrigeren. De BLISS-studie heeft tot doel dit gegeven te doorgronden en eveneens bij te dragen aan persoonsgerichte bipolaire behandelingen.
Baanbrekend onderzoek
Elvira Boere vertelt op de website van PsyQ waarom de nieuwe aanpak met innovatieve beeldvorming baanbrekend is: “Het is voor het eerst dat de techniek ons staat stelt om zo gedetailleerd in kaart te brengen, wat er in de hersenen gebeurt als iemand lithium gebruikt. Er zijn al wel vaker scans gemaakt, maar die scans kijken dan naar anatomische structuren of verbindingen. Maar dat is dan altijd nog een indirecte maat voor de gevolgen van lithium behandeling. Nu kunnen we heel direct lithium in beeld brengen.”
Snelle evolutie psychiatrie
De psychiatrie ondergaat een snelle evolutie. Waar ooit gesprekken centraal stonden om de psyche te doorgronden, richt men nu steeds ook vaker de blik direct op het brein. Hersenscans worden gebruikt om inzicht te verkrijgen in de processen bij aandoeningen zoals depressie. Daarnaast wordt medicatie steeds meer afgestemd op het individu, zoals bij het genoemde revolutionaire beeldvormingsonderzoek rondom de werking van lithium in de hersenen.
Tevens wordt steeds vaker kunstmatige intelligentie ingezet om medicatie te personaliseren en nauwkeurigere doseringen mogelijk te maken. Deze ontwikkelingen worden onder meer bestudeerd binnen het snel opkomende vakgebied ‘computational psychiatry’.
Lithium zichtbaar in brein
Het innovatieve aan het onderzoek is dat het lithium direct in beeld gebracht kan worden via een techniek die MRS heet. Dat gebeurt aan de hand van een MRI scan apparaat met een hele hoge resolutie. Deze combinatie tussen MRS en MRI is pas sinds kort beschikbaar. Op deze manier kan heel gedetailleerd de lithiumconcentratie in de hersenen, en hoe dit middel zich door de hersenen heen verdeelt, worden onderzocht bij mensen die met lithium worden behandeld.
Voorgaand onderzoek suggereert dat patiënten die niet op lithium reageren mogelijk een lage concentratie lithium in hun hersenen hebben, ondanks een toereikende concentratie in het bloed. Variaties in de werking van de bloed-hersenbarrière kunnen deze discrepantie verklaren, waarbij persoonlijke verschillen een rol spelen. Met de nieuwe innovatieve beeldtechnologie kan dit mogelijk bewezen worden.
Potentie van de BLISS-studie
Het BLISS-team beoogt een vroege en nauwkeurige voorspelling te realiseren van de respons op lithiumbehandelingen. Dit zou een aanzienlijke verbetering kunnen betekenen voor de behandeling van bipolaire stoornissen, door sneller over te schakelen naar alternatieve therapieën in het geval dat lithium niet doeltreffend blijkt. Hierdoor kan het herstelproces versnellen en kunnen patiënten eerder weer deelnemen aan het dagelijkse leven.
De technologische vooruitgang maakt het mogelijk om de impact van lithium op de hersenen rechtstreeks te visualiseren, een ware doorbraak binnen de psychiatrie. Bij positieve resultaten kan de BLISS-studie mogelijk leiden tot standaardbeoordelingen van de effectiviteit van lithium via scans in de psychiatrie.
