Met een nieuwe beeldtechniek willen onderzoekers van het Amsterdam UMC hoog-risico patiënten opsporen voordat ze uitwendig vast te stellen gewrichtszwelling ontwikkelen die het gevolg zijn van reumatoïde artritis (RA). Met toekomstige effectieve behandelingen in het vooruitzicht, hopen de betrokken onderzoekers dat in de toekomst de ontwikkeling van RA kan worden voorkomen. Het komende jaar loopt er een eerste studie met 60 patiënten.
Ondanks vaak voorkomende vroege klachten van RA-patiënten - zoals gewrichtspijnen - kunnen artsen hen niet behandelen zolang de diagnose nog niet gesteld is. Pas bij een daadwerkelijke zwelling kan een arts met geschikte testen zoals een bloedtest proberen de diagnose van RA vast te stellen.
Diagnose RA-patiënten verbeteren
Zo’n bloedtest is echter niet voorspellend genoeg, stelt Conny van der Laken, reumatoloog bij Amsterdam UMC. Slechts de helft van de patiënten met die antistoffen in het bloed ontwikkelt daadwerkelijk RA. "Het is dus heel belangrijk dat we de diagnose verbeteren, zodat we de patiënt eerder kunnen behandelen en zo de ernst van de ontwikkeling van de ziekte kunnen verminderen”, aldus de onderzoeksleider. “Misschien is de ziekte zo zelfs te voorkomen."
Van der Laken wil de komende tijd een bestaande diagnostische beeldtechniek verbeteren om de ontsteking van gewrichten tijdig aan te tonen. Dat is volgens haar belangrijk bij patiënten die pijnlijke, maar nog geen gezwollen gewrichten hebben en al antistoffen tegen reuma in het bloed hebben. Het project is onderdeel van het Programma Translationeel Onderzoek van ZonMW.
Afweercellen zichtbaar maken
De beeldtechniek moet bepaalde afweercellen, die een rol spelen bij de ontsteking, zichtbaar maken in de gewrichten. In één fotosessie zoekt het apparaat in het hele lichaam naar gewrichtsontstekingen. Met een markerstof kan het ontstekingen in bijvoorbeeld handen en polsen in beeld brengen, nog voordat die verdere schade aan omliggende weefsels toebrengen.
Uit een eerste inventariserend onderzoek zou blijken dat de onderzoekers zo 1-2 jaar eerder een diagnose kunnen stellen voordat de patiënt RA ontwikkelt. Dit biedt kansen om behandelingen te ontwikkelen die verdere ontwikkeling van RA en daarmee ernstige bot- en kraakbeenschade bij RA-patiënten kunnen voorkomen.
Jaar durend vervolgonderzoek
Inmiddels zijn Van der Laken en haar collega’s een jaar durend vervolgonderzoek begonnen onder 60 patiënten die gewrichtspijn ervaren en een positieve bloedtest voor reuma lieten zien. "Patiënten vinden het fijn en geruststellend dat ze gevolgd worden”, vertelt Van der Laken. “We maken aan het begin beelden van het gehele lichaam om gewrichtsontstekingen op te sporen. Daarna worden de patiënten elke drie maanden lichamelijk onderzocht om te kijken of er nog geen ontsteking is. Zodra de patiënt RA ontwikkelt, wordt de studie beëindigd en dragen onderzoekers de patiënt over voor behandeling aan de reumatoloog."
Wanneer de beeldtechniek verbeterd is, verwachten de onderzoekers hoog-risico patiënten die waarschijnlijk reuma gaan ontwikkelen eerder op te sporen. Van der Laken hoopt op een snelle en effectieve behandeling voor deze groep op termijn, zodat de patiënt minder ziektelast ervaart. "We denken aan een 'reset' van het immuunsysteem, waardoor de ontsteking afneemt en er weer gezonde gewrichten terugkomen, en de ziekte zich niet verder ontwikkelt. RA is tenslotte een ziekte van het afweersysteem."
Voorkomen onnodig medicatiegebruik
Verder wil de onderzoeksleider onnodig medicatiegebruik voorkomen bij patiënten die uiteindelijk geen RA ontwikkelen. "Om dat te bereiken moeten we dus beter de hoog-risico groep opsporen en daar zou de beeldtechniek bij kunnen helpen. Er is overigens nog genoeg ruimte om meer patiënten mee te nemen in het onderzoek."
